GÜNCEL

Sermayeye s�n�rs�z emek sömürüsü: Çocuk i�çiler

�STANBUL (PINAR GAYIP)
22 Eylül 2024 Pazar

Çocuk i�çili�ini yayg�nla�t�rarak sermayeye s�n�rs�z emek sömürüsü alan� açan MEB, meslek liseleri bünyesinde mesleki ortaokullar projesiyle çocuk i�çilik ya��n� 10'a dü�ürmeyi hedefliyor. Örgütlenmenin olmad�� bu alanda çocuk ya�tan itibaren sermayenin ihtiyaçlar� do�rultusunda yeti�en "makbul i�çi"ler, herhangi bir hak talebinde bulunamayacak. Fi�ek Enstitüsünden Taner Akp�nar ve �S�G Meclisinden Murat Çak�r, sorunun "çocuk i�çilik yasaklans�n" demenin çok ötesinde oldu�unu kaydederek, örgütlü mücadele yürütmek gerekti�ini vurgulad�.

Sermayenin "bedava i�çi" ihtiyac�n� kar��lamak için i�çile�tirilen çocuklar�n ya�� gittikçe a�a��ya çekiliyor. MESEM'lerle 15 ya� alt�na kadar indirilen çocuk i�çilik, 4 ilde kurulmas� hedeflenen meslek ortaokullar�yla �imdi de 10-11 ya�a kadar dü�ürülecek. MEB'e ba�l� olarak meslek liseleri bünyesinde Bursa, Sivas, Konya ve Burdur pilot bölge seçilerek kurulacak "i�çilik okullar�"nda çocuklar �ayet i� cinayetinde katledilmez ya da i� kazalar�nda çal��mas�n� engelleyecek bir uzvunu kaybetmezse sermayenin ihtiyac�na göre �ekillenecek. "Ö�rencilerin mesleki becerilerini art�rma ve i� gücü piyasas�na daha nitelikli bireyler yeti�tirme" sözleriyle pazarlanan bu okullarda "staj", "ç�rakl�k" ad� alt�nda çocuk eme�i sömürülecek. Üstelik çocuk ya�tan itibaren itaate dayal� ko�ullanaca�� ve bu alanda bir örgütlenme olmad�� için tam da devletin ve sermayenin istedi�i gibi "makbul i�çi" olarak herhangi bir hak talebinde de bulunamayacak.

"Çocuk i�çilik" projesi; Sivas Bili�im Teknolojileri Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi bünyesindeki Sivas Bili�im Teknolojileri Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Ortaokulunda, Konya'da Gazi K�z Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi bünyesindeki Gazi K�z Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Ortaokulunda, Burdur'da Emekevler �ehit R�za Çevik Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi bünyesindeki Emekevler �ehit R�za Çevik Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Ortaokulunda, Hac� Sevim Y�ld�z-2 Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi bünyesindeki Hac� Sevim Y�ld�z-2 Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Ortaokulunda hayata geçirilecek. Projenin ilk ad�m�, insans�z hava arac� alan�nda kat�ld�� yar��mada birinci olan Sivas Bili�im Teknolojileri Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi bünyesindeki Sivas Bili�im Teknolojileri Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Ortaokulunda at�lacak. Bursa’n�n �negöl ilçesinde bulunan ve adeta fabrika gibi çal��an Hac� Sevim Y�ld�z-2 Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi bünyesindeki Hac� Sevim Y�ld�z-2 Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinin künyesinde MESEM pojesi "��letmelerin ara ve kalifiye eleman ihtiyac�n� kar��lamak için" desteklendi�i kaydediliyor. Söz konusu lise daha önce de ö�rencileri mobilya ustas� gibi çal��t�rd�� konusunda haberlere konu olmu�, okul bununla övünerek MEB taraf�ndan Ar-Ge merkezi olarak belirlenen 36 meslek lisesinden biri oldu�u konusunda övünmü�tü. Burdur Emekevler �ehit R�za Çevik Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi de ÇEDES projeleriyle bilinen, ödüller alan bir lise.

1940'l� y�llarda her ilde meslek lisesi politikas�yla temeli at�lan zaman içinde say�lar� artt�r�larak isimleri de�i�tirilen mesleki e�itim merkezleri çocuk eme�i sömürü merkezleri olageldi. Meslek liseleri halen varl��n� sürdürüyor. 1977'de ç�kar�lan bir yasayla kurulan Ç�rakl�k Meslek Okullar� da bugün Mesleki E�itim Merkezleri (MESEM) ad�yla ço�unlukla çocuk eme�inin sömürüldü�ü merkezler halinde.

E�itimde 4+4+4 öncesinde, 2011-2012 e�itim-ö�retim y�l�nda Türkiye'de sadece 45 olan özel meslek lisesi, son on y�l içinde kamu kaynaklar�yla yap�lan do�rudan destek ve te�viklerle 9 kat artt�. Devlet eliyle çocuk i�çilik me�rula�t�r�l�p art�r�l�rken, do�as� gere�i sömürüden beslenen kapitalist sistem de çocuk eme�i sömürüsü üzerinden art� de�er elde ediyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanl�� ile Milli E�itim Bakanl�� taraf�ndan imzalanan "Mesleki ve Teknik E�itim ��birli�i Protokolü" ile MESEM'ler organize sanayi bölgesine ta��narak çocuk, genç, ya�l�, kad�n, engelli tan�madan i�çi s�n�f�n�n dizginsiz sömürüsü üzerine kurulu düzene olanak sa�lan�yor.

Say�s� 1 milyonu geçen çocuk i�çilerin eme�inin sömürüsü �imdi meslek ortaokullar�yla daha da artacak. MEB yaz döneminde, "beceri geli�tirme program�" ad� alt�nda, sanayiye yollayamad�� çocuklar için 7. ve 8. s�n�ftan itibaren zanaat atölyeleri açt�. Bu uygulama tepki gösterilmedi�i için 18 ilde 271 okulda ba�layan Zanaat Atölyeleri ad� alt�nda yayg�nla��p kal�c�la�acak.
Peki, çocuk i�çilikle nas�l mücadele etmek gerekiyor? Y�llard�r çocuk i�çili�e ve çocuk eme�inin sömürüsüne kar�� mücadele yürüten Fi�ek Enstitüsünden Taner Akp�nar ve �S�G Meclisi'nden Murat Çak�r'la konu�tuk.

Akp�nar, devletin, sermayenin talebine yan�t vermek üzere politika üretti�ine i�aret etti. 90'l� y�llardan bu yana özellikle de 8 y�ll�k zorunlu e�itime geçilmesinin ard�ndan sermaye çevrelerinin "Sanayi sitelerinde ç�rak say�s� azald�, bizi zora sokuyor" �ikayetlerinin ard�ndan yeni mesleki ortaokullarla devlet taraf�ndan sermayenin sorununun çözülece�ine dikkat çekti.

Yoksulluk krizinin derinle�mesiyle, yoksul emekçi ailelerin çocuklar� meslek okullar�na yöneliyor. E�itimin ticarile�mesi, dayat�lan açl�k s�n�r�ndaki ücretler, artan i�sizler ordusu vb. gibi sald�r�lar da söz konusu emek sömürüsünü görünmez k�l�yor.

Türkiye'nin de onaylad�� Birle�mi� Milletler (BM) Çocuk Haklar� Sözle�mesi'nin 1. maddesi, 18 ya��ndan küçük herkesi "çocuk" olarak tan�ml�yor. 4857 say�l� �� Kanununun 71. maddesine dayan�larak ç�kar�lan Çocuk ve Genç ��çilerin Çal��t�r�lma Usul ve Esaslar� Hakk�nda Yönetmeli�in 4. maddesine göre; çocuk i�çi, 14 ya��n� bitirmi�, 15 ya��n� doldurmam�� ve ilkö�retimini tamamlam�� ki�i olarak tan�mlan�yor. Ve yasalarca 15 ya��n� doldurmam�� çocuklar�n çal��t�r�lmas� yasaklan�yor. 15 ya��ndaki çocuklar�n eme�ini sömürmeyi yasala�t�rarak me�rula�t�rmaya çal��an sermayenin devleti, �imdi bunu daha a�a��ya çekmeye çal��yor. Ayr�ca kendi yasalar�ndaki zorunlu ilkö�retim ça��n� tamamlam�� olan çocuklar, bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki geli�melerine ve e�itime devam edenlerin okullar�na devam�na engel olmayacak hafif i�lerde çal��t�r�labilece�i �art�na ra�men bunu yap�yor.

Herkesin üniversite mezunu olmak zorunda olmad��n�, erken ya�ta meslek sahibi olmay� isteyebilece�ini belirten Fi�ek Enstitüsünden Taner Akp�nar, Türkiye'deki bu sistemin kabul edilemeyece�ini ekledi. 90'l� y�llarda Ç�rakl�k E�itim Merkezine kar�� olduklar�n� ancak MESEM'de onu bile arad�klar�n� söyleyen Akp�nar, "Çocuklar günde 10 saat çal��yor, sömürülüyor, h�rpalan�yor. Bunun kar��l��nda sadece asgari ücretin yüzde 30'u ödeniyor. Mesleki e�itim kavram�na uygun haline gelmeli. Ama yine de hiçbir �ekilde on ya��nda çocuk i�çi olmaz, on ya��ndaki çocuk meslek ö�renemez" diye vurgulad�.

�S�G Meclisi'nden Murat Çak�r, Türkiye gibi ülkelerde 15-65 ya� aras�ndakilerin bir �ekilde i�çile�tirildi�ini söyledi. Çak�r, "Çocuk ya�ta i�çile�tiriliyor ya da emekliyse i�çili�e devam ediyor. �imdi de liseyi 14-15 ya� gibi dü�ünüyor ve daha alta çekmek için mesleki ortaokullar� uygulamaya çal��yor. Bunu da zanaat ö�retme, MESEM'e entegre etme sözleriyle kullan�yorlar. TC'nin yasalar�n� çi�neyerek 14 ya� baremini a�a�� çekiyor, bu nedenle güvencesizle�tirmenin en önemli aya�� devlet. Resmi olarak devletin yönlendirmesiyle çocuk i�çilik fiilen gerçekle�ecek, bunu ilk ba�larda söylemlerle yap�yorlar, 'meslek ö�rensin, yeti�sin, i� gücü laz�m' gibi. Bir taraftan da üniversiteyi bitirmi�, asgari ücret al�yor. Bu pazarlan�yor, erken ya�ta gelece�ini kur, a�ç� ol, makine ustas� ol diyorlar. Çünkü üniversite ö�rencilerinin ya�ad�klar� da var asansörde s�k��yor, ölüyor; yurtlara dünyan�n paras�n� harc�yor" dedi.

Çocuklar�n i�çili�e sürüklenmesinin bir yan�n�n yoksulluk bir yan�n�n da ailelerin yozla�maya kar�� mücadeleleri oldu�una dikkat çeken Çak�r, �öyle devam etti: "Bu, bir yönüyle dezenformasyon. Mahallelerde, aileler uyu�turucudan, kötü �eyler diye tabir ettikleri �eylerden çocuklar� uzak tutmak istiyor. Meslek sahibi olmas� için yönlendirmelerinin temel nedenlerinden biri de bu. Bir de e�itim sistemi o kadar kötü ki, ortaokul ö�rencileri içinde kendini ifade edemeyen, dört i�lem yapamayan, yaz�p çizemeyen çocuklar var. Böyle bir nesil yeti�tiriyorlar. Bir yandan da anaokuldan üniversiteye kadar paral� okulda okuyan, mezun olur olmaz bir vasf� olmad�� halde mühendis, mimar olanlar var. Çocuklar bu durumda rasyonel dü�ünmek zorunda kal�yor" dedi.

Çak�r da MESEM'lere k�yasla meslek liselerinin daha iyi oldu�unu söyledi. Devletin çocuk i�çinin ücretini ödedi�ini, fabrikalara çocuk i�çi gönderdi�ini belirten Çak�r, "Çocu�un sendikaya üye olma, örgütlenme durumu yok. �tilip kak�l�yor ama sesini ç�karam�yor. 10 kiloluk bir yük, en az yüz kere kald�rsa bir ton ta��m�� oluyor. Çocuklar�n sa�l�� bozulacak, bu görülmüyor. Ortamda maruz kald�� kimyasal görülmüyor. Geli�im ça��ndaki çocuklar bunlar. MESEM'lerle 15 ya��nda çal��maya ba�l�yor, bu ülkede emeklilik 65 ya��nda. 50 y�l vücut bu çal��may� kald�r�r m�? �imdi de MESEM öncesi ortaokul diyorlar, bir süre sonra bunu orta 1 ve 2'ye dü�ürecek yani 10 ya�a" ifadelerini kulland�.

Meslek e�itimine evet dediklerini, MESEM ve benzerlerine hay�r dediklerini söyleyen Çak�r, mesleki e�itim kurallar� olmas� gerekti�ini vurgulad�. "Gerçek bir ö�renim olmal�, yani çocuklar i�çilik yaparak ö�renmemeli" diyen Çak�r, eskiden meslek liselerini ele�tirdiklerini, �u an o uygulamalara rahmet okutuldu�unu kaydetti.

Çocuklar�n i�çile�tirilmesine, eme�inin sömürülmesine, vah�i kapitalizmin di�lileri aras�nda katledilmesine kar�� mücadelenin kaç�n�lmazl��n� Taner Akp�nar da Murat Çak�r da sözleriyle ortaya koydu. Bu mücadelenin nas�l olmas� gerekti�ine ili�kin Çak�r, "MESEM'in �slah edilecek bir yan� yok, kapat�lmal�. ��çi s�n�f�n�n yeni bir kitleselle�en alt grubu var; 18 ya� alt� olan bu yeni genç bölü�ü mutlaka örgütlemek laz�m. Çocuk i�çilik yasaklans�n denilerek engellenecek bir durumu geçmi� durumday�z" dedi.

Taner Akp�nar da çocuk i�çili�ine kar�� sendikalar ba�ta olmak üzere toplumun tüm kesimlerinin mücadele etmesi gerekti�ini vurgulad�.

Sermayeye s�n�rs�z emek sömürüsü: Çocuk i�çiler

�lgili Haberler