GÜNCEL

P�nar Gay�p yazd� | �klim krizine kar�� birle�ik mücadele

ETHA
10 Temmuz 2024 Çar�amba

Do�am�z, ya�am alanlar�m�z, suyumuz bir grup sermayenin kar� u�runa yok ediliyor. �nsan�n kendi varl��n� sürdürmek için toplumsal düzeyde do�ayla kurdu�u etkile�im olan emek, kapitalist toplumda do�ayla birlikte sömürülüyor. Rant politikalar� sonucu do�am�z ya�malan�rken; i�çiler hammaddeyi ç�kar�rken, i�lerken kimyasallarla, tehlikeli maddelerle do�rudan temas halinde bu zehirli at�klar� bedenine hapsediyor. Bedelini hayat�yla ya da tedavisi namümkün hastal�klarla ödüyor. Do�an�n, eme�in ekolojik y�k�m�na kar��, üretimden gelen gücü örgütlü mücadeleye ak�tarak, sermaye düzenini yerle bir ederek kazanabiliriz.

Fosil yak�tlar�n neden oldu�u sera gazlar�n�n atmosferde artmas� ve ormanlar�n katledilmesi, tar�mda kullan�lan endüstriyel uygulamalar gibi bu gazlar� atmosferden çeken mekanizmalar�n zarar görmesi nedenleri ba�ta olmak üzere hükümetlerin sermaye düzeninin devam� için sürdürdü�ü politikalar sonucu geli�en iklim de�i�ikli�i geri dönü�ü olmayan noktaya ilerliyor. Neden oldu�u felaketler, y�k�mlar da katlanarak büyüyor. Küresel �s�nmadaki art�� nedeniyle buzullar eriyor, okyanuslar asitleniyor, deniz seviyesi yükseliyor, mercan resifleri soluyor; yo�un f�rt�nalar, kurakl�klar art�yor, çöller geni�liyor, s�cak hava dalgalar� ve orman yang�nlar� art�yor...

Küresel �s�nman�n sonucu olan orman yang�nlar� aç�s�ndan en riskli görülen aylar tam da içinde oldu�umuz temmuz ve a�ustos. 2023 y�l�n�n haziran ay�nda Türkiye'de kayda geçen, Orman Genel Müdürlü�ü rakamlar�na göre 1-21 Haziran 2023 döneminde 84 orman yang�n� ya�an�rken 2024'ün ayn� döneminde 399 orman yang�n� ç�kt�. Yani geçen y�la göre be� kat art�� ya�and�.

Orman yang�nlar� elbette hem orman ekosisteminin hem de iklim de�i�ikli�inin bir parças�. Orman ekosisteminde yang�nlara da ihtiyaç var. Çünkü düzenli yang�nlar Afrika savanalar�, Akdeniz makilikleri veya dünyan�n birçok bölgesinde bulunan çam ormanlar�n�n yenilenmesini ve süreklili�ini sa�lar. Yang�na ba�l� geli�meler sayesinde birçok bitki türü süreklili�ini korur.

Ancak bu yang�nlar�n yüzde 90'l�k k�sm� insan eliyle (ihmal-kas�t) ç�kan yang�nlar. Hükümetlerin müdahale etmemesi sonucu yay�lan bu yang�nlar nedeniyle çok fazla alan yanarak kül oluyor. �stanbul Üniversitesi Cerrahpa�a Orman Fakültesi'nden Prof. Dr. Do�anay Tolunay'�n Aç�k Radyo'daki de�erlendirmesine göre Türkiye'de de orman yang�nlar�n�n yüzde 89'u insan kaynakl� iken yüzde 11'lik pay y�ld�r�m, volkanik püskürme, kaya dü�melerinden dolay� ç�kan k�v�lc�mlar ve k�z�lçam gibi a�açlar�n belli bir ya�� geçtikten sonra içten yanmaya ba�lamas� gibi do�al nedenler.

Kürdistan'da ya�anan yang�nlar� elbette do�al afet kategorisine almam�z mümkün de�il. -Ba�ka bir yaz�n�n konusu olmas� itibar�yla bu konuya yaln�zca geçerken de�inece�iz.- Özel sava� politikalar� sonucu Kürdistan'da ç�kan yang�nlarla Kürt halk�n�n göçe zorlanmas�, yanan alanlar�n yerlerine kalekol yap�lmas�; kentlere asker ve polis, devlet görevlileri, devlet destekli fa�ist çeteler yerle�tirilerek demografik yap�s�n�n yeniden dizayn edilmesi 90'l� y�llardan bu yana uygulanan sömürgeci politikalar.

Türkiye'de ise insan ihmali ve kast� sonucu ç�kan yang�nlara müdahale edilmemesi ve yay�lmas�n� sa�laman�n nedeni sermaye talan politikalar�. Yang�nlar�n ard�ndan orman vasf�n� kaybeden alanlar sanayi, madencilik ve turizm sektörü için kullan�ma aç�l�yor. K�y� kesimlerindeki ormanl�k alanlarda ç�kan yang�nlar�n ard�ndan rehabilite edilmesi, yeniden fidan dikiminin yap�lmas� gereken alanlarda oteller, lüks villalar yükseliyor; i�letme tesisi izni al�nan alanlarda ç�kan yang�nlar�n ard�ndan maden ocaklar� aç�l�yor.

Elbette rehabilite çal��malar�n�n yap�ld��, yeniden fidan dikme çal��malar�n�n yürütüldü�ü alanlar da yok de�il. Ço�u alanda yap�lacak rant projeleri yerli halk�n ve ekolojistlerin mücadelesi sonucu engelleniyor. Engellenemeyenler de var. Örne�in, 15 Temmuz 2007'de Mu�la'n�n Milas ilçesine ba�l� Me�elik Mahallesindeki k�z�lçam a�açlar�n�n bulundu�u ormanl�k alanda yang�n ç�kt�. Yang�n sonucunda 250 hektar orman alan� ile 30 hektara yak�n tar�m arazisi ve zeytinlik yok oldu. Temmuz 2015'te Mu�la'n�n Milas ilçesinde yanan arazinin büyük bir bölümü ranta aç�ld�. Söz konusu alanda 2012 y�l�nda La Blanche Island, 2016'da Titanic Deluxe Bodrum ve 2018 y�l�nda da Lujo Bodrum adl� lüks oteller yükseldi. Tapu kay�tlar�nda orman alan� görünen 25 bin metrekarelik kom�u hazine arazisi Kültür ve Turizm Bakanl��ndan Lujo'nun sahibi Serkoç Otelcilik taraf�ndan tahsis edilerek turistik tesis görünümlü 28 lüks villa in�a edildi.

2021 y�l� temmuz ay�nda ba�layan ve k�sa sürede Marmaris, Bodrum, Milas, Yata�an, Mente�e, Köyce�iz, Fethiye, Seydikemer ve Kavakl�dere ilçelerine yay�lan yang�nlarda; iki haftada toplam 66 bin 231 hektar ormanl�k alan kül oldu. Yang�nlar�n üstünden bir ay geçmeden birçok ormanl�k alan ranta aç�ld�. Çevre ve �ehircilik Bakanl��, farkl� ilçelerdeki orman alanlar�nda 7 adet maden, otel ve RES projesine "ÇED gerekli de�ildir" ve "ÇED olumlu" raporlar� verdi.

Bu örnekleri ço�altmak mümkün. Yang�nlara müdahalenin yetersiz olu�u ya da müdahale edilmeyi�i ormanl�k alanlarda ba�layan yang�nlar�n yerle�im yerlerine yay�lmas�na, ormanl�k alanda ya�ayan say�s�z canl�n�n katledilmesine, yerlerinden edilmesine neden oluyor, bunun sonucunda bölgenin endemik bitki örtüsü geri dönü�ümsüz zarar görüyor, ekosistemi bozuluyor. Neoliberal politikalar�n bir parças� olarak kamu kurumu olan Türk Hava Kurumu'nun (THK) ad�m ad�m özelle�tirilmesi ve vasf�n� yitirmesi ile birlikte ekolojistlerin, bilim insanlar�n�n, alanda uzman ki�ilerin tüm uyar�lar�na ra�men 1985 y�l�ndan bu yana yang�nlara müdahalede vazifeli olan tek kurum da içi bo�alt�larak devre d�� b�rak�ld�. Yang�nlara müdahale "Allah'a havale" edildi.

Yaz�n�n giri�inde yer verdi�imiz gibi a��r� s�cakl�klar yaln�zca orman yang�nlar�na sebebiyet vermiyor. Geçti�imiz haziran ay�nda 51 dereceyi a�an s�cakl�k sonucu Suudi Arabistan'da hac ziyaretine giden iki bine yak�n ki�i ya�am�n� yitirdi. Artan kurakl�k nedeniyle tar�m ürünleri, su kayb� nedeniyle girdi�i stresten kaynakl� verimini kaybediyor, ölüyor. Deniz yüzeyi s�cakl�� beklenenden 0,5°C ila 1,5°C daha s�cak. Yeryüzündeki oksijenin yüzde 80'nini üreten ve deniz canl�lar�n�n yüzde 25'ine yuva olan mercanlar�n zarar görmesi sucul ekosistemine geri dönümsüz zararlar veriyor. Avustralya'daki Büyük Set Resifindeki mercanlardaki beyazlamalar 18 metre derinli�e kadar ula�t�, kimi mercan türleri ölmeye ba�lad�. Alaska'n�n güneydo�usundaki Juneau Buz Alan�'ndaki buzullar, öngörülenden daha h�zl� eriyerek deniz seviyelerinin yükselmesine neden oluyor. Brezilya, Kenya ve daha birçok yerde a��r� ya��lar nedeniyle seller meydana geliyor. Küresel iklim kriziyle birlikte dünya çap�nda yiyecek ve su k�tl�� da gündemde.

Emperyalist devletlerin iklim krizine neden olduklar� politikalar�n üstünü örtmek için gündeme getirdi�i Paris �klim Anla�mas�'n�n en ba��ndan itibaren iklim krizine yan�t olmayaca��n� ekolojistler aç�kça ortaya koymu�tu. "Ye�il ekonomi", "sürdürülebilirlik", "dengeleme" politikalar� sermaye birikim sürecine katk� sunarken bu birikimin neden oldu�u iklim de�i�ikli�inin bedelini yoksul ülkelerdeki halk açl�k, susuzlukla; sel, yang�n gibi "do�al afet"lerde ya�amlar�yla ödüyor.

Ekolojik y�k�m�n sorumlusu olan devletlerin kendi ç�karlar� do�rultusunda gezegeni yok etmeye çal��mas�na kar�� hem karasal hem de sucul ekosistemi korumak, mücadele etmek bugünün en elzem görevi. �klim de�i�ikli�ine kar�� mücadeleyi tek ba��na ekolojistlerin, bilim insanlar�n�n ve bölgede ya�ayan halklar�n sorunu olmaktan ç�kar�p toplumsal bir mücadelenin gündemi yapmak k�rm�z� kod ile bir uyar� niteli�ini koruyor.

P�nar Gay�p yazd� | �klim krizine kar�� birle�ik mücadele

�lgili Haberler