GÜNCEL

ÇAYKUR nas�l bat�r�l�yor?

MURAT ÇEPN�*
27 Kas�m 2018 Sal�

Say��tay raporlar�nda �AYKUR'un b�y�k bir bor� y�k�n�n alt�na sokuldu�u verileriyle anlat�l�yor. �AYKUR her y�lki bilan�oda kendini kar etmi� g�steriyor ama y�ldan y�la aktar�lan bor� Ka�karlar� a�m��. Say��tay raporuna g�re 2016 y�l� itibariyle �AYKUR'un birikmi� borcu 309,2 milyon TL. Ba��ms�z Denetim �irketi taraf�ndan yap�lan denetim raporuna g�re ise �AYKUR, 31 Aral�k 2017 tarihinde sona eren y�lda toplam 524.407.072 TL net zarar etmi�.

Çay, Karadenizlinin psikolojisine en iyi gelen ilaçlardan biri… �aka de�il, demli bir çay�n verdi�i keyiften de bahsetmiyorum.

Çay, Karadenizli için “senet” i�levi görüyor. Küçük kasabalar�n� dola��rken, beyaz e�ya dükkânlar�n�n cam�nda “çay paras�na sat��lar�m�z vard�r” tabelalar�na rastlayabilirsiniz. Kurakl�k, don, a��r� ya��, gibi do�al etkenler bir bu�day ya da domates üretimini etkiledi�i gibi çay� etkilemez. Üretici, çaydan elde edece�i geliri, üç a�a�� be� yukar� önceden kestirebilir. �nsan�n, hele ki �u kriz günlerinde, geçimine yetmeyecek olsa da, eline birkaç kuru�un geçece�ini bilmesinin ne demek oldu�unu, san�r�m herkes bilir.

Fakat son aç�klanan Say��tay raporlar� Karadenizlilerin, zaten ekonomik krizden dolay� moralleri bozuk olan çay üreticilerinin keyfini hepten kaç�racak cinsten bilgilerle dolu.

Say��tay, devletin hangi kurumunun ne yapt��n�, bütçesini neye kulland��n�, kar m� zarar m� etti�ini, kurum hesaplar�nda bir yolsuzluk, usulsüzlük yap�lm�� m�, bütün bunlar� denetlemekle mükellef bir kurum.

Bu Say��tay ÇAYKUR'la ilgili 2016 raporunu aç�klad�. 2017 raporu henüz aç�klanmad�. Neden aç�klanmad� bilmiyoruz.

Say��tay raporlar�nda ÇAYKUR'un büyük bir borç yükünün alt�na sokuldu�u verileriyle anlat�l�yor. ÇAYKUR her y�lki bilançoda kendini kar etmi� gösteriyor ama y�ldan y�la aktar�lan borç Kaçkarlar� a�m��. Say��tay raporuna göre 2016 y�l� itibariyle ÇAYKUR'un birikmi� borcu 309,2 milyon TL. Ba��ms�z Denetim �irketi taraf�ndan yap�lan denetim raporuna göre ise ÇAYKUR, 31 Aral�k 2017 tarihinde sona eren y�lda toplam 524.407.072 TL net zarar etmi�.

Ve ÇAYKUR, üreticiden ald�� ya� çay bedellerini hazineden ve bankalardan al�nan spot krediler ile ödeyebilmektedir.

Say��tay raporuna göre, ÇAYKUR'un zarar etmesinin temel sebebi, sat��lar�n dü�ük, stoklar�n ise y�ldan y�la artmas�. Yani ÇAYKUR'un çay� sat�lam�yor.

Bilemiyorum, aran�zda çay içmeyen sevmeyen var m�? Çay içenler bilir ki, bugün Türkiye piyasas�nda ÇAYKUR'un çay� üstüne çay yoktur. Bir sürü özel çay markas� var ama hiçbiri ÇAYKUR kalitesinde çay üretemez, üretmemi�tir de.

Bu da gayet normal… Çünkü ÇAYKUR, hala özelle�tirilmeyen nadir kamu iktisadi kurulu�lar�ndan biri. Yani bir kamu kurulu�u. Dolay�s�yla en kaliteli çay� onlar yap�yorlar. Ama satam�yorlar.

Peki neden satam�yor? Millet çay�n kalitesinden anlam�yor mu? Yok. Sorun ba�ka. ÇAYKUR kamu kurulu�u ama sat�� k�sm� özelle�tirilmi�. Evet, sat�� i�i, yani reklam, sat�� vb. bütün pazarlama k�sm� birkaç bayinin eline verilmi�. Bayiler de bir araya gelmi�, ÇAYKUR'u da yüzde 10 gibi bir hisseyle ortak ederek, ÇAYTA� ad�nda bir �irket kurmu�lar. 2010 y�l�nda da ÇAYKUR yönetim kurulu reklam, bayilik pazarlama bütün i�leri bu �irketin eline b�rakm��.

Say��tay 2015'te ÇAYKUR ile ÇAYTA� aras�ndaki “i�tirakin i�tiraki” ili�kisinin yanl�� oldu�unu, ÇAYKUR'u zarara u�ratt��n�, K�T'lerin çerçeve yasal mevzuat�n� olu�turan temel düzenleme olan 233 say�l� KHK'ya ayk�r� oldu�unu bildirmi� ama ÇAYKUR Genel Müdürlü�ü bunu reddetmi�.

Oysa ÇAYKUR'un görev alan�n� belirleyen Ana Statüsünün ilgili maddesi nettir: ÇAYKUR “üretti�i veya ithal etti�i kuru çaylar�n iç ve d�� Pazar isteklerine uygun olarak harmanlanmas�n�, paketlenmesini ve pazarlamas�n� sa�lamak”la do�rudan mükelleftir.

Fakat ÇAYKUR yönetimi ne yapm��, bütün ürünlerini satma i�ini yapacak bir tekel yaratm��t�r. Kendi üretti�i çay� satarak elde edece�i geliri birkaç ki�inin ve �irketin kasas�na ba��lam��t�r.

Fakat bu ÇAYTA� da ÇAYKURun çaylar�n� satamam��. Stoklar alm�� ba��n� gitmi�. Üstelik 2016 y�l�nda 298, 564 bin tl reklam harcamas� yap�lmas�na ra�men. Tabi ödenen primler de cabas�…

ÇAYTA� ilgili söyleyeceklerimiz bitmedi maalesef. ÇAYKUR Genel Müdürlü�ü ve AKP iktidar� döneminde Çevre Bakanl�� da yapan �mdat Sütlüo�lu bir ye�enini kuruma ba�l� ÇAYTA�'a genel müdür yapt�. Di�er ye�enini Rize-Artvin Bayii yöneticili�ine atam��t�. �mdat Sütlüo�lu, 26 Nisan 2018da ÇAYKUR Genel Müdürlü�ü görevinden istifa etti. Ard�ndan ÇAYTA� genel müdürü olan ye�eni de görevden al�nd�.

Peki borçlar ne oldu? ÇAYKUR'un bu kadar borçland�r�lmas� bir tek Sütlüo�lu'nun suçu mu? Bütün sorumlulu�u bir müdürün s�rt�na yükleyip hükümetin sorumlulu�unu üstünden atmas�na müsaade edemeyiz, etmeyece�iz de.

ÇAYKUR, binlerce çay üreticisinin al�nteri ile bugünlere gelmi�tir. Ama 12 Eylülden beri yürürlü�e sokulan liberal piyasac� politikalar yüzünden günden güne güçten dü�ürülmü�, eski tabirle iktidarlar�n arpal�� olarak kullan�lm��, zarar ettirilmi�tir.

ÇAYKUR'un ülkenin en kaliteli çay�n� üretti�i halde çay�n� satamamas�n�n temel nedeni de bu liberal kafad�r.

Evet ÇAYKUR çay�n� satam�yor. Niye mi? Çünkü karadenizdeki çay üreticileri ÇAYKUR çay� içemiyor. Evet Karadenizliler ÇAYKUR çay� içemiyor. Bunu biliyor muydunuz? Niye peki Karadenizli ÇAYKUR çay� içemiyor. Çok pahal� olmas�ndan m�, hay�r.

Ba�ka bir nedenden dolay�. Hani çay sektörü özel �irketlere aç�ld� ya, o özel �irketler büyüsün, palazlans�n diye ÇAYKUR'a kota kondu ya, i�te bu yüzden.

2017 y�l� itibariyle toplanan ya� çay�n yüzde 42'si ÇAYKUR, yüzde 58'i ise özel sektör taraf�ndan i�leniyor. Yani y�llard�r uygulan kota sayesinde özel sektör ÇAYKUR'u sollad�.

Özel sektör, köylüden ya� çay yapra��n� al�yor ama paras�n� vermiyor. Para yerine ne veriyor. Üretti�i kuru çay�. Ve marketteki fiyattan. Çay üreticisi köylü ÇAYKUR'un almad�� ya� çay yapra��n� özel �irkete sat�yor. Üstelik ÇAYKUR'un belirledi�i taban fiyat�n da alt�nda. Sonra bu �irket, üreticiye dönüyor, senden 1 ton ya� çay ald�m, bunun bedelinin yar�s�n� kuru çay olarak verece�im diyor. Üreticinin eli mahkum.

��te bu nedenle Karadenizli ya� çay üreticisi köylüler ÇAYKUR çay� içemiyor. Pahal�, kalitesiz özel sektörün çay�n� içmek zorunda kal�yor.

Ve bugün tablo, stoklar� alm�� ba��n� gitmi� 524.407.072 TL net zarar etmi� bir ÇAYKUR'u gösteriyor. Çay üreticilerinin özel �irketlerin elinde “ver kurtulcu” duruma dü�üren politikalar, ÇAYKUR'un elini kolunu ba�layan kota ve kontenjan sistemi dönüp dola��p ÇAYKUR'u da “ver kurtulcu” yapt�.

*HDP Milletvekili Ekolojiden Sorumlu E� Genel Ba�kan Yard�mc�s� ve �zmir milletvekili

Kaynak: Artvinden.com

ÇAYKUR nas�l bat�r�l�yor?

�lgili Haberler