GÜNCEL

Ekoloji örgütlerinin yang�n raporunda da DEDA�'a dikkat çekildi

ETHA
10 Temmuz 2024 Çar�amba

Diyarbak�r ve Mardin'de yang�n bölgesinde yerinde incelemelerde bulunan ekoloji örgütleri haz�rlad�klar� raporda yang�n�n nedeninin ve failinin belli oldu�unu kaydetti, gerçek sorumlular�n yarg�lanmas�n� istedi. Yang�n�n DEDA�'�n sorumlulu�undaki bak�ms�z ve eskiyen elektrik hatlar�ndan ç�kt��, yang�na müdahale eden köylülerin engellendi�i vurgulanan raporda, delillerin de karart�lmak istendi�ine dikkat çekildi. Yang�n bölgesine seferber edilmesi gereken yetkili kurumlar�n at�l durumda kald�� hat�rlat�lan raporda, içinde bulundu�umuz sürenin yang�n dönemi oldu�u vurguland� ve mücadelede en iyi yöntemin yang�n ç�kmadan tedbir almak oldu�u kaydedildi. Raporda ayr�ca bir dizi öneri de sunuldu.

Ekoloji örgütleri, Diyarbak�r'�n Ç�nar ile Mardin'in Maz�da�� ilçeleri k�rsal�nda 20 Haziran 2024 günü ba�layan, müdahale edilmedi�i için 15 insan�n ve birçok canl�n�n ya�am�na mal olan yang�n�n yaratt�� tahribat� yerinde incelemek için 25 Haziran 2024 günü bölgeye gitti. Mezopotamya Ekoloji Hareketi'nin daveti ile bir araya gelen ekoloji örgütlerince yang�n bölgesinde Köksalan, Yüceda� ve Yazçiçe�i köylerinde taziye ziyaretleri gerçekle�tirilmi� ve bölgede gözlemler yap�larak olay�n ç�k�� nedeni, failler ve toplumsal ekolojik sonuçlar� üzerine bir rapor olu�turulmu�tur.

�nceleme heyeti, Amed Ekoloji Derne�i, Burhaniye Çevre Derne�i, Ege Çevre ve Kültür Platformu, Ekoloji Birli�i, Malatya Çevre Platformu, Mardin Çevder, Mardin Ekoloji Derne�i, Mezopotamya Ekoloji Hareketi, Munzur Çevre Derne�i, ��rnak Ekoloji Platformu, Van Ekoloji Derne�i, Dem Parti Ekoloji ve Tar�m Komisyonu temsilcilerinden olu�mu�tur. Yang�nlar devam ederken bir araya gelen ekoloji örgütleri temsilcilerinin iletti�i gözlemlerin raporla�t�r�lm�� hali a�a��daki �ekildedir.

SEFERBER ED�LMES� GEREKEN EK�PLER ATIL DURUMDA KALDI
🔹Yang�n tar�m arazilerini, otlaklar� ve ormanl�k alanlar� etkiledi, yerel halktan yang�na müdahale edenler hayatlar�n� kaybetti.
"Ç�nar ilçesi Köksalan köyünde ba�layan yang�n, 20 Haziran 2024 tarihinde ö�leden sonra rüzgar�n etkisiyle k�sa sürede geni� bir alana yay�larak Mardin'in Maz�da�� ilçesine kadar ula�m��t�r. Rüzgar�n h�zl� da��lmas� ve yön de�i�tirerek esmesi yurtta�lar� savunmas�z halde b�rakm��t�r. Yang�n, 20 bini ekili tar�m alan� olan yakla��k 55 bin dekarl�k alan� etkilemi�tir. Tar�m alanlar� d��nda ormanl�k alanlar�n ve otlaklar�n da büyük zarar gördü�ü yang�nda 302 keçi, 622 koyun ve say�s� bilinmeyen yaban hayvan� ya�am�n� yitirmi�tir. Yang�na müdahale için AFAD, Orman ��letme Müdürlü�ü, �tfaiye ve 112 Acil Sa�l�k ekipleri seferber edilmesi gerekirken olayda bu kurumlar üstlerine dü�en görevleri yapmad�. 15 insan ve yüzlerce canl� vaktinde müdahale edilmedi�inden ya�am�n� yitirdi. Yang�na havadan müdahale yap�lmamas�, yang�n�n yay�lmas�na ve kontrol alt�na al�nmas�n�n zorla�mas�na, kay�plar�n artmas�na ve tahribat�n büyümesine neden olmu�tur. Yang�n�n s�n�rlar�na bak�ld��nda traktörle köylülerce engellenmi� oldu�u, ya� bitkilerin bulundu�u ekili alanlar, akarsu ya da toprak yollar nedeniyle yang�n�n s�çramas�n�n durmu� oldu�u görülmektedir.

"Yerel halk, yang�n�n ba�lad�� andan itibaren büyük bir çaba ile yang�na müdahale etmeye çal��t�klar�n� ancak yetersiz kald�klar�n� aktarm��t�r. Yak�nlar�n� kaybeden ailelerle yap�lan görü�melerde; yak�nlar�n�n yang�na müdahale ederken, kimisinin tar�m alanlar�ndaki su borular�n� kurtarmaya çal��rken ya�amlar�n� yitirdi�i ö�renilmi�tir. Aileler elektrik kesintilerinden kaynakl� alevlerin içine giren ki�ilerin karanl�k bast��nda kurtar�lma ve canlar�n� kurtarma ihtimallerinin daha da azald��n� aktarm��lard�r. Köy giri�inde ambulanslar�n jandarma taraf�ndan engellendi�i, halk�n devlet kurumlar�ndan hiç bir destek göremeden kendi çabalar� ve kaderleriyle ba� ba�a b�rak�ld�� dile getirilmi�tir."

'DEL�LLER KARARTILMAYA ÇALI�ILIYOR'
🔹Yang�n DEDA�'�n sorumlulu�undaki bak�ms�z ve eskiyen elektrik hatlar�ndan ç�kt�, yang�na müdahale eden köylüler engellendi.
"Yang�n�n ç�k�� nedeni olarak, elektrik hatlar�ndaki bak�m eksiklikleri ve eskiyen altyap� gösterilmi�tir. Bölgede elektrik da��t�m�n� yapan DEDA�, geçmi�te de benzer ihmaller nedeniyle yang�nlara sebep olmu�tur. Elektrik direklerinin 30 y�ldan fazla süredir yenilenmedi�i ve bak�ms�z oldu�u tespit edilmi�tir. Direkteki OG sigortalar�n�n yerinde olmad�� görülmü� ve yerine iletkenlerle bypass edildi�i ve bu ba�lant�lar�n gev�eklikten dolay� arka sebebiyet verebilece�i görülmü�tür. Birçok direkte k�r�k izolatörlerin oldu�u bu durumun atlamalara sebebiyet verebilece�i, OG hatlarda ekili tar�m alanlar�nda a�aç direkleri mevcudiyeti görülmü�tür. Elektrik direklerinin a�aç direkler olarak kullan�lmas�n�n uygun görülmedi�i, hatlar�n geçti�i güzergâhlarda direklerin etraf�nda yang�na kar�� bir önlem al�nmad�� ve yere oldukça yak�n olduklar� gözlemlenmi�tir. �letim noktalar�nda pek çok yerde eklerin ve liflenmelerin oldu�u görülmü�tür.

"Y�llard�r bak�m� yap�lmayan elektrik tellerinin y�l�n en s�cak aylar�nda genle�meden dolay� gev�eyerek k�v�lc�m yaratt�� durumu ise yerel halk�n aktard�� gibi olas� sebeplerdendir. Tan�klar�n anlatt�� gibi yang�n�n ba�lang�ç noktas� olan elektrik dire�inin de k�v�lc�mlar ç�kararak yang�n� ba�latt�� dü�ünülmü�tür. Yang�n�n ç�kt�� yerlerde bulunan ekili arazilerin detayl� incelemesinde birçok yerde yanm�� bu�daylar�n oldu�u görülmü�tür. Bu ba�aklar�n varl��, bölgede henüz ekinlerin toplanmad��n� göstermektedir ve yang�n�n an�z yakmaktan kaynaklanmad��n� kan�tlar niteliktedir. Biçerdöverler bölgede yanmam�� tarlarda yeni hasat yapmaktad�r.

"Yetkili kurumlar taraf�ndan DEDA� ihmalleri ile yitirilen canlara ve yak�nlar�na destek olmak yerine DEDA�'�n gözler önünde olan ihmallerinin kapat�lmaya çal��lmas� öncelenmi�tir. �ncelemeler esnas�nda, yang�n�n nedeninin an�z yak�lmas� olarak gösterilmesinin yerel halk� birbirine dü�ürme ihtimalini do�uraca�� ifade edilirken halk�n dayan��may� ilk andan itibaren ördü�ü gözlemlenmi�tir. Yerel halk, yang�n söndürme çal��malar�na kat�l�rken, baz� durumlarda askerler taraf�ndan engellendiklerini belirtmi�tir. Bu durum, yang�na müdahalede gecikmelere ve zarar�n artmas�na yol açm��t�r. Yang�n sabah�nda DEDA� görevlileri taraf�ndan direklerde ve iletim hatlar�nda onar�mlar yap�ld�� söylenmi�tir. Bu durum delillerin karart�lmaya çal��ld�� yönündeki kan�y� güçlendirmektedir. Bununla birlikte, yerel halk bas�na ç�kan yanl�, �irketi ve as�l sorumlular� aklayan haberlerden ve nefret dilinden �ikayetidir."

'DO�AL YA�AM ALANLARININ YEN�DEN YAPILANMASI UZUN SÜRECEKT�R'
🔹Yang�n do�al bir tahribata neden olmu�tur, ya�am alanlar�n�n yeniden yap�lanmas� uzun sürecektir.
"Yang�n, geni� bir ekolojik tahribata yol açm��t�r. Ormanl�k alanlar, otlaklar ve tar�m alanlar� ciddi �ekilde zarar görmü�tür. Yang�n�n ç�kt�� alan�n ekili alan oldu�u tespit edilmi� ve köylülerin bir y�ll�k eme�i ve besin-geçim kayna�� olan ekinlerin yang�nda yok oldu�u görülmü�tür. A�açlar, likenler ve di�er vejetasyonlar (bitki topluluklar�), ku� yuvalar� ve di�er yaban hayat� yang�ndan büyük ölçüde etkilenmi�tir. Tav�an ve kekliklerin üretme alanlar� olan yerdeki yang�n�n bu iki türün popülasyonunu büyük ölçüde etkilendi�i bir ba�ka gerçektir. Yanan ormanl�k alanlarda palamut ve me�e a�açlar�n�n yan� s�ra, yang�ndan etkilenmeden ayakta kalan baz� bitki ve hayvan türleri de gözlemlenmi�tir. Vejetasyonlar için maruz kal�nan s�cakl��n yüksekli�i, süresi, yer üstünde s�cakl��a maruz kal�nan yüzeyin büyüklü�ü gibi etmenler oldukça önemlidir. Topraktaki organik maddeler, toprak organizmas�, toprak strüktürü (yap�s�) ve asiditesi de yang�n sonras� s�cakl�ktan etkilenmi�tir. Yanan alanda topra��n su tutma kapasitesi azalm��t�r. Bu da su sorunu ya�anan bölge için topraklar�n iyile�tirilmesi için yeni s�k�nt�lar do�urmaktad�r. Yang�n�n etkisiyle do�al ya�am alanlar�n�n yeniden yap�lanmas� uzun sürecektir."

Sonuç k�sm�nda, on y�llard�r Kürdistan halk�na ve co�rafyas�na dönük ekonomik, ekolojik ve kültürel soyk�r�m sald�r�lar�n�n ya�am�n her alan�nda yürütülürken bu sald�r�lar sonucu e�siz bereketli topraklarda ya�amsal faaliyetler ve biyoçe�itlili�in ciddi bir �ekilde tahrip edildi�i kaydedildi. Rapor, �u ifadelerle devam etti: "Yang�na neden olan rant oda�� DEDA� ve yang�na hiçbir müdahalede bulunmayan iktidar, halk�n can�na ve mal�na kastederken ekosistem üzerinde ciddi bir tahribat yaratm��t�r. Yang�na müdahalede bölgeler aras� ayr�mc�l�k olmaz. Yang�na bölgeden yükselen 'durdurun' ça�r�lar�n�n yan�ts�z kalmas�, gece görü�lü helikopterin gönderilmemi� olmas� kabul edilebilir bir durum de�ildir. Ayn� zamanda yang�n ç�kan bat�daki illerde adeta gövde gösterisine dönü�en söndürme faaliyetlerinin yap�lmas� bölgeler aras� ayr�mc�l�� derinle�tirmektedir. Sosyal medyada yang�n sonras� geli�en �rkç� sald�r�lara ve nefret söylemlerine yönelik bir engelleme olmamas� da bu ayr�mc�l��n bir ba�ka boyutu olarak kendini göstermektedir.

'YANGININ NEDEN� VE FA�LLER BELL�D�R, ASIL SORUMLULAR HESAP VERMEL�D�R'
"Yang�n�n nedeni ve failler bellidir, as�l sorumlular hesap vermelidir. On y�llard�r orman yakmalar�, köy yakmalar� ve köy bo�altmalar�yla insans�zla�t�rmaya çal��lan bölgede DEDA� kurumunun mevcut pratikleri arac�l��yla, toplumun ve do�an�n üzerinde tahakküm artm��, bunun bir boyutu olarak enerji, su ve toprak gasp edilmi�tir. Ç�kan yang�n�n nedeni ve sorumlular� bellidir. Üstü örtülen her suç, görünmez k�l�nan her gerçek, yeni yang�nlara, yeni canl� ölümlerine, yeni biyoçe�itlilik kay�plar�na ve yeni göçlere zemin olu�turmaktad�r. Yerel halka yeni hak kay�plar� ya�at�lmamal�d�r. Yang�n bölgesinin acil olarak afet bölgesi olarak ilan edilmesine yönelik ça�r�lar�m�z geç de olsa yan�t bulmu� ve bölge 'Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi' ilan edilmi�tir.

'EN �Y� YÖNTEM, YANGIN ÇIKMADAN TEDB�R ALMAKTIR'
"Yang�ndan etkilenen, can kay�plar� olan halka acil olarak ekonomik ve sosyal-psikolojik destek sa�lanmal�d�r. Afet Bölgesi ilan�n�n dayand�r�ld�� 7269 nolu yasan�n arazi gasb�na ya da ba�ka hak kay�plar�na sebebiyet vermeyecek �ekilde köylüler aleyhine kullan�lmas� engellenmelidir. Uzun vadede yang�ndan zara gören halk�n ihtiyaçlar�na göre bir afet plan� yap�lmal�d�r. Hayvanlar ölüme terk edilmemelidir. Ya�ad��m�z yang�n bir kez daha göstermi�tir ki; yang�nda yine en a��r bedeli hayvanlar ödemektedir. Yang�ndan yaral� kurtar�lan hayvanlar tedavi edilmek yerine ölüme terk edilmi� ya da kesime gönderilmi�tir. Hayvanlar�n tedavi ve ya�ama haklar� tan�nmal� ve hayata geçirilmelidir. Ekosistemin yeniden canlanmas�na yönelik takip çal��malar� yap�lmal�d�r. Ya�am savunucular�n�n ve yerelin kolektif önerileri do�rultusunda yang�n bölgesindeki ekosistemin, canl� ve ya�am varl��n�n eski dengeye ve döngüye ula�abilmesi ad�na acil olarak eylemler hayata geçirilmelidir. Topra��n dinlendirilmesine dönük zaman�n ard�ndan tar�m arazileri, otlaklar ve ormanl�k alanlara yönelik farkl� koruyucu, iyile�tirici süreçleri hayata geçirmek için çal��malar yap�lmal�d�r. Orman alanlar� ve yaban insan müdahalesine maruz b�rak�lmadan yerelin ekosistemini bilen köylülerin ve uzmanlar�n verdi�i bilgilerden hareketle koruma alt�na al�nmal�, canl� ya�am� takip edilmelidir. Yeni orman yang�nlar�n� önlemek için elektrik altyap�-bak�m faaliyetleri ve halka dönük e�itimler yap�lmal�d�r. Yang�nlar�n önlenmesi için elektrik altyap�s�n�n düzenli bak�m� ve güncellenmesi gerekmektedir. Yang�nlarla mücadeleni en iyi ve en do�ru yöntemi yang�nlar ç�kmadan önleyici tedbirleri almakt�r. Bölgedeki kurakl�k göz önüne al�nd��nda, yang�nlar�n tekrar etme ihtimali bulunmaktad�r. Yang�n sezonu olarak bilinen temmuz-a�ustos aylar� için özel haz�rl�klar yap�lmal�, yang�n yollar� aç�lmal� ve ilk müdahale ekipmanlar� k�rsal bölgelere yerle�tirilmelidir. Ayr�ca, yang�nlar�n devam etme ihtimali sebebi ile yang�n bölgesinde ya�ayan halk�n yang�na müdahale ve ilk yard�m konular�nda e�itilmesi ve bu konuda her türlü deste�in ve techizat�n sa�lanmas� ve haz�r bulundurulmas� gerekmektedir."

Ekoloji örgütlerinin yang�n raporunda da DEDA�'a dikkat çekildi

�lgili Haberler