DÜNYA

Pontos Sürgünleri ve Makronisi cehennemi - Tamer Çilingir

TAMER Ç�L�NG�R
17 Mart 2019 Pazar

M�ltecilerin bir b�l�m� teknelerle adalara, Trakya?dakiler trenler ve arabalarla Karaa�a� ve Dimetoka?ya do�ru yollara ��karlar. Tekirda� vapur iskelesinde Selanik?e ge�mek �zere bekleyen b�y�k bir kalabal�k vard�r. Bu insanlar�n say�s� 1 milyon civar�ndad�r.

1923 y�l�nda Lozan’da imzalanan Mübadele Anla�mas� Rumlar�n Küçük Asya ve Pontos’tan temizlenmesi amac�n� ta��maktayd�. Ama en çok da Pontos Rum Soyk�r�m�’n�n üzerini örtmek ve dünya kamuoyuna bu konuya dair söyleyecek söz b�rakmamay� hedefliyordu. Çünkü Mübadele Anla�mas�'na imza atan Türkiye Cumhuriyeti devleti ile Yunanistan devletiydi. Böylelikle ayn� etnik kökene ait Yunanistan bile bu konunun üstünü örtmeyi kabul etmi� ve Türkiye ile böyle bir anla�maya imza atm��ken, ba�kalar�na zaten "laf" dü�mezdi.

Mübadele Anla�mas� dahilinde Yunanistan’dan Türkiye’ye gelen 500 bine yak�n Müslüman’a kar��l�k, Küçük Asya ve Pontos’tan 1 milyon 250 bin Ortodoks Rum Yunanistan’a sürgün edilir.

Mübadele sürecinde Küçük Asya’ya gelenlerin durumlar�n�n, gidenlerle k�yaslanmayacak ölçüde daha iyi oldu�undan bahsedebiliriz. Nitekim Küçük Asya ve Pontos’a gelenler, daha önceden Osmanl�’n�n iskan politikas� ile memleketleri olmayan topraklara zorla yerle�tirilmi� insanlar, Küçük Asya ve Pontos’tan gidenler ise binlerce y�ll�k anavatanlar�n� terk etmeye mecbur b�rak�lm�� insanlar. Aradaki fark önemlidir. Hatta daha da önemlisi, Rumlar�n mübadele anla�mas�ndan çok daha önce Yunanistan’a kalabal�k kitleler halinde göç etti�idir.

Ekim-Aral�k 1922’de 50 bin Rum, �tilaf Devletleri’nin verdi�i vize ve pasaportla �stanbul’dan ayr�l�rlar.

Mültecilerin bir bölümü teknelerle adalara, Trakya’dakiler trenler ve arabalarla Karaa�aç ve Dimetoka’ya do�ru yollara ç�karlar. Tekirda� vapur iskelesinde Selanik’e geçmek üzere bekleyen büyük bir kalabal�k vard�r. Bu insanlar�n say�s� 1 milyon civar�ndad�r. Yani birkaç ay sonra Mübadele Anla�mas� imzaland��nda, zaten Rumlar�n ço�unlu�u Yunanistan’a s��nm�� durumdad�r.

Bu mülteciler, Selanik ve Atina’ya giderler. Atina’da 200 bin ki�i aç�ktad�r; kiliselere, okullara, tiyatrolara, çad�rlara, derme çatma binalara s��n�rlar. Selanik ise Do�u Trakya Rum göçmenleriyle t�kl�m t�kl�md�r.

Ancak mülteciler daha öncesinde belli karantina noktalar�nda bekletilirler. Bu karantina noktalar�ndan biri Selanik’teki Kalamaria Mülteci Kamp�, bir di�eri de Atina’daki Makronisi Adas�'ndaki mülteci kamp�d�r. On binlerce mültecinin insanl�k d�� ko�ullarda, üstelik de kendi yurtlar�ndan sürgün edilerek getirildi�i bu kamplarda binlerce Rum son nefesini verir. Yannis Ritsos �u dizelerle anlat�r o günleri, "Ta� Y�llar" adl� �iir kitab�nda:

«..Κι η Παναγι? του Π?ντου φλωροκαπνισμ?νη απ’ το σο?ρουπο

να σεργιαν?ει ξυπ?λυτη στην αμμουδι?

συγυρ?ζοντας τα σπ?τια των μικρ?ν ψαρι?ν

καρφ?νοντας μ’ ?να θαλασσιν? σταυρ? τη φεγγαρ?σια της πλεξο?δα..»

(Γι?ννης Ρ?τσος-Π?τρινος χρ?νος-Τα Μακρονησι?τικα)

"… ve Pontus’un Meryem’i ak�am karanl��nda soluk alt�nlar�yla

küçük bal�klar�n yuvalar�n� düzenleyerek,

ay sar�s� saç örgüsünü denizden bir haç ile tutturarak,

yal�nayak kumsalda etraf� seyrediyor…"

(Yannis Ritsos-Ta� Y�llar-Makronisi)

Bir Pontos sürgü ise mektubunda �öyle yazar:

"Selanik, 4 Ocak 1923...

... Biz, Odessia’dan Makronisi’ye Temmuz (1922)’da geldik. Geldi�imizde mültecilerin neredeyse yar�s� ölmü�tü."

Makronisi Adas�'nda ne içecek su ne bir a�aç ne de bir ev vard�r.

Teker teker ölür Pontos sürgünleri, vebadan, dizanteriden, açl�ktan ve susuzluktan. Ve bir çukura ard� s�ra, üst üste gömülürler, tabutsuz, duas�z, törensiz; t�pk� Pontos’ta katledilen e�leri dostlar�, yak�nlar� gibi.

Nikos Tavris’in dedesi James Atseles Trabzon’da do�mu�tu. Annesi o be� ya��ndayken askerlerce öldürülmü�tü. Sonra babaannesi ve halas�yla sürgüne, Makronisi Adas�'na gelirler. Bu adada halas� ve babaannesi hayat�n� kaybeder. Sa��r olan dedesinin an�lar�yla büyümü� olan Nikos’a "Nerelisin" diye soruldu�unda hala "Trabzonluyum" der.

MÜBADELE SONRASI YUNAN�STAN’DA YA�AM

Mübadele sonras�nda Yunanistan'a sürgün edilen Pontoslu Rumlar ucuz i� gücü olarak kullan�l�rlar. Onlar�n etnik kimlikleri, ya�am durumlar� vb. görmezlikten gelinerek, onlar�n sözcülü�üne soyunulur. Yunan egemen s�n�flar�nca, tarihlerini, geleneklerini, dillerini yeni nesillere aktarmada uygun bir ortam sa�lanmaz; tam tersine halen Türkçe konu�an Pontoslu Rumlara "Türk dölü" gibi s�fatlar yak��t�r�larak milliyetçilik dayat�l�r. Sürgün edilenlerin an�lar�, tarihi olgular, örf ve adetler yeni nesillere sa�l�kl� aktar�lamaz. An�lar kar��r, unutulur ve giderek yok olma tehlikesiyle kar��la��r.

Binlerce kad�n ve erkek, yeni evlerine, yeni ya�am alanlar�na uyum sa�layamaz, memleket özlemiyle canlar�na k�yarlar.

Onlara gösterilen ya�am alanlar�nda barakalarda açl�k ve yoksullukla mücadeleleri devam ederken, 2. Payla��m Sava�� ba�lar, ard�ndan Nazilerce Yunanistan’�n i�gali. Pontoslu Rumlar bu kez i�galci fa�istlere kar�� mücadelede bedel ödemeye devam ederler.

Nazi i�galinin ard�ndan ya�anan Yunan �ç Sava��’nda da Pontoslular�n bir kesimi devrimcilerin saf�ndad�rlar. Bedel ödemeye devam edilir.

Albaylar cuntas� Yunanistan'da iktidara geldi�inde de, yoksul Yunan halk�yla beraber yeni ac�lar beklemektedir Pontoslu Rumlar�.

Bugün hala tecrit edilmi� bölgelerde bir arada ya��yor Pontos Rumlar�; Romeika (Pontos’ta konu�ulan Rumca) ve kemençeleriyle birlikte. Bat� Pontos’tan gelenlerin ya�l�lar� da hala Türkçe konu�maya devam ediyor.

Hala yoksullar, hala bedel ödüyorlar ve hala sürgünler...

MAKRON�S� CEHENNEM� �K�NC� PERDE

Makronisi, Yunanistan’da bir adayd�, yüzlerce, binlerce adadan biri. Ama Makronisi’yi di�erlerinden ay�rt eden bir özelli�i vard�; on binlerce Rum sürgününe mezar olmu�tu 1922-1925 y�llar� aras�nda...

1945 y�l�nda ba�layan 2. Payla��m Sava��'n�n ard�ndan bu ada, zulmün en vah�ilerinden birine daha tan�k olur yirmi y�l sonra.

Makronisi Adas�, Nazilere teslim olmayan, pi�manl�k dilekçesini imzalamayanlar�n götürüldü�ü ve bildik i�kencelerin yap�ld�� bir adad�r bu sefer. Onbinlerce Pontoslu ve Küçük Asyal� sürgünün kemiklerinin üzerinde bu kez bir direni� destan� yaz�l�r.

Makronisi Adas�’ndaki tutsak Yunan kad�nlar, ölüme giden arkada�lar�n� u�urlamak için giyinip süslenirler. Sonra da kendi s�ralar�n� beklerler, dünyan�n say�s�z sava� alanlar�ndan birinde kendi son halaylar�n� çekmek için...

“Bu halaylarda varlar�n� yoklar�n� koyarlard� ortaya... Konu�mak isterdi ak�l, giden yi�it k�zla vedala�mak isterdi. Gelen azraili gere�ince, usulünce kar��lamak isterdi... kar��s�nda �a�k�n bekleyen azraile özgürlük sava��n�n evrenin tüm yol kav�aklar�nda elde etti�i ba�ar�lar�, zaferleri hikaye eder(di).” ( F�rt�na Çocuklar�, Themos Kornaros syf; 200)

Pontos Sürgünleri ve Makronisi cehennemi - Tamer Çilingir

�lgili Haberler