Sudan'da bir kez daha isyan
Sudan halkı 25 Ekim 2021'de yapılan darbeye karşı sokaklarda darbecilere direnmeye devam ediyor. Ekim ayından bu yana resmi ve Hızlı Destek Güçleri adlı paramiliter güçlerin saldırıları sonucu 87'yi aşkın ölüm ve binlerce yaralanma gerçekleşti. Son bir haftada protesto eylemleri ve devletin saldırıları yeniden şiddetlendi. Bunda Ramazan ayının yaklaşmasıyla insanların gıda enflasyonu karşısında bir kez daha ezilmesi, 18 yaşında bir genç kadının polislerin toplu tecavüz saldırısına uğraması, belirli kentlerde işçilerin toplu grevler örgütlemesi ve Darfur bölgesinde paramiliter çetelerin saldırıları etkili oldu.
Sudan'da 2019'da 30 yıllık Ömer El Beşir diktatörlüğünü deviren özgürlük isyanı, devrim sürecini eski rejimin askeri artıklarına kaptırmamak ve demokratik sivil bir geçiş dönemini garanti altına almak için aralıksız bir şekilde 3 yıldır sürüyor.
25 Ekim 2021'de Geçici Askeri Konsey Başkanı General Abdülfettah el-Burhan öncülüğünde yapılan darbe halk isyanının yeni bir dönemini başlattı. Geçiş dönemi başbakanlığını yürüten Abdullah Hamduk ile beraber bakanlar kurulunun büyük bir çoğunluğu tutuklandı. Sudan Komünist Partisi'nin içinde yer aldığı Ulusal Konsensüs Güçleri'nin de bir bileşeni olduğu Sudan devriminin öncülüğünü yapan Özgürlük ve Değişim Güçleri adıyla oluşturulan geniş cephe darbenin ardından sivil itaatsizlik ve sokakları kuşatma çağrısı yaptı. Ekim ayından bu yana resmi ve Hızlı Destek Güçleri adlı paramiliter güçlerin saldırıları sonucu 87'yi aşkın ölüm ve binlerce yaralanma gerçekleşti. Son bir haftada ise protesto eylemleri ve devletin saldırıları yeniden şiddetlendi. Bunda Ramazan ayının yaklaşmasıyla insanların gıda enflasyonu karşısında bir kez daha ezilmesi, 18 yaşında bir genç kadının polislerin toplu tecavüz saldırısına uğraması, belirli kentlerde işçilerin toplu grevler örgütlemesi ve Darfur bölgesinde paramiliter çetelerin saldırıları etkili oldu.
Son bir haftalık süreçte Atbara, Dongola, Nyala ve başkent Hartum'daki farklı kasaba ve kentlerde askeri cuntaya son verilmesi ve sivil hükümete dönüş talebiyle eylemler düzenlendi. Atbara'daki demiryolu işçileri şubat ayı maaşlarının ödenmemesi üzerine greve çıkarak protesto gösterisi düzenledi. İşçiler grev boyunca diğer kentlerdeki protestolarla ve kentteki öğrenci eylemleriyle de dayanışma gösterdiler. Tüm eylemler polis ve ordu güçlerinin plastik mermi, göz yaşartıcı gaz ve kimi yerlerde gerçek mermilerle saldırılarına maruz kaldı.
Kuzey eyaletinde Dongola Direniş Komitesi Koordinasyonu, "pazarlık yok, ortaklık yok, meşruluk yok" sloganıyla eyalet hükümeti sekreterliğine büyük bir yürüyüş düzenledi. Güney Darfur'un başkenti Nyala da ise ekmek ve ulaşım zamları nedeniyle öğrenciler okul boykotu yaparak sokakları doldururken öğrencilerin bir araya gelmemesi için kimi okullar tatil ilan edildi. Başkent Hartum'un doğusundaki Burri mahallesi ve Obeid Khitim Caddesi'nde ise pazar günkü eylemlerde hükümet güçleri eylemcilerin üzerine gerçek mermilerle saldırdı. Bu saldırılarda 2 kişi hayatını kaybetti. Hartum Direniş Komitesi, 14 Mart Politik Tutsaklar için Milyonların Yürüyüşü eylemine yaptığı çağrıda devrimin darbeyi yenene ve hukukun tesisine kadar süreceğini duyurdu.
Sudan'ın şubat ayında yıllık enflasyonu yüzde 258,4 olarak gerçekleşti. Ramazan öncesi ise ekmek fiyatı 3'lü paketi 30 Sudan Poundu'ndan tekli paketi 50 Pound olacak şekilde yükseldi. Fırın sahipleri, Dabanga Radyosu'na verdikleri röportajda 100 kiloluk un fiyatının sadece bu haftasonunda 21 binden 23 bin Pound'a yükseldiğini belirtti. 50 kiloluk şekerin fiyatı 20 bin Pound'un üzerine çıktı. Ekmek ve şekerin yanı sıra halkın Ramazan ayında çok tükettiği buğday, mısır, et, bamya, ebegümeci, hint hurması, baobab meyvesi gibi temel besin ürünlerinin fiyatları da benzer şekilde yükseldi. Hartum, Kızıl Deniz ve Kassala eyaletlerinde ise petrol fiyatlarında keskin bir yükseliş yaşandı. Hartum Bankası'nda dolar kurunun fiyatı ise piyasalardaki belirsizlik nedeniyle 15 pound daha yükselerek 615 pound ile yeni bir rekor kırdı.
Salı günü eylemlerin en şiddetli hale gelmesini sağlayan olay ise pazartesi günü 18 yaşındaki genç bir kadının Hartum'da polis üniforması giyen 9 kişinin saldırısına uğraması oldu. Genç kadın, polisin o gün eyleme katılan kişileri aradığını söyleyerek minibüsü durdurmasının ardından çıkan arbedede polisin otobüs içine gaz attığını ve daha sonra kendisini dövdükten sonra tecavüz ettiklerini söyledi. Sudan Toplumsal Gelişim Bakanlığı'nın kadına yönelik şiddeti önleme birimi başkanı Sulaima Ishaq ise son haftalarda genç kadınlara yönelik cinsel şiddetin yükseldiğini raporladıklarını söyledi. Ishaq, "Sokaktaki halk hareketini düşürmek için giderek artan bir şekilde bu taktiği kullanıyorlar. Bu ne yazık ki ülkemizde iyi bilinen bir baskı taktiği. Bu ilk değildi ve son da olmayacak. İster Darfur'da ister 2019'daki oturma eylemlerinin dağıtılmasında olsun güvenlik departmanı kadın bedenine saldırıyı işlerinin bir parçası sayıyor" şeklinde değerlendirme yaptı. Bu Aralık ayında BM, oturma eylemlerinin dağıtılması sırasında 13 tecavüz ve toplu tecavüz vakası bildirildiğini açıkladı. Hartum, Omdurman ve Güney Darfur'un 3 kentindeki salı günü yapılan eylemlerde kadınların öne çıkan sloganı "Seni kıramayacaklar" ve "Kırılmayacağız" şeklinde idi.
Sudan'ın altın rezervleriyle bilinen dağlık bölgesi Jabal Moon'da ise hükümet ile bağlantılı Janjaweed milisleri, 14 Mart günü 4 köyü yaktı ve en az 17 kişiyi öldürdü. Bunlar arasında Darfur merkezli İnsan Hakları Gözlemevi'nin 3 işçisi de yer alıyor. Jabal Moon bölgesi ülkenin batıdaki Çad ile olan sınırına yakın. Bölge çoğunlukla Arap olmayan tarımsal topluluklardan oluşuyor ve bu topluluklar çoğunlukla Arap silahlı grupların saldırılarına maruz kalıyor. Janjaweed milisleri, El Beşir'in Arap olmayan isyancılara karşı 2003'teki Darfur Savaşı'nda seferber ettiği ve El Beşir'in 2013 yılında Muhammed Hamdan Dagalo (Hemeti) liderliğinde adını Hızlı Destek Güçleri (HDG) olarak değiştirdiği paramiliter güçler içinde yer alıyor. Jabal Moon bölgesinde yaşayanlar her saldırı sonrası hükümet yetkililerinin Batı Darfur'un başkenti El-Geinana ile iletişimi kestiklerini bildiriyor.
Geçtiğimiz kasım ayından bu yana silahlı grupların saldırılarında yüzlerce kişinin öldüğü bildiriliyor. El Cezire'ye konuşan politik analizci Abdullah Sageron son durumu "Hükümet buradaki insanları umursamıyor, burada suçluları durdurmak için herhangi bir irade sergilemiyor. Jabal Moon'a giden tüm yollar kapatılmış durumda ve çoğu insan artık mülteci durumuna düşmüş oldu" diye ifade ediyor. 14 Mart'taki saldırının görgü tanıkları Hızlı Destek Güçleri plakalı 10 kadar pikap kamyon ve eşlik eden at ve motor üstündeki kişilerin uçaksavar ve tanksavar ağır silahlar taşıdıklarını belirtiyor. Selaa bölgesinden bilgi teknolojileri alanında işçi ve gençlik örgütü lideri Abdüllatif Adam, şiddetin yerelde örgütlenen milislerle bölgede madencilik projesi yürütmek isteyen maden şirketlerinin arasında bölgenin toprak ve kaynaklarını sömürmek için yaşandığını söylüyor.
El Beşir yönetimine karşı politik ve ekonomik isyan 2003'te Darfur bölgesinde bir iç savaşa dönüştü. BM'ye göre 300 binden fazla insan öldürüldü, 2,5 milyon göç etmek zorunda kaldı. Çoğu Arap olmayan topluluklardan insanlar Darfur'un diğer bölgeleri ve Çad'a göç etti. Darfur'daki isyan güçleri, 2019'da El Beşir'in devrilmesinden sonra yeniden toparlansa da paramiliter çetelerin saldırıları da eş zamanlı olarak arttı. Arap ağırlıklı gruplar El Beşir'in desteğiyle daha çok silahlı iken Arap olmayan topluluklar ise 2003'te göç ettikleri topraklara geri dönme mücadelesi yürütüyorlar.
Sudan, altın üretiminde Afrika'da 3. sırada bulunuyor. Dokunulmamış altın rezervlerinin çoğu ise Jabal Moon bölgesinde. Altın çıkarılan bölgeleri ve Darfur'un büyük kısmını kontrol eden Hızla Destek Güçleri, kimi raporlara göre Rusya'ya yıllık 30 ton kadar altın ihraç ediyor. Ukrayna işgalinin başlamasından bir gün sonra Sudan'a dönen Dagalo, Sudan'ın Kızıl Deniz kıyısında Rusya'ya deniz üssü vermeye hazır olduğunu söyledi. Tarihsel olarak Sudan yönetiminin arkasında duran Rusya, veto oyuyla, Haziran 2019'da El Beşir'in devrilmesinden sonra 128 kişinin öldüğü katliamın kınanması için verilen önergenin BM Genel Kurulu'nda kabul edilmemesini sağlamıştı.
Sudan'ın Değişim ve Özgürlük Güçleri etrafında birleşen halk gücü sokakta her türlü bedeli göğüsleyen can feda bir direnişi sürdürüyor. Halkın geçim sıkıntısının artması, yaklaşan bahar ve emperyalistler arası çekişkilerin bölgeye etkisiyle isyan dalgası yeniden yükselişe geçiyor. Bir yanı Ortadoğu'ya bakan Sudan'ın isyan ateşini tüm bölgeye yaymak benzer koşulları yaşayan bölge devrimcilerinin elinde.
Kaynaklar
https://www.aljazeera.com/news/2022/3/17/janjaweed-attack-leaves-17-dead-in-sudans-jabal-moon-area
https://www.theguardian.com/global-development/2022/mar/16/protests-in-sudan-after-alleged-gang-rape-of-young-woman-by-security-forces
https://www.reuters.com/world/middle-east/sudan-inflation-feb-25840-statistics-bureau-2022-03-15/
https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/sudan-wide-anti-coup-and-bread-demos