Polen Ekoloji ve Limter-İş gemi geri dönüşüm tesisleri raporlarındaki aykırıklara teşhir etti
2 Kasım tarihine kadar taslak listesinin kamuoyu görüşüne açıldığı AB yeni onaylı gemi dönüşüm tesisine ilişkin Polen Ekoloji Kolektifi ve Limter-İş geri bildirim yayımladı. Gemi sökümlerinin zararlarına dikkat çekilen bildirimde işçilerle sürekli temas halinde olan su, ekosisteme ve besin zincirine girdiğinde kurşun zehirlenmesine, anemiye, karaciğer hasarına ve kansere neden olduğu kaydedildi.
Ekim ayında Avrupa Birliği, yeni onaylı gemi geri dönüşüm tesis listesi önerisini yayımladı. Bu liste yılda iki defa güncelleniyor. Şu an Aliağa'da AB onaylı 9 tesis var ancak bunlar hakkında ciddi endişeler var. 2019 yılında onaylanan tesislerden Öğe, Egeçelik ve Sök'ün ara dönem AB raporlarında aykırılıklar net olarak tespit edildi. 2 Kasım tarihine kadar taslak liste kamuoyuna görüşe açıldı. Ara dönem raporlarındaki uygunsuzluklar ile ilgili Polen Ekoloji Kolektifi ve Limter-İş geri bildirim mektubu gönderdi.
LİMTER-İŞ VE POLEN EKOLOJİ'DEN GERİ BİLDİRİM
Limter-İş ve Polen Ekoloji Kolektifi, geri bildiriminde, "Onaylı Gemi Geri Dönüşüm Tesislerinin AB Listesi (B Grubu- Üçüncü Bir Ülkede Bulunan Gemi Geri Dönüşüm Tesisleri)'ne göre 9 tesisin bulunduğu Aliağa İlçesi; ağır sanayisi ile sanayi kaynaklı hava kirliliğinin en fazla yaşandığı ilçelerden biridir. İlçede demir-çelik tesisleri, petrokimya tesisleri, kömür eleme ve paketleme tesisleri, geri kazanım tesisleri, akaryakıt dolum tesisleri, doğalgaz çevrim santralleri, termik santraller bulunmaktadır. Onaylı Gemi Geri Dönüşüm Tesislerinin AB Listesi'nde TR için aynı alanda söküm yapan tesislerden toplamda geri dönüştürülen LDT cinsinden max yıllık gemi geri dönüşümü 685.000 LDT'dir. Koruyucu ekipman sağlama kültürünün Aliağa'da gelişmiş olmadığı yaygın olarak bilinmektedir. Bu durumda, gelişmemiş sağlık ve çevre izlemelerinin olduğu tesislerin AB onayının devam etmesi mevzuatla bağdaşmamakta, tesisler arasında çifte standart oluşturulabileceği gerçeğini gündeme getirmektedir" denildi.
İSİG Meclisi raporuna göre 2013-2022 yıllarında Aliağa'da iş cinayetlerinin işkollarına göre dağılımı incelendiğinde gemi, tersane, deniz, liman işkolunda 27 işçi hayatını kaybettiği hatırlatılan geri bidirimde, "Geminin iç ve dış yüzeylerinde yüksek derecede yanıcı boyalar ve koruyucular bulunmaktadır. Bunları gidermek için kimyasal maddeler kullanılmakta olup ağır metaller (kurşun, kadmiyum ve cıva), işçilerin kıyafetlerine, ciltlerine yerleşen ince toza dönüşmektedir. Yönetmelik açısından Türkiye, tehlikeli atıklara ilişkin Basel Sözleşmesi'ne üyedir. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üyesi bir ülke olarak Türkiye, tehlikeli atıkların OECD üyesi olmayan ülkelere ihracatını yasaklayan AB Atık Sevkiyat Yönetmeliği kapsamında gemileri sökebilmektedir. 2004 yılında Denizcilik Müsteşarlığı tarafından yayınlanan yönetmeliğe göre Basel Sözleşmesi'nde belirtildiği gibi tehlikeli atıkların bertarafı hususunda uygunsuz çalışan şirketlere izin verilmeyeceği söylense de birçok kirleticinin doğal çevrede yayılımı, işçi ve toplum sağlığını etkiliyor olması durumun hangi saiklerle devam ettirildiğini merak ettirmektedir. Gemilerin sökümünde çalışan işçiler patlamalardan, asbestten, ağır metallerden, yağ kalıntılarından, tributiltinlerden (TBT'lerden), poliklorlu bifenillerden (PCB'lerden) veya gemide bulunan zehirli kimyasalların bir karışımının sızmasından dolayı sürekli risk altındadır. İşçiler, etkileri bazen daha uzun sürece yayılan ‘meslek hastalığı/hastalıklarına' yakalandıklarını fark edemeyebilirler. Çünkü yasal mevzuatlarda bu konuda belirlenen süre çok uzun ve tetkik gerçekleştirecek hastane sayısı en aza indirilerek sadece belirli şehirlere çekilmiş durumdadır. Yüksek konsantrasyonlarda ağır metal içeren kirleticiler dolayısı ile işçilerin kan testi sonuçlarındaki kurşun seviyelerine göre, tesislerin yeterli solunum ekipmanı konusunda kapsamlı bir değerlendirme yapmadığı açıktır. İşçilerle sürekli temas halinde olan su, ekosisteme ve besin zincirine girdiğinde kurşun zehirlenmesine, anemiye, karaciğer hasarına ve kansere neden olur. Ek olarak kayıtsız çalışan işçiler olduğu bilindiğinden kaza sayıları doğru değildir ve izlemeler doğru yapılmamaktadır. Gemi sökümü yapılan bölge TR kanser ortalamasının üzerindedir. 4 Tesislerin, Avrupa Listesi'ne ilk dahil edilmesinden bu yana Yönetmeliğin yükümlülüklerini tam olarak yerine getirdiği tespit edilememektedir" ifadeleri yer aldı.
ARA RAPOR DEĞERLENDİRMELERİNE GÖRE UYGUNSUZLUKLAR
Türkiye'de yerleşik gemi geri dönüşüm tesisleri Leyal Gemi Söküm Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. ve Leyal-Demtaş Gemi Söküm Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin Avrupa Listesine dahil olma süreleri 9 Aralık 2023 tarihinde sona erecektir. Gemi geri dönüşümünü gerçekleştirmek ve Avrupa Listesine dahil edilmelerini yenilemek için söz konusu Yönetmeliğin 13. Maddesinde belirtilen gerekliliklere uygun olması gerektiği belirtilmiştir.
Öge: Tesis artık faaliyetlerinden kaynaklanan tehlikeli atıkların uzaklaştırılması, geçici depolanması, taşınması ve bertarafı sorumluluğunu üstlenmiştir. Daha önce bu süreçten Gemi Geri Dönüşüm Derneği sorumluydu. Bu durum, tehlikeli atıkların ayrıştırılarak depolanmasına yönelik tesislerin inşasını ve taşıma ve atık bertaraf hizmetlerinin üçüncü şahıslarla sözleşme yapılmasını zorunlu kılmıştır. Mevcut belgelere dayanarak, atıkları alan atık bertaraf tesislerinin, genel olarak aşağıdakilere eşdeğer olan insan sağlığı ve çevre koruma standartlarına uygun olarak işletilmesi beklenmektedir.
Egeçelik: Mevcut belgelere dayanarak, atıkları alan atık bertaraf tesislerinin, insan sağlığı ve çevre koruma standartlarına uygun olarak işletilmesi beklenmektedir. Bununla birlikte, sağlanan belgelerin incelenmesine, saha denetiminin yürütülmesine ve saha denetim raporunun takibi olarak elde edilen belgelere dayanarak, uygunluğun sağlanamadığı ve ya kısmen geçerli olduğu belirtilmiştir.
Daha fazla açıklama ve destekleyici bilgi sağlanana kadar, değerlendiriciler tesisin bu gerekliliklere uygun olarak çalıştığını doğrulayamazlar. Bu gereklilikler çevresel izleme, sağlık izleme, sızıntı kontrolü ile ilgilidir. Bu durum, tehlikeli atıkların ayrıştırılarak depolanmasına yönelik tesislerin inşasını ve taşıma ve atık bertaraf hizmetlerinin üçüncü şahıslarla sözleşme yapılmasını zorunlu kılmıştır. Denetim sırasında izleme programının daha sistematik ve istatistiksel açıdan sağlam olması için daha fazla örnek içerecek şekilde geliştirilmesi gerektiği açıklandı. Numune alma için köklü standartların kullanılması bir gerekliliktir. Tesis, öneriler doğrultusunda 2023 yılı için çevre izleme raporu hazırlamayı taahhüt etmiştir. Tesisten, işitme kaybı da dahil olmak üzere mesleki hastalıkların erken evrelerde tespit edilmesine yardımcı olabilecek bir sistem geliştirilmesi istendi. İşyerinin "çok tehlikeli" olarak sınıflandırılması nedeniyle ulusal yasalar gereğince periyodik sağlık kontrolü yapılması zorunludur. Yeni bir çalışan işe başladığında sağlık kontrolü yapılmakta ve yıllık olarak takip edilmektedir. Akciğer röntgeni, hemogram, kandaki kurşun, karaciğer ve böbrek testini içerir. Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik gereği kurşun seviyesi eşik değerleri belirtilmektedir; en önemlisi 40 μg Pb/ml "tıbbi gözetim" gerektiren limittir. Ancak tesis Kurşun konsantrasyonu 70 ug Pb/ml olan işçilerin hastaneye kaldırılacağını bildirmektedir.
Sızıntı: Saha incelemesi sırasında geri dönüştürülen gemi, geçirimsiz yüzey ve drenaj kanalının altına yerleştirildiğinde gövdenin birincil kesimi için tesis, nasıl kabul edilebilir olduğuna dair gerekçelerini sunmalıdır. Gelecekte yapılacak faaliyetlerde kullanılan yöntemlerin gemi geri dönüşüm tesisi planından sapmaması gerektiği görüşünde bulunulmuştur. Bu tür sapmaların gerçekleştirilmesi gerekiyorsa, bu durum iyi planlanmalı ve bir seçenek olarak tesisin prosedürlerine dahil edilmeli veya alternatif olarak bu tür sapmalar, bir değişim yönetimi sürecine tabi tutulmalı ve uygun şekilde belgelenmelidir. Sonuç olarak, mevcut bilgilere göre tesisin geri dönüşüm faaliyetleri sırasında çevre üzerindeki olumsuz etkileri yeterince önlediği teyit edilememektedir.
Gemilerdeki 4.300 kg asbestin 220 Euro karşılığında güvenli bir şekilde gemiye çıkarılmasının pek olası olmadığını düşünen değerlendiriciler; Brenta, Atlante, MOC1201 ve Bagnolini gemileri için asbest temizleme işleminin tamamen gereksinimlere uygun olarak gerçekleştirildiğine ikna olmuş değiller. Tesis, Madde 13(1)(f)'nin gerektirdiği şekilde çevre üzerindeki olumsuz etkilerin önlenmesi açısından sürekli olarak sağlıklı bir şekilde çalıştığını ortaya koyamamıştır.
Vinç bağlama teçhizatı: Saha incelemesi sırasında çekme sistemlerindeki yüklerin tespiti açıklanmadı. Kelepçe pimlerinin deforme olduğu görüldü, bu da aşan yüklerin yaşandığını gösteriyor. Tesisin ve denetim hizmeti sağlayıcısının kendi denetimleri sırasında bu hasarı tespit etmemiş olması endişe vericidir. Tesis, motor devri (dev/dak) sınırlarının manuel olarak ayarlandığını ve kontrol edildiğini ancak bunların öncelikle vincin hasar görmesini önlemek için olduğunu belirtti.
Halat/pranga: Tesisten, çekme sistemindeki ekipman seçiminde hangi güvenlik faktörlerinin dikkate alındığını gösteren bir bileşen tablosu ile birlikte bir çekme yükü analizi hazırlaması talep edildi. Saha incelemesi sırasında tel halat klipslerinin yanlış yönlendirildiği, U parçasının tel halatın ölü ucu yerine canlı ucunda olduğu görüldü. Klipsleri doğru şekilde takmadan önce bu bölgedeki tel uzunluğunun ezilme hasarı açısından incelenmesiyle bu sorunun düzeltilmesi gerektiği önerildi.
Gemi Başlama Raporu: Tesis, Avrupa Listesine ilk dahil edilmesinden bu yana AB Üye Devlet Bayraklı Gemileri İle İlgili Olarak Yönetmelik'in 13(2)(a) maddesi kapsamındaki ilgili yükümlülüklerine tam olarak uyduğu tespit edilememektedir.
Tamamlama Bildirimi: Sovereign gemisine ait Tamamlama Beyanının, Geri Dönüşüme Hazır Belgesi veren tanınmış kuruluşa veya bayrak idaresine gönderilmediği tespit edildi. St. Victoria gemisi için Tamamlama Bildiriminin, gemi adına geri dönüşüme hazır sertifikasını düzenleyen tanınmış kuruluşa e-posta yoluyla gönderildiği tespit edildi. Gemi geri dönüşüm planı, gemiye geri dönüşüme hazır belgesi veren idareye tamamlanma beyanını gönderir. Tamamlama beyanında, varsa insan sağlığına ve/veya çevreye zarar veren olay ve kazalara ilişkin rapor yer alır. Tesis bu süreci yürütememiş ve bildirimi doğru kuruma yapmamıştır.
Sök: Sağlanan belgelerin incelenmesine, saha denetiminin yürütülmesine ve saha denetimiyle bağlantılı olarak elde edilen belgelere ve tesisten alınan müteakip tavsiyelere dayanarak, uygunluğun şu şekilde sağlanabileceği Madde 13(1)'in bazı gereklilikleri de mevcuttur.
Tesis, saha incelemesinin ardından son tedbirleri uygun bulunsa da şu anda mevcut olmadığı için tesisin AB listesinde kalma süresinde yeterli bulunmamıştır. Bu nedenle değerlendiriciler tesisin gerekliliklere uygun olarak çalıştığını ve halen çalışmakta olduğunu doğrulayamıyor.
Su: Analiz edilen parametreler için uyumluluk doğrulanabilir ancak tam uyumluluk onaylanmadan önce ek parametrelerin analiz edilmesi ve raporlanması gerekir.
Atık: Halon için Gaz Fazlı Katalitik Halojensizleştirme Yöntemi uygulandığı belirtilmiş ancak tesisin mailinde filtreleme yöntemi yazdığı tespit edilmiştir. Birincil CFC'ler, diğer CFC'ler ve Karbon tetraklorür için filtreleme kabul edilen bir yöntem değildir ve Montreal Protokolü'nde tanımlı değildir. Halon'un nasıl yönetildiği bilinmiyor.
KKD: Değerlendiriciler, tesisin işçilere sağlanan KKD'nin uygunluğunu yeterince değerlendirip değerlendirmediğini sorguladı. Değerlendirmeciler, tesis tarafından sağlanan belgelere dayanarak filtrelerin düzenli olarak satın alınmadığını ve kesicilerin kullanımına hazır olmadığını tespit etti. İşçilerin kan testi sonuçlarındaki kurşun seviyelerine bakıldığında, tesisin yeterli solunum ekipmanı konusunda kapsamlı bir değerlendirme yapıp yapmadığı şüphelidir. Ayrıca, değerlendiriciler tesisin kesicilere alev geciktirici giysiler sağladığına ikna olmamıştır. Tesisin, solunum koruyucu ekipmanı ve alev geciktirici giysilerle ilgili daha fazla ayrıntıyla geri dönmesi istendi. Avrupa Listesi'ne ilk dahil edilmesinden bu yana Yönetmeliğin 13 (1) (i) maddesi kapsamındaki ilgili yükümlülüklerini tam olarak yerine getirdiği tespit edilememektedir.
İSG UZMANI İŞÇİLERİ SORUMLU TUTUYOR
Sahanın ve geminin güvenliğinden sorumlu İSG uzmanı bazı güvenlik talimatlarını uygulamada zorluk yaşadıklarını, bunun bazı talimatların iş gücü tarafından önemli görülmemesinden ve aynı zamanda farklı cinsiyetten genç kişilerden talimat alma konusundaki isteksizlikten kaynaklandığını belirtti. Tesis, motivasyonu ve güvenlik kültürünü artırmaya yönelik 'ayın çalışanı' için bir ödül sistemi geliştirmiştir. Değerlendiriciler bu duruma ilişkin uygulama düzeyini tek başına bir masaüstü çalışmasıyla belirlemenin yetersiz olduğunu belirtmiştir. Avrupa Listesi'ne ilk dahil edilmesinden bu yana Yönetmeliğin 13 (1) (i) maddesi kapsamındaki ilgili yükümlülüklerini tam olarak yerine getirdiği tespit edilememektedir.