GÜNCEL

LGBT�+ tutsaklar a��r ayr�mc�l��a maruz kal�yor

ANKARA
28 Haziran 2022 Sal�

Tutsak 2 bin 76 çocuk oldu�unu kaydeden �HD Merkezi Hapishaneler Komisyonu, tutsaklara yönelik i�kencenin artt��n� belirtti. Haz�rlanan raporda, ayr�mc�l��n en a��r�na LGBT�+ tutsaklar�n maruz kald�� ifade edildi.

�nsan Haklar� Derne�i (�HD) Merkezi Hapishaneler Komisyonu, Türkiye hapishanelerde ya�anan hak ihlallerine ili�kin haz�rlad�klar� raporu derne�in Genel Merkezi'nde yapt�klar� bas�n toplant�s� ile kamuoyuna aç�klad�. Toplant�ya �HD E� Genel Ba�kan� Öztürk Türkdo�an, �HD Merkez Hapishaneler Komisyonu E�sözcüsü Nuray Çevirmen ve �HD Merkez Hapishaneler Komisyonu E�sözcüsü Avukat Ercan Y�lmaz kat�ld�.

Raporda hak ihlalleri "ya�am hakk�", "i�kence ve kötü muamele iddialar�", "sa�l�k hakk�", "ileti�im ve haberle�me hakk�", "bilgiye eri�im hakk�", "disiplin soru�turmalar� ve cezalar�n infaz�", "sevk talepleri ve sürgünler", "adil yarg�lanma hakk�" ve "di�er bask�lar" ba�l�klar� alt�nda aktar�ld�. Türkiye hapishanelerinde 651'i a��r hasta olmak üzere, toplam bin 517 hasta tutsa��n bulundu�una dikkat çekilen rapor, 901 tutsa��n mektup, aile ve avukatlar� arac�l��yla yapt�klar� aktar�mlar� ile olu�turuldu.

'TUTUKLU SAYISINDA C�DD� ARTI� VAR'
Rapordaki verileri aktaran Çevirmen, 2021 y�l� içerisinde 15 yeni cezaevi yap�ld��n� belirterek, "Cezaevi kapasitesinin 30 bin 896 ki�i artt�r�ld�� görülmektedir. Bu da göstermektedir ki Türkiye'nin mevcut iktidar anlay�� genel itibariyle insanlar� hapsetme üzerine bir gelecek tahayyülü öngörmektedir. 2021 y�l� dâhil son 9 y�l verilerine göre mahpus say�s�nda ciddi bir art�� e�ilimi oldu�u görülmektedir. 2020 y�l�ndaki dü�ü� temel itibariyle küresel Covid-19 pandemisi bahane edilerek �nfaz Kanunu'nda yap�lan de�i�iklik nedeniyle ortaya ç�kmaktad�r. Türkiye'deki mahpus say�s�n�n ciddiyetini orta koymak için kamuoyunda 'Rah�an Aff�' olarak bilinen ve 19 Aral�k Hayata Dönü� Operasyonu'nun hemen arkas�ndan ç�kar�lan af öncesinde hapishanelerdeki toplam mahpus say�s� 70 bin civar�nda idi. Bugün hapishanelerde bunun 4,5 kat�na yakla��k mahpus bulunmaktad�r" ifadelerine yer verdi.

'TUTSAKLARIN SA�LIK HAKKI ENGELLEN�YOR'
Hastaneye sevklerde kullan�lan tek ki�ilik ve insanl�k onuruna ayk�r� nakil araçlar�n�n sa�l�k hakk� bak�m�ndan ciddi s�k�nt�lar� beraberinde getirdi�ini dile getiren Çevirmen, "Bu nakiller s�ras�nda mahpuslar�n temel ihtiyaçlar�n�n dahi kar��lanmamas�na ek olarak, bu tek ki�ilik nakil araçlar�n� kullanmalar�nda ciddi sak�ncalar bulunan hasta mahpuslar dahi bu araçlarla nakledilmeye devam ediliyor. Özellikle epilepsi ve ast�m ba�ta olmak üzere akci�er hastal�klar�n� kötü etkileyen tek hücreli ring araçlar�yla sevke zorlama önemli hak ihlallerinden biri olarak öne ç�k�yor. Sevklerde arama bask�s�n� da buraya kaydetmeyi gerekli görüyoruz. Benzer biçimde atak geçirme riski bulunan veya kendi ihtiyaçlar�n� kar��layamayan mahpuslar tek ki�ilik yerlerde tutulmaktad�r" dedi.

'ASGAR� ÖZEN DAH� GÖSTER�LM�YOR'
Çevirmen, "Gerek hapishane revirlerinde gerek hastanelerde, hasta mahpuslar gerçekten tedavi edilmek yerine a�r� kesici gibi geçici ve hastal�k belirtilerini önleyici ya da ortadan kald�r�c� ilaçlarla ba�tan sav�lmas� da mahpuslar taraf�ndan dile getirilen ba�ka bir husustur. Ayr�ca hapishane revirlerinde her zaman doktor bulunmuyor olmas� da önemli �ikâyet konular�ndan bir tanesi olu�turmaktad�r. Baz� hapishane doktorlar�n�n kelepçeli muayene dayatmas� ve asgari özeni dahi göstermemesi de kay�tlar�m�zda bulunuyor" sözlerine yer verdi.

'TEM�Z SUYA ER��M SORUNLARI BULUNUYOR'
Çevirmen, ya�anan sa�l�k hakk� ihlalleri genel itibariyle �öyle özetledi: "Mahpus say�s�ndaki art�� nedeniyle ko�u�lar�n a��r� düzeyde kalabal�k olmas�, hasta mahpuslar� revire geç ç�kar�lmas�, revirlerden polikliniklere ve polikliniklerden 3'üncü basamak sa�l�k hizmetlerine sevk i�lemlerinde uzun sürelerle s�ra beklenmesi, yo�unlu�u kald�racak nitelik ve kapasitede sa�l�k hizmeti ko�ullar�n�n olmamas�, revirlerde her zaman doktor bulunmamas�, baz� hapishanelerde güvenlik görevlilerinin kelepçeleri açmad�� ve hekimlerin de aç�lmas�n� talep etmemesi, hastane sevklerinin geç yap�lmas� ya da hiç yap�lmamas�, sevklerde arama bask�s� ve (özellikle ast�m hastalar�n� kötü etkileyen) tek hücreli ring araçlar�yla sevk zorlamas�, a��r hasta mahpuslar�n, hastal�klar�n�n son dönemlerine gelmelerine ra�men tahliye edilmemesi, gerek hapishane revirlerinde gerek hastanelerde, hasta mahpuslar�n gerçekten tedavi edilmeyip (a�r� kesici gibi) geçici ilaçlarla ba�tan sav�lmas�, Adli T�p Kurumu'nun tahliye kararlar�n� siyasi tutum izleyerek vermemesi, hastane raporlar�n�n Adli T�p Kurumu taraf�ndan kabul edilmemesi, atak geçirme riski bulunan ve/veya kendi ihtiyaçlar�n� kar��layamayan mahpuslar�n tek ki�ilik yerlerde tutulmas�, temiz suya eri�im sorunlar� bulunuyor."

'2 B�N 76 ÇOCUK TUTSAK VAR'
Hapishanelerdeki tutsak çocuklar ve kad�nlar�n durumunu aktaran Çevirmen "Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlü�ü'nün verilerine göre Türkiye hapishanelerinde 31 May�s 2022 tarihi itibariyle 10 bin 522 hükümlü ve bin 978 tutuklu olmak üzere toplam 12 bin 500 kad�n mahpus bulunuyor. Bu mahpuslar 10 kad�n kapal� ve 7 kad�n aç�k hapishanesinde, ayr�ca pek çok durumda di�er hapishanelerde kendilerine ayr�lm�� ko�u�larda kal�yorlar. Türkiye'deki 4 çocuk e�itim evi ile 8 çocuk kapal� ceza infaz kurumunda ise 12 ile 18 ya� aras�nda 670'i hükümlü ve bin 406's� tutuklu olmak üzere toplam 2 bin 76 çocuk bulunmaktad�r. 0-6 ya� aral��ndaki bu say�n�n 345 oldu�unu belirtmi�tir. Kad�nlar taraf�ndan yap�lan ba�vurularda çok say�da i�kence ve kötü muamele iddias�, sa�l�k hakk�na eri�im ihlali, ileti�im ve haberle�me hakk�n�n kullan�lmas�n�n engellenmesi, bilgiye eri�im hakk�n�n kulland�r�lmad��, adil yarg�lanma hakk�n�n ihlal edildi�i iddialar� öne ç�k�yor. Ayr�ca disiplin soru�turmalar� ve cezalar�n infaz� ile ilgili s�k�nt�lar, sevk taleplerinin yerine getirilmemesi ya da sürgün uygulamalar�, kalabal�k ko�u�lar, aramalarda ya�anan sorunlar aras�ndad�r" bilgilerini payla�t�.

'EN A�IR AYRIMCILI�I LGBT�+'LAR YA�IYOR'
Hapishanelerde ayr�mc�l��n en a��r�n� LGBT�+'lar�n ya�ad��n� dile getiren Çevirmen, "Bu mahpuslar�n özel ihtiyaçlar�n�n kar��lanaca�� ko�ullar yoktur ve bu yönde bir politika da mevcut de�ildir. Hapishanelerde görevli olan personellerin de bu konu da e�itimi bulunmamaktad�r. Mevcut iktidar�n LGBT�+'lara aç�k alanda nefret söyleminden hareketle LGBT+'lar�n hapishanelerde nas�l bir muameleye maruz kald��n� tahmin etmek güç de�ildir. LGBT�+'lar hapishanede ayr�mc�l��a, a�a��lamaya, tecride, istismara, cinsel taciz ve tecavüze, hakarete, kötü muameleye ve i�kenceye u�ramaktad�rlar. LGBT�+ mahpuslar tek ki�ilik yerde tutulduklar�nda a��r tecrit ko�ullar�na da maruz kal�yor. Bu mahpuslar�n bir araya gelebilme, sosyalle�ebilme, sohbet ve spor faaliyetlerine kat�lma haklar� da engellenmi� oluyor. Bu durum hem fiziksel hem de ruhsal olarak eziyet halini al�yor. Adalete eri�imde de adil yarg�lanma hakk�na sahip de�iller. Burada da gerek mahkeme heyeti taraf�ndan ayr�mc� uygulamaya u�ramaktad�rlar. Yine adalete eri�imde destek alma noktas�nda eksik b�rak�l�yorlar ve homofobik, transfobik söylemlere maruz kal�yorlar" dedi.

YILMAZ: 2021 YILI �Ç�NDE 52 TUTUKLU YA�AMINI Y�T�RD�
Merkez Hapishaneler Komisyonu E�sözcüsü Ercan Y�lmaz da 2021 y�l�nda hapishanelerde ya�anan hak ihlalleri aktard�. Y�lmaz, "Türkiye hapishanelerinde 2021 y�l� içerisinde 52 tutuklu ya�am�n� yitirmi�tir. 2021 y�l� içerisinde 13 mahpusun intihar etti�i iddia edilmi�tir. Devletlerin, baz� özel ko�ullar alt�nda, ki�inin kendi eylemlerinden kaynaklanabilecek risklere kar�� ya�am� korumak amac�yla gerekli tedbirleri alma yükümlülü�ü de bulunmaktad�r. Dolay�s�yla hapishanelerde intihar vakalar� da temel itibariyle ya�am haklar� ihlallerinden biri olarak ele al�nmal�d�r. Son y�llarda hapishanelerde ya�anan intihar vakalar�n�n artmas� da hapishanelerde ya�anan hak ihlalleri ile çok yak�ndan ili�kilidir. 15 tutuklu, Covis-19 virüsü nedeniyle hayat�n� kaybetmi�tir. 18 tutuklu a��r hastal�klar� nedeniyle ya�am�n� yitirmi�tir ve tutuklulardan 5'i kalp krizi nedeniyle hayat�n� kaybetmi�tir. 5 tutuklu �üpheli nedenlerle hayat�n� kaybederken 1 tutuklunun ölüm nedeni aç�klanmam��t�r" dedi.

Ç�plak arama gibi istisnai uygulamalar dahi son y�llarda mevzuat hükümleri gerekçe gösterilerek yayg�nla�t�rd��na dikkat çeken Y�lmaz, "Ç�plak arama ve zorla soyma fiilleri ki�inin mahremiyetini ihlal eden, moral de�erlerini, sosyal kimli�ini hedef alan, ruhsal bütünlü�üne zarar veren ve cinsel �iddet boyutlar�na ula�an i�kence fiilleri olarak icra edilmektedir. Oysa 'Mahpuslara Muameleye Dair Birle�mi� Milletler Asgari Standart Kurallar�'nda da (Nelson Mandela Kurallar�) yer verildi�i gibi aramalar, insanl�k onuruna ve aran�lanlar�n mahremiyetine sayg�l� olacak �ekilde ve ayn� zamanda ölçülülük, yasall�k ve gereklilik ilkeleri çerçevesinde yürütülmeli" dedi.

'ÇIPLAK ARAMA ER�L ��DDETT�R'
Ç�plak arama uygulamas�n�n i�kence suçu kapsam�nda ve eril bir �iddet biçimi oldu�unu hat�rlatan Ercan, "Ba�ta kad�nlara yönelen özelli�i dikkate al�nd��nda, özellikle i�kence görenlerin maruz kald�klar� olaylarla mücadele edilmesi, ya�amak zorunda kald�klar� olumsuzluklar�n kabul edilemezli�inin önemle vurgulanmas�, toplumsal cinsiyete ba�l� e�itsizlikleri �iddetlendiren bu tür uygulamalar� da gözeterek kad�nlar�n, erkek egemen toplumda haklar� gözetilmesi gereken bir grup olarak de�erlendirilmesi de önem kazanmaktad�r" ifadelerini kulland�.

PKK Lideri Abdullah Öcalan'�n tutuldu�u �mral� Yüksek Güvenlikli F Tipi Kapal� Hapishanesi'nde uygulanan tecride vurgu yapan Ercan, "�mral�'da bulunan mahpuslar için daha önce de açl�k grevleri yap�lm��, bu grevlerin etkisi ile tecrit geçici olarak kald�r�lm��t�r. Ancak 7 A�ustos 2019 tarihinden beri görü� yasaklar� yeniden devreye girmi�tir. Bu durum BM Mandela Kuralar�'na, CPT tavsiyelerine ve 5275 say�l� �nfaz Kanunu'na ayk�r�d�r" dedi.

'TÜRK�YE GENEL�NDE 5 S T�P� HAP�SHANE VAR'
Rapora dair bilgileri aktarmaya devam eden Y�lmaz, Adalet Bakanl�� Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlü�ü verilerine göre Türkiye genelinde 14 F tipi, 13 Yüksek Güvenlikli, 5 de S tipi hapishanesinin oldu�unu söyledi. Y�lmaz, "Bu hapishanelerin ortak yan� mahpuslar�n tek veya üç ki�i olacak biçimde ya�amlar�n� devam ettirmek zorunda olu�lar�d�r. F tipi ve Yüksek Güvenlikli hapishanelerin uygulamaya konulmas� akabinde uzmanlar ve hak savunucular� taraf�ndan siyasi iktidarlara yap�lan uyar�lar�n hakl�l�� ortaya ç�km��, bu hapishanelerde tutulan mahpuslar�n ya�am hakk� ba�ta olmak üzere; sa�l�k hakk�, aile ve özel hayata sayg� hakk�, avukat ile görü�me ve haberle�me haklar� sürekli bir �ekilde ihlal edilerek infaz yasas�na ayk�r� uygulamalar meydana gelmi�tir. �mral� tecridinin bir yans�mas� olarak aç�lan ve mahpuslar� izole eden F tipi hapishanelerin uygulanmaya ba�lamas� akabinde bu tip hapishanelerin mahpuslar�n fizyolojik ve psikolojik durumlar�na olan olumsuz etkileri tart��l�yorken, yeni aç�lan Yüksek Güvenlikli Kapal� Hapishaneler ve S Tipi Kapal� Hapishaneler ile tecrit sistemi daha da a��rla�t�r�lm��t�r" bilgisini aktard�.

TÜRKDO�AN: TECR�D� B�R AN EVVEL KALDIRIN
Y�lmaz'�n ard�ndan konu�an Öztürk Türkdo�an, Öcalan üzerindeki tecridin biran önce kald�r�lmas� gerekti�ini belirterek, �öyle devam etti: "�mral� hapishanesinde tutulan Öcalan ve di�er mahpuslar�n, infaz kanunundan kaynakl� aileleriyle görü�me haklar� var. Bu hakk�n kulland�r�lmas� gerekir. 2019'dan bu yana sürekli görü� yasaklar� kararlar� al�n�yor. Çe�itli bahanelerle sürekli ileti�im cezas� veriliyor. Kullanamad�� bir hak söz konusuyken nas�l disiplin cezas� verilebiliyor anlamak mümkün de�il. �nfaz savc�lar�n�n ve hâkimliklerinin keyfi disiplin cezalar�n� iptal etmesi gerekir. Herkesin dokunulmayacak haklar� oldu�u unutulmamal�d�r. Hakk�n özüne kimse dokunamaz ve bunun Türkiye'ye maliyeti çok a��rd�r. �mral� Hapishanesindeki mutlak tecrit kald�r�lmal�d�r."

LGBT�+ tutsaklar a��r ayr�mc�l��a maruz kal�yor

�lgili Haberler