Karadeniz hapishanelerinde tutsaklar hiçbir hakka erişemiyor
Karadeniz hapishaneleriyle ilgili ortak rapor hazırlayan Van Barosu, ÖHD ve TUHAY-DER, tutsakların, sağlık, haberleşme, umut hakkı gibi hiçbir hakka erişemedikleri ve tecrit koşullarının giderek ağırlaştığını kaydetti.
Van Barosu Hapishane Komisyonu, Özgürlük için Hukukçular Derneği (ÖHD) Van Şubesi ile Tutuklu ve Hükümlü Ailelerle Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (TUHAY-DER) Van Şubesi, Karadeniz Bölgesi'nde bulunan hapishanelerde yaptıkları görüşme ve incelemelerin yer aldığı hak ihlalleri raporunu açıkladı. Van Barosu Tahir Elçi Salonu'nda açıklanan raporu ÖHD üyesi avukat Mehtap Işık okudu. Erzurum Oltu T Tipi, Dumlu 1 No'lu Yüksek Güvenlikli Hapishane, Erzurum H Tipi, Giresun Espiye L Tipi, Trabzon Beşikdüzü Tipi, Rize Kalkandere L Tipi, Bayburt M Tipi ve Bafra T Tipi Kapalı hapishanelerine avukatlar olarak ziyaret gerçekleştirdiklerini söyleyen Işık, hapishanelerde yaşanan hak ihlallerini sıraladı.
Görüşülen tutsaklar, koğuşlarda yapılan aramaların amacının dışına çıktığı, tüm eşyaların dağıtıldığı, aramaların neye istinaden gerçekleştirildiğini bilmediğini söyleyen Işık, "Yine mahpuslar, hastane sevkleriyle ilgili sorunlar yaşadıklarını, gidiş gelişlerde ağızlarına kadar olacak şekilde, insan onuruna aykırı şekilde arandıkları için hastane sevklerini mümkün oldukça isteyemediklerini beyan etmişlerdir. Bunların tamamı işkence ve kötü muamele yasağını ihlal eden uygulamalardır" dedi.
Tutsakların sağlığa erişim haklarının ellerinden alındığını söyleyen Işık, "Hapishanelerde yüzlercesi ağır, binlerce hasta mahpus bulunmaktadır. Türkiye'nin taraf olduğu Uluslararası Sözleşme hükümleri bu denli açık olmasına rağmen, sözleşme hükümlerine uyulmamakta ve hasta mahpusların Sağlık Hakları sistematik bir biçimde ihlal edilmektedir. Hapishane koşullarında kalamayacak kadar ağır hasta olan mahpusların hapishanede tutulmaya devam edilmesi ulusal mevzuata ve uluslar arası sözleşmelere aykırı olduğu ve tıbbi tedaviye ulaşma imkânı kısıtlandığından yaşam hakkının açık ihlali olduğu açıktır. Bununla birlikte hapishane koşullarında hastaneye sevk işlemlerinin yapılmaması, yapılmasına onur kırıcı uygulamalar (ağız içi araması, kelepçeli muayene gibi) ile engel olunması da yaşam hakkının kapsamında bulunan sağlık hakkına erişimin açık ihlali olduğu vurgulanmaktadır" dedi.
Tutsakların istedikleri yayınlara ulaşamadıklarının altını çizen Işık, şöyle devam etti: "Kürtçe yazılan ya da Kürtçe gönderilen mektupların verilmemesi veya çeviri sebebiyle aylarca mahpuslara verilmemesi de haberleşme özgürlüğünün ihlalidir. Kaldı ki mektup konusunda sadece Kürtçe yazılan mektuplar için değil tüm mektupların mahpusların eline geç ulaşması söz konusudur. Mahpusların beyanlarına göre gazete, kitap, gibi yayınlardan faydalanmaları engellenmektedir. Bu sebeple mahpuslara yasaklanmamış, birçok yayınevi, bayii ve kitapçıda satılan, resmi abonelik yaptırılan gazete ve basılı yayınların verilmemesi, radyo ve TV imkanlarından faydalandırılmamaları ifade ve haber alma özgürlüğünün ihlalidir. Yine kitap sınırlaması hak ihlaline sebep olmaktadır. OHAL sebebiyle başlayan ve pandemi ile devam eden tecrit altındaki mahpusların durumunu bu tip uygulamalar daha da ağırlaştırmaktadır."
Hapishane koridorları dışında ayrıca odalara da kamera konulduğunu bu durumun yaşam alanlarına ve mahremiyetlerine müdahale olduğunu ifade eden Işık, özellikle "iyi halli olmadığı" gerekçesiyle tutukluların tahliye edilmemesi ile ilgili çok ağır sorunların yaşandığını söyledi. Işık şöyle devam etti: "Hapishane idareleri mahpus hakkında ancak ve ancak yargı makamlarının karar verebileceği hallerde yargı makamlarının yetkilerini dahi aşan bir yerde konumlandırılmış ve karar mercii haline getirilmiştir. Bu da hapishane idarelerinin mahpuslara karşı sınırsız yetkiyle donatılarak keyfi kararlar alabileceği anlamına gelmektedir. Son birkaç ayda koşullu salıverilme tarihi geldiği halde haklarına ‘iyi halli olmadıklarına' yönelik kararlar verilen mahpusların tahliyeleri bu keyfi kararlarla engellenmiştir."
Özellikle Bayburt M Tipi Hapishanesinde bulunan tutsaklara "Ayakta ve tek sıra halinde sayım" şeklinde bir dayatma ile her gün sabah ve akşam olmak üzere günde iki kez sayım dayatıldığını söyleyen Işık, "Tutuklulara iletişim ve disiplin cezaları verildiği, bu disiplin cezaları infaz edildikten sonra tekerrür hükümleri uygulanarak mahpusların denetimli serbestlik, koşullu salıverilme gibi mahpus lehine olan hükümlerin sonlandırıldığı ve mahpusların almış olduğu cezaların tamamının infazı şeklinde yeni müddetnameler düzenlendiği tespiti yapılmıştır. Müddetnamelere bakıldığında mahpusların aldığı süreli cezaların toplamlarının 70-80 yıl gibi anlamsız ve ömür boyu hapis cezaları olarak infaz edileceği belirtilmiştir. Bu hususun temel sebebinin mahpusların tek sıra halinde ve ayakta sayım vermemelerinden kaynaklandığı görülmektedir. Bu anlamda mahpusların ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası almış gibi ömür boyu hapiste bırakılmalarına yönelik bu uygulamanın gündemde olan umut hakkının da açık ihlali olduğunu vurgulamak gerekmektedir" bilgilerini paylaştı.