Ayasofya: Tarihi, dini ve siyasi istismara açılıyor
İstanbul'un fethinin yıl dönümünde içerisinde Fetih suresinin okunmasıyla gündeme gelen Ayasofya, Erdoğan'ın talimatıyla ibadete açılması için nabız yoklanıyor. Ayasofya'nın dini ve siyasi istismara konu olması, AKP iktidarları döneminde tavan yaptı.
AKP'li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın, 1934'te Danıştay kararıyla müze yapılan Ayasofya'nın statüsünün değiştirilmesi için talimat verdiği öğrenildi. Erdoğan, "Ayasofya cami olarak turistler tarafından ziyaret edilmeye devam edilebilir. Sultanahmet'te olduğu gibi. Buna milletimiz karar vermeli" dedi.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan başkanlığında önceki gün toplanan AKP Merkez Yönetim Kurulu (MYK) toplantısında, son günlerde ibadete açılması tartışılan Ayasofya da gündeme geldi. Erdoğan'ın bu konuda "Ayasofya'da namaz da kılınır, Fetih Suresi de okunur. Buna ancak ve ancak aziz milletimiz karar verir" dedi. Edinilen bilgiye göre Erdoğan, Fatih Sultan Mehmet Vakfı'na ait olan ve İstanbul'un fethinin sembolü niteliğindeki Ayasofya'nın 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla müzeye dönüştürüldüğünü anımsattı. Erdoğan, kurmaylarına "Ayasofya için bir çalışma yapın, değerlendirip konuşalım" talimatı verdi.
Erdoğan toplantıda, "Bu konuda çok hassas olun" talimatını da vererek, acele edilmemesini, konunun iyi araştırılmasını istedi.
ERDOĞAN İÇİN HER ZAMAN KULLANILMAYA AÇIK MALZEME
Konu, İstanbul'un fethi yıl dönümü gerekçesiyle Erdoğan'ın talimatıyla Ayasofya müzesinde Fetih suresinin okunmasıyla yeniden gündeme gelmişti.
Erdoğan, geçen yıl önce Ayasofya'nın Müslümanlar için ibadete açılmasının "siyasi boyutu" olduğunu belirtmiş ve yapılan çağrıları da "tezgah" olarak nitelendirmişti. Ancak hemen sonra yaptığı açıklamada 31 Mart seçimlerinin ardından bu tarihi yapının cami adını alması için çalışmalara başlayacağını söylemişti.
Erdoğan 2013'te de, İstanbul'un fethinin 560. yıl dönümünde bazı örgütlerin "İstanbul'un fethinin imzası olan Ayasofya yeniden ibadete açılsın" çağrılarına da, "Sultanahmet çok boş. Sultanahmet dolarsa Ayasofya'yı da gündeme alabiliriz" yanıtını vermişti.
Ekim 2013'te, dönemin MHP milletvekili Yusuf Halaçoğlu, TBMM'ye Ayasofya'nın cami olarak yeniden ibadete açılmasına yönelik bir kanun teklifi sunmuştu. Gerekçe olarak da, Ayasofya'nın müze olmasına ilişkin 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararının Resmi Gazete'de yayımlanmamış olmasını ve tapusunda cami olarak belirtilmesini göstermişti. Kanun teklifi işleme konulmadı.
Ayasofya, Erdoğan'ın zaman zaman açıklamalarıyla gündeme getirdiği ve tartışma yaratan konular arasında yer alıyor. Hristiyanlık inancı tarafından da kutsal yapılardan biri olarak görülen Ayasofya'nın Müslümanlar için ibadete açılacağına dair açıklamalar uluslararası alandan tepkilerin gelmesine neden oluyor. Erdoğan konuyu sürekli gündemde tutarak, dindar-mütedeyyin kesimi politize etmenin aracı olarak kullanıyor.
ORTODOKS KİLİSESİNİN DİNİ SEMBOLLERİNDEN
Ayasofya, 360 yılında yapıldı. Bizans İmparatoru İkinci Konstantin tarafından açılışı yapılan kilisenin tahta çatısı, 404 yılında yandı. O tarihte ilk kez büyük bir tamirattan geçen kilise, şimdiki halini 532-537 yılları arasında, Bizans İmparatoru Birinci Justinyan'ın emriyle yapılan inşaat çalışmaları sonrasında aldı.
Ortodoks kilisesinin en önemli ibadet yerlerinden biri olan Ayasofya, 1204-1261 yılları arasında Haçlı istilası sonrası Katolik Roma'ya bağlı olarak kullanıldı. 1453'te İstanbul'un Osmanlı'nın eline geçmesi üzerine Ayasofya camiye çevrildi.
1931 yılında ibadete kapatılan Ayasofya, 1934'te müzeye çevrildi ve o tarihten beri bu statüsünü koruyor.
Müze aynı zamanda UNESO Dünya Mirası listesinde.
2000'Lİ YILLARDAN SONRA DİNİ İSTİSMARA AÇILDI
Ayasofya'nın tekrar dini sembol ve çatışmanın konusu haline getirilmesi, Papa 6. Paul'un İstanbul ziyaretiyle yeniden alevlendi. 25 Temmuz 1967'de İstanbul'u ziyaret eden Katolik Hristiyanların lideri Papa 6. Paul, Ayasofya'ya da giderek dua etti.
Bunun üzerine bir gün sonra, Milli Türk Talebe Birliği yöneticileri de Ayasofya Müzesi'nde namaz kıldı.
1991'de, 1. Mahmut döneminde Ayasofya'nın ana binasının dışında, padişahların dinlenmesi, abdest alması için yapılmış olan Hünkar Kasrı ibadete açıldı. Buraya Ekim 2016'da bir imam da atandı. Hünkar Kasrı'nda bayram namazı ve günde beş vakit namaz kılınıyor, ezan okunuyor.
AKP'nin iktidara gelmesinden sonra Ayasofya'nın dini inançları sömürmenin ve kışkırtmanın aracı olarak kullanılmasına hız verildi.
2005'te, Sürekli Vakıflar Tarihi Eserler ve Çevreye Hizmet Derneği 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararının iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle Danıştay'da dava açtı. Danıştay bu istemi reddetti.
13 Mayıs 2017'de, Anadolu Gençlik Derneği'nin organize ettiği bir grup, Ayasofya'nın önünde sabah namazı kıldı.
21 Haziran 2017'de de Diyanet İşleri Başkanlığı, Ayasofya'da Kadir Gecesi programı düzenledi. Program, devlet kanalı TRT'de canlı yayınlandı.
Mart 2018'de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Ayasofya Müzesi'nde düzenlenen Yeditepe Bienali'nin açılış töreninde yaptığı konuşma öncesinde de Kuran okundu.
Son etkinlikler Ortodoks dünyada tepkiyle karşılanırken, Sürekli Vakıflar Tarihi Eserlere ve Çevreye Hizmet Derneği, Ayasofya'nın ibadete açılması için yeniden talepte bulundu. Ekim 2018'de Anayasa Mahkemesi derneğin talebini reddetti.