GÜNCEL

Bêrû'nun yasaklanmas�na tepki: Sanat�n ifade özgürlü�üne vurulmu� bir darbedir

HABER MERKEZ�
14 Ekim 2020 Çar�amba

"Kamu düzenini bozabilece�i" gerekçesiyle yasaklanan Kürtçe tiyatro oyunu Bêrû'nun oyuncular�, as�l gerekçenin Kürt'e, diline, kültürüne, sanat�na olan tahammülsüzlük oldu�unu belirtti. Yasa�a tepki gösteren tiyatro örgütleri ise, "Bu anti-demokratik tav�r sanatç�lar�n ifade özgürlü�üne ve kadim dillerden Kürtçe'nin kamusal görünürlü�üne vurulmu� bir darbedir" dedi.

�stanbul Büyük�ehir Belediyesi (�BB) �ehir Tiyatrolar�, 21 Eylül'de salg�n nedeniyle zor günler geçiren özel tiyatrolar için yeni sezon program�nda 50 özel tiyatro oyununa yer verme karar� ald�. �ehir tiyatrolar� sahnesinde sahnelenmesi planlanan oyunlardan bir tanesi de Mezopotamya Kültür Merkezi (MKM) tiyatro grubu olan Teatra Jîyana Nû'nun (Yeni Ya�am Tiyatrosu) oynayaca�� Dairo Fo'nun iktidar, sermaye ve halk ili�kisini anlatan "Yüzsüz: Klakson, Borazanlar ve B�rtlar" oyunun Kürtçesi oldu. "Bêrû: Klakson, Borîzan û Birt" oyunun sahnelenmesine saatler kala Gaziosmanpa�a Kaymakaml�� taraf�ndan "Kamu düzenini bozabilece�i" gerekçesiyle yasaklad�. Karara oyuncular ba�ta olmak üzere bir çok kesimden tepki geldi.

DA�RO FO'NUN OYUNU 'PKK PROPAGANDASI' YAPIYORMU�!
�çi�leri Bakan� Yard�mc�s� �smail Çatakl�, Dairo Fo'nun yazd�� oyunun yasaklanmas�na ili�kin sosyal medya hesab� üzerinden, "Yeni bir yalan ve provokasyon daha. Kürtçe tiyatro elbetteki serbesttir. Ancak, PKK terör örgütünün propagandas�n� içeren tiyatro Kürtçe de olsa, Türkçe de olsa, Arapça da olsa müsaade edilemez. Buna izin verenlerle ilgili de gerekli yasal i�lemler ba�lat�lm��t�r" �eklinde payla��m yaparak yasa�� savundu.

Öte yandan �stanbul Valisi Ali Yerlikaya da "Gaziosmanpa�a Kaymakaml��m�z 'BERU' tiyatro oyununu Kürtçe dilde oldu�u için de�il, PKK propagandas� içermesi nedeniyle yasaklanm��t�r. Konuyla ili�kin adli süreç ba�lat�lm��t�r" payla��m�nda bulundu.

'DA�RO FO, PKK'L�YM�� ME�ER'
Mezopotamya Ajans�'na konu�an "Bêrû: Klakson, Borîzan û Birt" oyunun oyuncular�ndan Cihat Ekinci, �çi�leri Bakan� yard�mc�s� ve �stanbul Valisinin aç�klamalar�na tepki göstererek, ya�ananlar�n tam bir kara mizah oldu�unu söyledi. Bir yandan da yasakla birlikte bu ülkenin Kürtlere bak��n�n ortaya ç�kt��n� belirten Ekinci, "Dairo Fo PKK'liymi� me�er. Ya da Kürt zannetmi�ler. Yasak ard�ndan ya�ananlar, gerekçeler vs ile komediye dönü�en bir durum. Belki de oyunu bile okumam��lar. Oyunda sermaye iktidar ili�kisi i�leniyor" dedi.

'SÖZ KONUSU KÜRT VE KÜRTÇE OLDU�UNDA'
Sahne haz�rl�klar�n� tamamlay�p oyun saatini bekledikleri s�rada polislerin kaymakaml�k yasa�� ile içeri girdiklerini dile getiren Ekinci, "Son ana yak�n al�nan bu yasak karar�n�n bilinçli olarak al�nd��n� dü�ünüyorum. Bununla bizi haz�rl�ks�z yakalamak ve buna yönelik kamuoyunda olu�acak tepkiyi engellemek istediler. Bütün haz�rl�klar�m�za ra�men, seyircilerimizin art�k oyuna gelme haz�rl�klar�n� yapt�� s�rada böyle bir yasa��n asl�nda Kürtçeye, Kürt kültürüne ve sanat�na bak��n de�i�medi�ini gösterdi. Söz konusu yasakç� zihniyet Kürt ve Kürtçe oldu�unda tarih her dönem tekerrür ediyor" diye konu�tu.

YASAK �Ç�N UYDURUK GEREKÇE
Tebli� edilen karar� imzalamak istemediklerini an�msatan Ekinci, "Çünkü ev sahibi �BB'ydi. Daha sonra �BB Tiyatrolar Genel Müdürlü�ü geldi. Onlar zaten imzalam��lard�. Zaten izleyicilere de oyunun yasakland��na dair �BB taraf�ndan mesaj iletilmi�ti. Bizim zaten imzalamam�za da gerek kalmad�. Bu da gösteriyor ki Türkiye'de ba�ta Kürtler olmak üzere muhalifler söz konusu oldu�u zaman hukuk bir sopaya dönü�üyor. �u anda tam bir hukuksuzluk var. Türkiye'de ayd�n�yla, yazar�yla farkl� dil ve kültürüyle iktidar gibi dü�ünmeyen her kesime hukuk bir tehdit bir hizaya getirme arac� olarak kullan�l�yor. Ayr�ca kamu düzeni de yasak getirmek için uydurulmu� bir gerekçe" diye belirtti.

'KÜRTÇE GÜVENL�K TEHD�D� OLU�TURUYOR'
Yasaklama gerekçesinin "Kamu düzeni" olmad��n� ve as�l gerekçenin herkes taraf�ndan bilindi�ini vurgulayan Ekinci, �öyle devam etti: "As�l gerekçe Türkiye'de Kürde, diline, kültürüne, sanat�na olan tahammülsüzlüktür. Kamuoyu da �u anda böyle de�erlendiriyor. Kendileri de bu �ekilde oldu�unu çok iyi biliyorlar. Bu yasakla zihniyetin hala de�i�medi�ini ve her gün biraz daha kötüye gitti�ini gösteriyor bu uygulama. Burada yasaklanan tiyatro de�il, burada yasaklanan Nobel edebiyat ödülü alm�� Dairo Fo de�il yasaklanan esas�nda Kürtçedir. Bu oyun çok rahat Türkçe oynanabilir. Herhangi bir oyun ba�ka bir dilde oynanabilir ama söz konusu Kürtçe oynamak 'kamuya bir güvenlik tehdidi' olu�turuyor. Bu da Kürtçeye, Kürt kimli�ine, farkl� kimliklere Türkiye'nin bak��n�n, zihniyetinin de�i�medi�ini gösteriyor."

'SOKAKLARDA PARKLARDA OYNARIZ'
Yasa�a kar�� mücadele edeceklerini ifade eden Ekinci, "Biz zaten ekip olarak bu tür yasaklara, engellemelere kar�� hep yürümü�üz. �zleyicimizle bulu�ma yol ve yöntemlerini üretebiliyoruz. Zaten daha önce oyunu Türkiye'de olsun uluslararas� alanda olsun yüze yak�n yerde gösterdik. Sahneler bize kapat�lsa sokaklarda, parklarda oynar�z" dedi.

BA�KA HANG� OYUNA YASAK GELD�?
Oyuncu Ruge� K�r�c� ise, tebli�in içeri�inde neyin kamu düzenini bozdu�una dair aç�k gerekçe olmad��n� ifade etti. Tebli�de bulunan polislere, "Oyun mu, dil mi yasak, neyin güvenli�ini ne �ekilde tehdit ediyoruz, bozuyoruz" diye sordu�unu dile getiren K�r�c�, �unlar� söyledi: "Mesele hangi oyunu oynay�p oynamad��m�z de�il, as�l mesele oynad��m�z oyunun Kürtçe olmas�. Kendisi konu�unca bir sorun olmuyor ama halk konu�unca, sanat� yap�l�nca yasak oluyor. Kendi kontrolü alt�nda olmayan Kürtçeye yasak getiriyor. �ehir Tiyatrosunun sahnelerinde ayn� kapsamda al�nd��m�z birçok oyun her gün oynan�yor. Hangi oyuna yasak geldi? Bu yasa��n ayr�ca öncesi de var. Haftalard�r baz� bas�n yay�n organlar�nda terörize edilmek isteniyoruz. Bugün nihayetinde yasaklama karar� getirdiler."

'YASAKLARA YEN� B�R ZEM�N'
�çinde Kürtçe olan her �eyin iktidar� rahats�z etti�ini vurgulayan K�r�c�, dile büyük bir tahammülsüzlük halinin oldu�una de�indi. 30 y�ld�r tiyatro yapt�klar�na i�aret eden K�r�c�, devamla �unlar� ifade etti: "Her gün türlü yasak ve engellemelerle kar��la��yoruz. Yüzlerce gösteri yapt�k, her yerde oynuyoruz. Kürtçe bir oyunun resmi olarak bir programa al�nmas�, Kürtçenin resmi bir alanda me�rula�mas� korkusu yaratt�. Bu ülkede Kürtçe tiyatro yapan onlarca grup var. Kürtçeye yap�lan bask�n�n bu gün kabul edilmesi bu ülkede farkl� dil ve kültürlerin, sanatlar�n yasaklanmas� anlam�na gelir. Kürtçeye zaten bir bask� var. Onun d��nda alternatif sanat üreten muhalif söylemi, fikri olan her sanat ürününe bir sald�r� olacakt�r. Bu ayn� zamanda yasaklara yeni bir zemin olu�turacak."

'KAR�I SES GÜÇLENMEL�'
Yasak ve engellemelere kar�� güçlü bir dayan��maya ihtiyaç oldu�una dikkati çeken K�r�c�, aksi taktirde sanat alanlar�n�n günden güne bo�ulaca�� uyar�s�nda bulundu. K�r�c�, sözlerini �öyle tamamlad�: "Yasak karar� ard�ndan yo�un bir destek ald�k. Pek çok çevreden, sanatç�, ayd�n, yazar destek verdi. Bu kar�� ses biraz daha yükselmeli, güçlenmeli. Çünkü dayan��ma ya�atacak bizi bunu da biliyoruz."

T�YATRO ÖRGÜTLER�NDEN TEPK�
Tiyatro Örgütleri de Bêrû (Yüzsüz) oyununun yasaklanmas�na büyük tepki gösterdi.

Kürtçe ve Türkçe yap�lan yaz�l� aç�klamada, Nobel ödüllü yazar Dario Fo'nun "Klakson, Borazanlar ve B�rtlar" adl� oyunun Kürtçe uyarlamas� olan ve daha önce defalarca sahnelenmi� ve be�eniyle alk��lanm�� olan Bêrû'nun yasaklanmas� kabul edilemez oldu�u belirtildi.

Tiyatrocular, "Klakson, Borazanlar ve B�rtlar" oyununun "devletin kendi içindeki çeli�kilerini irdelerken ekonomik gücün politik güçten daha etkin ve onun üstünde oldu�unu vurgulayan mizahi bir oyun oldu�u"nu belirterek �u ifadelere yer verdi:

�EH�R T�YATROLARININ TAR�H�NDE �LKT�
"Bu yasak, kadim dillerden Kürtçe'nin kamusal görünürlü�üne vurulmu� bir darbedir. Türkçe'ye çeviren de�erli çevirmen ve tiyatrocu Füsun Demirel bu oyunun tan�t�m� için "�iddet umutsuzluktan ve çözümsüzlükten do�ar. Oysa insanlar �iddeti sevmiyorlar. Dans ederek iktidar� de�i�tirmek ne güzel olur. Zaten e�lenceden, a�ktan, ne�eden ho�lanmamak budalal�kt�r." demi�ti. Bu yasaklama bu yüzy�lda sanat�n ve tiyatronun i�levinin hâlâ anla��lmad��n�n ifadesi ve sanat�n toplum üzerindeki uyar�c� gücünden korkuldu�unun yans�mas�d�r.

"Oyun, �ehir Tiyatrolar�'n�n 106 y�ll�k tarihinde gösterime al�nan ilk Kürtçe oyundu ve kültür insanlar� taraf�ndan son derece demokratik bir ad�m olarak görülmü�tü. Bu anti-demokratik tav�r sanatç�lar�n ifade özgürlü�üne ve kadim dillerden Kürtçe'nin kamusal görünürlü�üne vurulmu� bir darbedir. Bu yasaklamayla �stanbul Belediyesi �ehir Tiyatrosu'nun att�� en güzel ad�mlardan biri baltalanmak istenmi�tir. Tiyatro örgütleri olarak bu haks�z ve antidemokratik uygulamay� k�n�yoruz. Teatra Jiyana Nû yaln�z de�ildir!"

Bêrû'nun yasaklanmas�na tepki: Sanat�n ifade özgürlü�üne vurulmu� bir darbedir

�lgili Haberler