GÜNCEL

Sultan Gülsün yazd� | Do�al afet de�il plans�z kentle�me

SULTAN GÜLSÜN*
24 A�ustos 2020 Pazartesi

Nemli ve �l�man bir iklime sahip olan Karadeniz k�y�lar�nda A�ustos ay� uzun süreli ve sa�anak �eklindeki ya��larla bilinir ve "Çürük Ay�" olarak adland�r�l�r. Bölgede A�ustos ay� için "yeterli önlemler al�nd� m�?", sorusuna cevap verir nitelikte viran olmu� bir kent görmekteyiz ne yaz�k ki. Bilimi esas almak yerine yaln�zca ranta dayal� yap�la�ma politikalar� bugün ya�ad��m�z felaketleri do�urmaktad�r. Bu sebeple sellerin gerçek nedeni yere dü�en ya�� miktar�ndan ziyade, dü�en ya��n büyük bir bölümünün topra�a geçmemesi sonucunda yüzey ak��na geçmesidir. Yani, sel felaketi do�al afet de�il plans�z kentle�me sonucudur. �n�aat ve enerji yat�r�mlar�na dayal� bölgesel kalk�nma politikalar� ile yanda�lara her türlü kap�y� açan ç�kar ve rant ili�kilerine dayal� yönetim terk edilerek, halk ve do�a merkezli yerle�im politikalar� hayata geçirilmedikçe bu felaketleri ya�amaya devam edece�iz.

Tirebolu-Do�ankent yolu üzerinde menfezin çöktü�ü bölgede ya�am�n� yitirenlerin say�s� 8'e yükseldi, 8 ki�i ise kay�p. Tar�m ve Orman Bakan� Bekir Pakdemirli, kentte A�ustos ay� ya�� ortalamas�n�n 1,5 mislinin 1 günde ya�d��n� belirtti. Pakdemirli, "Gerçekten �ehrin tamamen silüeti de�i�mi� durumda. 2 metre, 3 metre belki �u an topra�a bas�yoruz. �lk defa böyle bir afet görüyorum" diyerek, dere yata��na ev yapan, in�aat yapan yurtta�� suçlu ilan etti.

�klim krizi etkileri ile çal��malarda Karadeniz'deki deniz seviyesinin zaten 3,5 ile 4,5 milimetre aras�nda yükselme tespit edilmi�ti. Elbette deniz sular�n�n yükselmesi suyun daha içeri girece�ini i�aret etmekte ve bu durum Karadeniz'i daha fazla riskli hale getirmektedir. Dünya üzerindeki birçok yerde denizlerdeki bu yükselmeler dü�ünülerek k�y� kesimlerine kara yolu ve benzeri yap�lar�n yap�lmamas� karar� al�n�rken Türkiye'de tersi tutum sergilendi. Deniz suyu s�cakl��n�n son 40 y�l�n en yüksek seviyesinde gözlenmesi, buna ba�l� olarak ya��lar�n artmas�, bölgenin engebeli yap�s� nedeniyle afet riskinin artmas�, can ve mal kayb� ya�anmas�ndan dolay� öncelik Karadeniz Bölgesi'ne verilmi�ti. Hat�rlanaca�� üzere 12 Temmuz 2019 tarihinde 15 maddelik "Karadeniz Bölgesi �klim De�i�ikli�i Eylem Plan�" aç�klanm��t�. Eylem plan�nda, "Trabzon, Rize, Ordu, Giresun, Artvin ve Samsun illeri öncelikli olmak üzere dere yataklar�nda yer alan binalar tespit edilecek ve uygun alanlar için kamula�t�rma ve ta��ma süreci planlanacakt�r" maddesi yer al�yorken devam eden HES in�aatlar� nedeniyle geçti�imiz aylarda Artvin'de HES �antiyesinde ta�k�n meydana gelmi�ti. Bugün sel felaketi ya�anan Giresun'da 38 adet faal ve toplamda 72 adet HES projesi planlanm�� durumda. Bu durum zaten felaket için ko�ullar�n haz�r oldu�unu görmemize yetecek bir veridir. Ayr�ca, Karadeniz Sahil Yolu kapsam�nda yap�lan deniz k�y� dolgular�n�n ve dere yataklar�n�n etraf�na yap�lan istinat duvarlar�n�n yüzey sular�n�n denize ak�� rejimini bozdu�unu, bunun da ta�k�nlara ve heyelanlara neden olaca�� en ba�tan ifade edilmi�ti.

Dere yataklar�nda, ta�k�n alanlar�nda yap�la�maya izin vermek, K�y� Kanunu'nu ihlal etti�i gibi, bu ihlâlin göz göre göre gelebilecek felaketlere yol açmas� da kaç�n�lmazd�. Buna ra�men iktidar imar aff� ç�kararak bu felakete çanak tutmu�tur. HES projeleri alanlar�nda orman tahribat�na ba�l� olarak da taban suyu ve yeralt� su seviyelerinde de de�i�iklikler ya�anmaktad�r. Bu durum ise bölgenin jeolojik yap�s�n� bozmaktad�r. HES in�aatlar�n�n ekolojiye bir di�er olumsuz etkisi ise yamaçlar�n do�al dengesini bozarak yamaçlardaki bitki örtüsünü tahrip etmesi ve bu yolla toprak erozyonunu art�rmas�d�r. Oysa ki dere yataklar�n�n kenarlar�nda olu�an sucul bitkiler fazlas�yla ekolojik öneme sahiptirler. Çevre tar�m alanlar�ndan gelen pestisit yüklerinin tutulmas�nda, �ev a��n�m�n�n önlenmesinde, yüksek oranda karbon depolayarak küresel iklim krizi etkilerini azaltmada, yüzeysel ak��la gelen sedimentlerin depolanmas�nda rol oynarlar.

Ayr�ca kentlerimizde bulunan birle�ik kanalizasyon sistemleri a��r� ya��larda yetersiz kalmaktad�r. Tüm yerle�im birimlerinde ayr�k sistem kanalizasyon altyap�s�n�n olu�turulmas� için yerel yönetimlere yeterli kaynak ayr�lmal�d�r. Yok edilen her ye�il alan sel ve ta�k�nlarda bak�lan yerler halini al�r.

Yöneticiler "do�al afet" gibi alg�latmak ve sorumluluklar�n� unutturmak gayreti içindeler tabi ki. Do�a olaylar�n�n do�al afetlere dönü�mesi takdir-i ilahi de�ildir. Bilimin gere�i olarak yap�lan iklim krizi tespitlerine, önerilerine kulak vererek rant odakl� yap�la�madan derhal vazgeçmeli; dere yataklar�, fay hatt� geçen bölgeler ve baraj havzalar� imara hiçbir ko�ulda aç�lmamal�d�r. Dere yataklar�ndaki bütün istinat duvarlar� ve dere yata��na yap�lan bütün yap�lar kald�r�lmal�d�r. Bölgedeki k�y� dolgusu yap�larak in�a edilen havaalan�, hastane, otel gibi in�aatlar durdurulmal� ve dolgu alanlar� rehabilite edilmelidir. Bu dolgu alanlar� için aç�lan ta� ocaklar� derhal kapat�lmal�d�r. Karadeniz vadilerini bozan bütün HES projeleri derhal iptal edilmelidir. Dan��tay'�n verdi�i Ye�il Yol Projesi iptal karar�n� iktidar ve yerel yönetimler kati bir �ekilde uygulamal�d�r. Proje kapsam�ndaki yap�la�malar kald�r�lmal�d�r. Bütün bu uygulamalardan zarar gören yurtta�lara devlet tazminat ödemelidir.

Y�llard�r bu projelere kar�� ç�kt�klar� için haklar�nda dava aç�lan, ceza verilen, toplum nezdinde "çevreci tipler" denerek marjinalle�tirilmek istenen do�a ve ya�am savunucular�na aç�lan davalar iptal edilmeli, u�rad�klar� hak kay�plar� maddi ve manevi olarak tazmin edilmelidir.

* Polen Ekoloji

Sultan Gülsün yazd� | Do�al afet de�il plans�z kentle�me

�lgili Haberler