GÜNCEL

Kayyum protestolar�nda 261 ki�i gözalt�na al�nd�, 57 ki�i tutukland�

D�YARBAKIR
25 Kas�m 2024 Pazartesi

Kayyum darbesinin ard�ndan Mardin, Batman ve Halfeti'de ya�anan hak ihlallerini raporla�t�ran ÖHD, 261 ki�inin gözalt�na al�nd��n�, 57 ki�inin tutukland��n�; gözalt�larda i�kence uyguland��n� kaydetti.

Özgürlük �çin Hukukçular Derne�i (ÖHD), Mardin Büyük�ehir, Batman ve Halfeti belediyelerine yönelik 4 Kas�m'da kayyum darbesine ili�kin haz�rlad�� raporu aç�klad�. ÖHD Diyarbak�r �ubesinde yap�lan aç�klamaya ÖHD E� Genel Ba�kan� Ekin Yeter ve çok say�da ki�i kat�ld�.

Raporu ÖHD Genel Merkez Yöneticisi üyesi Muhittin Mu�uç okudu. Mu�uç taraf�ndan okunan 130 sayfal�k raporda 4-13 Kas�m 2024 tarihleri aras�nda geli�en eylemlere kar�� polisin gerçekle�tirdi�i hak ihlallerine de yer verildi. Mu�uç, 3 dönemdir atanan kayy�mlar�n b�rakt�� borçlardan, gerçekle�tirdikleri icraatlara, yasaklamalara, Kürt dili ve kültürü üzerindeki bask�lara ili�kin hat�rlatmalarda bulundu. Mu�uç, 2016'da devreye konulan kayyum uygulamas�n�n bugüne dek Halklar�n Demokratik Partisi (HDP), Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) ve DEM Parti'ye ait 147 belediye kayyum atand��n�, kayyum atamalar�ndan sonra ço�u DBP, HDP ve DEM Parti yöneticilerinin gözalt�na al�narak, tutukland��n� belirtti. Mu�uç, DBP belediyelerine 95, HDP belediyelerine 48, DEM Parti belediyelerine 5, AKP belediyelerine 2, MHP ile CHP belediyelerine 1'er kez kayyum atand��n� kaydetti. 2024 Yerel seçimlerinden sonra ise 1'i büyük�ehir olmak üzere 5 belediyeye kayyum atand��n�, kayyumlardan sonra Hakkari Belediye E�ba�kan� Mehmet S�dd�k Ak�� ve Esenyurt Belediye Ba�kan� Ahmet Özer'in tutukland��n� kaydetti. �çi�leri Bakanl��nca Batman ve Mardin'e 3., Halfeti'ye 2. kez kayyum atand��na dikkat çeken Mu�uç, kayyumla beraber toplam 105 encümenin de görevine son verildi�ini belirtti.

Mu�uç, 3 belediyeye önceki dönemden kalan toplam borcun ise 8 Milyar 400 Milyon TL civar�nda oldu�unu kaydetti. Kayyum atamalar� sonras� 10 günlük eylem yasa�� getirildi�ini hat�rlatan Mu�uç, birçok yerde eylemlere polis sald�rd��n�, sald�r�larda biber gaz�, plastik mermi, tazyikli su, ters kelepçe, milliyetçi �ark� dinletme, yemek ile su verilmeme ve fiziksel kuvvet kullan�ld��n� söyledi.

265 K�� GÖZALTINA ALINDI
Mu�uç, Batman'da 215 ki�inin gözalt�na al�nd��n�, bunlar�n 37'isinin tutukland��n�, 115 ki�inin adli kontrol (5 ki�iye ev hapsi) �art�yla serbest b�rak�ld��n�; Halfeti'de 16 ki�inin gözalt�na al�nd��n�, 1'i çocuk 10 ki�inin tutukland��n�, 6 ki�inin ise adli kontrolle serbest b�rak�ld��n� aktard�. Mu�uç, Mardin'de ise gözalt�na al�nan 30 ki�iden 10'unun tutukland��n�, 13 ki�inin adli kontrolle serbest b�rak�ld��n� kaydetti. Mu�uç gözalt�na al�nan toplamda 261 ki�iden 57'sinin tutukland��n� da kaydetti. Mu�uç, �çi�leri Bakan� Ali Yerlikaya'n�n, sosyal medya hesaplar� üzerinden suç unsuru payla��m� yapt�� iddia edilen toplam 217 hesaba soru�turma ba�lat�ld��n� da belirtti.

Mu�uç, önerilerini �öyle s�ralad�:
🔹"Seçilmi� belediye ba�kanlar�n�n görevden uzakla�t�r�lmas�, yerine Bakanl�k taraf�ndan belirlenen kayyumlar�n getirilmesi, belediye meclisinin toplanmayarak fiilen feshedilmi� olmas�, yukar�da izah etti�imiz mevzuat hükümlerinden de anla��laca�� üzere OHAL döneminde 15 A�ustos 2016 tarihli 674 Say�l� KHK'nin 38. maddesi ile getirilen hükümlerinin de�i�tirtilerek halk iradesinin esas al�nmas� gerekmektedir.
🔹Anayasa Madde127/4'te seçimle belirlenen mahalli idare organlar�n�n organl�k vas�flar�yla ilgili �çi�leri Bakan�na istisnai ve s�n�rl� bir yetkinin düzenlenerek yerel yönetimlerin güçlendirilmesi elzemdir.
🔹Belediye ba�kan� görevden al�nm�� olsa da seçmen iradesini yans�tacak bir biçimde belediye meclisi taraf�ndan seçim yap�lmas� gerekir. Anayasa'n�n yerinden yönetim ilkesi dikkate al�narak kayyum atanan belediyelerde belediye meclisinin toplanmas� için ad�mlar at�lmal�d�r. Seçilme hakk�, seçildikten sonra Belediye Ba�kan� ve Encümen olarak görevlerini ifa etme hakk�n� da ihtiva etmektedir. Seçmenlerinin serbest iradelerinin korunmas� için gerekli ad�mlar at�lmal�d�r.
🔹Gerek bu hükümlerin bir ola�anüstü dönem KHK'si ile getirilmi� olmas� gerekse de kanunun bu hükümler getirilmeden önceki halinde belirtilen belediye meclisi içinden geçici bir ba�kan ve vekilinin seçilebilece�ine yönelik hüküm getirilerek seçme ve seçilme hakk�n�n etkin ve etkili kullan�lmas� sa�lanmal�d�r.
🔹Kayyum atama i�lemleri ile güvenilirli�i zedelenen seçme ve seçilme hakk�n�n toplum nezdinde inand�r�c�l��n� ve güvenilirli�i için gerekli ad�mlar at�lmal�d�r. Belediyelere kayy�m atanmas� sonucu yerine belirlenecek olan belediye ba�kan�n ‘belediyenin karar organ� olan' belediye meclis taraf�ndan belirlenmesi için gerekli i�lemler ivedilikle yap�lmal�d�r.
🔹Hakk�nda soru�turma ya da kesinle�memi� bir karar bulunmas�, bir ki�inin suçlu olarak görülmesi için yeterli olmay�p masumiyet karinesi ve lekelenmeme hakk� kapsam�nda aç�klama ve i�lemlerin yap�lmas� için önlem al�nmal�d�r.
🔹Türkiye'de özellikle Kürt yurtta�lar�n seçim dönemlerinden sonra seçtikleri belediye ba�kanlar� ve milletvekillerine kar�� ayr�mc�, ötekile�tirici ve demokratik siyaseti ortadan kald�ran devlet pratikleri gözlemlenmi�tir. Üç belediye e�ba�kan�n hukuksal durumu hakk�nda 31 Mart Yerel Yönetim Seçimleri öncesinde de Yüksek Seçim Kurulu (YSK) de�erlendirmesi dikkate al�narak süreç ilerletilmelidir.
🔹A�HM içtihatlar� aç�s�ndan, gerçek bir demokratik sistem ad�na, 1. Protokol'ün 3. maddesi ile güvence alt�na al�nan haklardan seçme ve seçilme hakk�na eklemlenen ‘me�ru beklenti ilkesi' de dikkate al�narak gerekli ad�mlar ivedilikle at�lmal�d�r.
🔹DEM Parti belediye e�ba�kanl�� görevine seçilen belediye e�ba�kanlar�n�n lekelenmeme hakk� dikkate al�narak, görevine iade edilmesi için ivedilikle hareket edilmelidir. �çi�leri Bakanl��n�n resmi payla��m�nda ‘masumiyet karinesini' ihlal edilmesi dikkate al�narak soru�turma ba�lat�lmal�d�r.
🔹Kullan�lan ifadeler nedeniyle soru�turma aç�lmas� ifade özgürlü�ü ihlallerine neden olmaktad�r. Kamu kurumlar� ifade özgürlü�ünün devletin veya nüfusun bir bölümünün aleyhinde olan, onlara çarp�c� gelen, onlar� rahats�z eden haber ve dü�ünceler için oldu�unu kabul ederek hareket etmelidir.
🔹Üç belediye e�ba�kan� hakk�nda yukar�da belirtti�imiz nedenlerle; Anayasa'n�n 127. maddesi ve 5393 say�l� Belediye Kanunu'nun 47. maddesi gerekçe gösterilerek geçici bir tedbir olarak �çi�leri Bakanl��'nca görevden uzakla�t�r�lm��t�r. 5393 say�l� Kanun' un 45. maddesine göre yeni görev yapacak belediye ba�kan�n�n, belediye meclisince seçilmesi için usul ve yasa i�letilmelidir.
🔹Üç belediyeye kayyum atanmas�yla, bütün seçilmi� belediye meclis üyelerinin iradeleri gasp edilmi�tir. Belediye meclisleri belediyenin karar organlar� oldu�u dikkate al�narak; söz konusu i�lem geri al�nmal�d�r. Kanuna göre iki ayda bir düzenli olarak belediye ba�kanlar�n�n durumu incelenerek karar verilir. Söz konusu incelemenin kamuoyuna �ekilde yap�larak aç�klanmas� gerekir.
🔹Urfa, Mardin ve Batman Valili�i 4 Kas�m 2024 tarihinde tüm yurtta�lar için anayasal bir hak olan bar��ç�l toplant� ve gösteri yapma hakk�n� tüm kentte 10 gün boyunca yasaklama karar� geri al�nmal�d�r. �ehirde siyas� olaylar�n dikkate al�narak kategorik yasaklama karar� verilmesi anayasaya ayk�r�d�r. Valilik �ehrini durumunu dikkate alarak bar��ç�l gösteri yürüyü�ünün yap�lmas� için ivedilikle önlem almal�d�r.
🔹Kayyum atanan belediyelerde kollu�un müdahaleleri görülmü�tür. Kolluk taraf�ndan PSVK 16. Maddesine ayk�r� yap�lan müdahaleler için ivedilikle soru�turma ba�lat�lmal�d�r. Protestolara müdahaleler, orant�s�z güç kullan�m� ve insan onuruna ayk�r� davran��lar ihlaller neden olmu�tur. Devlet, yükümlülükler gere�i protestolar s�ras�nda ki�ilerin i�kence ve eziyete ya da insan haysiyetiyle ba�da�mayan bir ceza veya muameleye maruz b�rak�lmalar�n� engelleyecek tedbirler almal�d�r.
🔹Hem ulusal hem de uluslararas� hukukta i�kence ve kötü muamele aç�kça ve mutlak surette yasaklanm��t�r. Bir ba�ka deyi�le hiçbir hal ve durumda, hiç kimseye i�kence yap�lamaz. Devletler, taraf olduklar� sözle�melerde yer verilen i�kence yasa��n� da göz önünde bulundurarak, cezaevlerinde i�kencenin önlenmesi için gerekli tedbirleri almal�d�r.
🔹Ma�durlar�n ç�plak arama, fiziksel ve sözlü �iddete maruz kald�klar� iddialar� ciddiye al�nmal�d�r. En zor ko�ullarda dahi yasaklanan i�kence ve kotu muamelenin kamu görevleri taraf�ndan araçsalla�t�rmas�na yol açacak en ufak ihmalkarl��a izin verilmemelidir.
🔹Devlet, bireyin maddi ve manevi varl��n� koruma ve geli�tirme hakk�na sayg� gösterme yükümlülü�ü öncelikle kamu otoritelerinin bu hakka müdahale etmemelerini yani an�lan maddenin üçüncü f�kras�nda belirtilen �ekillerde ki�ilerin fiziksel ve ruhsal zarar görmelerine neden olmamalar�n� gerektirir. Bu, devletin bireyin vücut ve ruh bütünlü�üne sayg� gösterme yükümlülü�ünden kaynaklanan negatif ödevidir. Protestolardan sonra gözalt�na al�nan yurtta�lar bu hakk�n ihlal edildi�ini iddia etmektedir. Kamu görevlileri bu iddialar� çürütecek tüm belge ve bilgileri derhal yay�nlamal�d�r.
🔹Ya�anan hak ihlallerinde idareciler, personel, denetim yetkisini yerine getirmeyen idari ve adli kurumlar sorumluluk sahibidir. Bu sebeple tüm kamu birimlerin her kademesinin, denetim yetkisi bulunan idari kurumlar�n ve yarg� makamlar�n�n, yine ilgili Bakanl�klar�n; ulusal ve uluslararas� mevzuattan do�an sorumluluklar�n� yerine getirmelerini sorunlar� ivedilikle çözmelerini talep ediyoruz.
🔹Kamu makamlar�n� derhal bu müdahaleden vazgeçmeye ve Halfeti'nin seçilmi� belediye e�ba�kan�n� göreve iade etmeye, insan haklar� ve demokrasi de�erlerinden yana i�lemler yapmaya davet ediyoruz. Kayyum atamalar�ndan vazgeçilmeli, halk�n ve belediye meclislerinin iradesi esas olmal�d�r.
🔹Seçme ve Seçilme hakk�n�n özünü zedeleyen OHAL düzenlemelerinin tümüyle iptal edilmesini, görevden uzakla�t�rman�n hukuken me�ru kabul edilebilece�i durumlarda ba�kan veya ba�kan vekili belirleme yetkisinin halk�n iradesinin temsil edildi�i seçilmi� belediye meclisine iade edilmesi gerekti�ini vurgular�z.
🔹Belediye e�ba�kanlar�n�n, haklar�nda kesinle�mi� adil bir yarg� karar� olmamas�na ra�men, sistematik �ekilde görevden al�nmas� i�lemlerine son verilmesi gerekti�ini ifade ediyoruz. Yerel yönetimlerin güçlendirilmesi ve demokrasiye kat�l�m� için Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik �art� dikkate al�narak yerel yönetimler hakk�nda mevzuat düzenlenmesi yap�lmas� elzemdir.
🔹Mardin, Batman ve Halfeti Belediyelerinin E�ba�kanlar� gerekli ad�mlar at�larak derhal görevlerine iade edilmelidir.
🔹Demokrasiye inanan, evrensel ve insanc�l hukuk de�erlerini savunan, halk�n iradesine sayg� duyan insan haklar� savunucular� olarak kayy�m uygulamalar�na kar�� oldu�umuzu belirterek, bu bask�c� ve antidemokratik politikalardan vazgeçmeye, i�kence ve kotu muamelede bulunan kolluk hakk�nda soru�turma aç�lmas�n�, Venedik Raporu do�rultusunda ad�mlar atmaya ve Kürt meselesinin bar��ç�l ve demokratik çözümü yönünden taraflar� sorumluluk almaya ça��r�yoruz."

Kayyum protestolar�nda 261 ki�i gözalt�na al�nd�, 57 ki�i tutukland�

�lgili Haberler