İsviçre'de '13. Emeklilik Maaşı Girişimi' referandumu

İsviçre'de 3 Mart Pazar günü Emekliler için 13'üncü Emeklilik Maaşı Girişimi ile emeklilik yaşını 66'ya çıkarmak isteyen Emeklilik Girişimi oylamaları yapıldı ve resmi olarak sonuçlandı. Oylamada yüzde 58,2 oranında "evet" çıktı.

13. Emeklilik Maaşı Girişimi Referandumda kullanılan adıyla "Yaşlılıkta daha iyi bir yaşam için" girişimi en geç 2026 yılından itibaren, olağan olan 12 aylık emekli maaşına ek olarak 13. bir aylık emekli maaşının daha ödenmesini istiyordu. "Yaşlılıkta daha iyi bir yaşam için, 13. emeklilik maaşı girişimini kabul ediyor musunuz" şeklinde sunulan referandumda yüzde 58,2 oranında "evet" oyu verildi.

Girişimcilere göre, kiralar, sağlık sigortası primleri ve temel gıda maddelerinin fiyatları arttığı için, emekli maaşları giderek yetersiz hale geliyor. Emeklilerin geçim sıkıntısı her geçen gün daha fazla artarken, bunun önüne geçmek için 13. bir ek emekli maaşına ihtiyaç var. İnisiyatif komitesi buna ek olarak, ek yardımların eskisi gibi ödenmeye devam edilebileceğini ve azaltılamayacağını da şart koşuyordu. Girişim, İsviçre Sendikalar Federasyonu (SGB) tarafından 28 Mayıs 2021'de sunulmuştu. İnisiyatif komitesinde, çeşitli sendikaların başkanları ile üyelerinin yanı sıra Sosyalist Parti ve Yeşiller'den siyasetçiler de yer alıyordu. Girişim, çeşitli göçmen örgütleri, devrimci çevreler ve TravailSuisse tarafından da destekleniyordu.

REFERANDUMDA İLERİ SÜRÜLEN ARGÜMANLAR NELERDİ?
İsviçre Federal Anayasası, emekli maaşının "olağan yaşam standardının devamını" sağlaması gerektiğini şart koşuyor. İsviçre Sendikalar Federasyonu'nun (SGB) hesaplamalarına göre, İsviçre'de tek bir kişinin ortalama yıllık gideri 2020 yılına göre 3 bin 500 Frank arttı. Bunun temel nedeni ise enflasyon artışı. SGB'ye göre enflasyondaki artış neredeyse ortalama emekli maaşının tamamını kapsıyor. Bu şu anda 4 bin 100 Franka tekabül ediyor. Bunun ortalama bin 800 Frankı AVS/AHV'den, 2 bin 300 Frankı ise emeklilik fonundan geliyor. Bir diğer argüman ise emeklilik fonunun yaşam maliyeti tazminatı vermemesi. İnisiyatif destekçilerine göre 13. AVS/AHV emekli maaşının bir diğer avantajı, emeklilik fonlarından veya 3. kaynaktan sağlanan emeklilik maaşlarının aksine, 13. aylık olarak verilecek tüm paranın doğrudan emeklilere direk/kesintisiz gidecek olmasıdır. Bir başka argüman ise yüksek gelirliler ile düşük gelirliler arasındaki sosyal dengenin genişletilmesi lehine olacak olması.

EMEKLİ MAAŞI NE KADAR OLACAK?
Bundan sonraki süreçte yıllık AVS/AHV tutarı, mevcut 14 bin 700 ile 29 bin 400 Frank aralığı yerine 15 bin 925 ile 31 bin 850 Frank arasında olacak. Evli çiftler için maksimum ortak AVS/AHV emekli maaşı ise 44 bin 100 Franktan 47 bin 775 Franka çıkarılacak.

FEDERAL HÜKÜMET İLE FEDERAL MECLİS NE DİYORDU?
Federal Hükümet ile Federal Meclis inisiyatifin reddedilmesini tavsiye ediyorlardı. Her ikisi de AVS/AHV artışı için herhangi bir mali alan görmüyordu. AVS/AHV emekliliği, yaşlılık dönemindeki geçim ihtiyaçlarını yeterince karşılamayı amaçlarken, İsviçre'de şu anda 2,5 milyondan fazla insan AVS/AHV emekli maaşı alıyor. Çoğu emeklinin ek geliri, özellikle de emeklilik fonu emekliliği mevcut. Geçimini bu şekilde sağlayamayan her emeklinin ek yardım (EL) alma hakkı bulunuyor.

GİRİŞİM KARŞITLARI
Mecliste çoğunluğu ellerinde bulunduran sağ partilerden SVP, FDP, Mitte, GLP ve EVP bu girişime "Hayır" diyorlardı. Girişime, işveren ve ticaret birliklerinin yanı sıra Economiesuisse de karşı çıkıyordu. Girişim karşıtlarının temel argümanı, AVS/AHV'nin finansmanına ilişkin durumun belirsiz olması şeklindeydi.

3 Mart tarihli oylamalarda İsviçreli seçmenler Emeklilik Girişimi ile ilgili de karar verdiler. Oylamada, "Güvenli ve sürdürülebilir bir emeklilik sağlanması için Emeklilik Girişimi'ni kabul ediyor musunuz" sorusu soruldu. Halk emeklilik yaşının 66'ya çıkarılmasına yüzde 74,7 oranında "Hayır" dedi. AVS/AHV emeklilik ile ilgili son beş yılda yapılan iki reform dahilinde kadınların emeklilik yaşı 65'e çıkarılırken, KDV de artırıldı. Bu düzenlemelerle AVS/AHV'nin mali durumu 2030'a kadar istikrara kavuşturulmak isteniyor. Ancak orta vadede AVS/AHV büyük mali zorluklarla karşı karşıya. Bunda, emeklilerin sayısının, AVS/AHV'ye ödeme yapan çalışan sayısından daha hızlı artması ile ortalama yaşam süresinin artması sonucunda emekli maaşlarının daha uzun ödenmesi gibi etkenler belirleyici. Emeklilik yaşını daha da arttırarak AVS/AHV'nin uzun vadeli finansmanını güvence altına almak isteyen Emeklilik Girişimi, "AVS/AHV mali sıkıntı içinde; hiçbir şey yapmazsak emekli maaşlarımız tehlikede" ifadelerine yer veriliyordu.

SVP, FDP, EVP gibi sağ partilerin desteğine sahip olan girişim, kadınlar ve erkekler için emeklilik yaşının 2033 yılına kadar kademeli olarak 66'ya çıkarılması çağrısında bulunuyordu. Girişime göre emeklilik yaşının ortalama yaşam süresine bağlanması gerekiyor. Bu kapsamda, yaşam beklentisinin artması durumunda emeklilik yaşı otomatik olarak artırılmalı. İsviçre Sendikalar Federasyonu, SP, Yeşil Partisi, Mitte ve Yeşil Liberaller (GLP) Emeklilik Girişimi'ne karşı çıkıyorlardı. Karşıtlara göre, emeklilik yaşının arttırılması istemi ile işgücü piyasasının gerçekliği göz ardı ediliyor. Düşük gelirli kişiler, yaşam beklentisine bağlı olarak 70 yaş ve üstüne kadar çalışmak zorunda kalabilirler. Federal Hükümet ile Federal Meclis'in bu girişime yönelik tavsiyesi "Hayır" şeklindeydi.