Sendikalaşma ve TİS tablosu vahim

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Dairesi (DİSK-AR) tarafından yapılan Sendikalaşma Araştırması (2019) sendikalaşma, toplu iş sözleşmesi ve grevler konusundaki vahim tabloyu ortaya koyuyor. 

 

Araştırmaya göre Türkiye'de sendikalaşabilen işçilerin oranı yüzde 11 ile sınırlı kalırken, işçilerin sadece yüzde 7'si toplu iş sözleşmelerinden yararlanıyor.

 

Araştırma sendikalı işçi sayısındaki artışın yapay olduğunu ve sendikalaşan işçilerin ciddi bir bölümünün toplu iş sözleşmesinden yararlanamadığını gösteriyor. 

 

Memurlar hariç 16 milyon 254 bin işçinin sadece 1 milyon 859 bini sendika üyesi iken 14 milyon 395 bin işçi herhangi bir sendikaya üye değil. 

 

16 milyon 254 bin işçinin sadece 1 milyon 132 bini toplu iş sözleşmesi kapsamında. 

 

15 milyon 122 bin işçi ise hiçbir sendikal korumaya sahip değil. 

 

Turizm işkolunda işçilerin yüzde 98,4'ü, büro ve ticaret, eğitim işkolunda işçilerin yüzde 97,4'ü ve inşaat işkolunda işçilerin yüzde 97,2'si toplu iş sözleşmesi kapsamı dışında

 

İŞÇİLERİN YÜZDE 90'I SENDİKASIZ

 

Türkiye'de toplam 16 milyon 254 bin işçinin 14 milyon 395 bini herhangi bir sendikaya üye değil. Kayıt dışı işçiler dahil edildiğinde ise fiili sendikalaşma oranı yüzde 11,4. Bakanlık Ocak 2019 itibariyle resmi sendikalaşma oranını yüzde 13,9 olarak açıklasa da bu oran hatalı. Bakanlık sadece sigortalı işçileri dikkate alıyor. 

 

İşçilerin yüzde 93'ü toplu iş sözleşmesi kapsamında değil. Türkiye'de toplam 16 milyon 254 bin işçinin sadece 1 milyon 132 bini toplu iş sözleşmesinden yararlanıyor. İşçilerin yüzde 93'ü toplu iş sözleşmesi kapsamı dışında. Toplu iş sözleşmesi kapsamı dışındaki işçi sayısı 15 milyon 122 bindir. Toplu iş sözleşmesi kapsama oranı sadece yüzde 7.

 

Sendika üyesi işçiler de toplu iş sözleşmesiz.  Ocak 2019 tarihli bakanlık verilerine göre 1 milyon 859 bin sendika üyesi olarak gözükse de bunların 727 bini (yüzde 39'u) toplu iş sözleşmesi kapsamında değil. Toplu iş sözleşmesinden yararlanan üye sayısı 1 milyon 132 bin. 727 bin işçi sendika üyesi olduğu halde toplu iş sözleşmesinden yararlanamıyor.

 

TÜRKİYE OECD'NİN SONUNCU ÜLKESİ

 

Türkiye toplu iş sözleşmesi kapsamı ve sendikalaşma açısından OECD sonuncusu ülkesi.  AB ülkelerinde TİS kapsamı genellikle yüzde 50'nin üzerinde. 

 

Toplu iş sözleşmesi kapsamı Avusturya'da yüzde 98, Belçika'da yüzde 96, Yunanistan ve İsveç'te yüzde 90. 

TİS kapsamının en düşük olduğu ülkeler yüzde 12,5 ile Meksika, yüzde 12 ile ABD, yüzde 11,8 ile Kore, yüzde 7,1 ile Litvanya ve yüzde 7 ile Türkiye.

 

ÜYE SAYISI ARTIŞI YAPAY

 

Sendika üyeliğindeki artışın nedeni taşeron işçilerin ve kamu işçilerin örgütlenmesi.

 

DİSK bu artışa ilişkin şu yorumu yaptı: "Sendikalaşmada 2013-2019 arası yaşanan yaklaşık 850 bin kişilik artışın temel nedeni kamu taşeron işçilerinin sendikalaşmasının kolaylaştırılmış olmasıdır. Ancak bu işçilerin toplu iş sözleşmesi hakları kısıtlandığı için toplu iş sözleşmesi kapsamı 1 milyon 132 bin ile sınırlı kalmıştır. Yeni sendika üyelerinin dağılımında büyük bir dengesizlik söz konusu: 2013 ve 2019 arasında sendika üyeliğinde 857 binlik artış yaşandı. 857 bin işçinin 517 bini Hak-İş'e, 266 bini Türk-İş'e, 71 bini DİSK'e üye sendikalara üye olmuştur. Bu tablo Hak-İş'in kamu taşeron işçilerinin ve kamu işçilerinin sendikalaşması sırasında siyasal iktidar tarafından korunup kolladığını göstermektedir."

 

İşkollarına göre sendikalaşma oranlarını da açıklayan DİSK, en düşük sendikalaşma oranının inşaat, turizm ve büro işkolu olduğunu belirtti.

 

Toplu iş sözleşmesi kapsamının en düşük olduğu ilk üç işkolu sırasıyla turizm (yüzde 1,6), büro (yüzde 2,6) ve inşaattır (yüzde 2,8). 

 

Turizm işkolunda işçilerin yüzde 98,4'ü, büro ve ticaret, eğitim işkolunda işçilerin yüzde 97,4'ü ve inşaat işkolunda işçilerin yüzde 97,2'si toplu iş sözleşmesi kapsamı dışında. 

 

Sağlık, sosyal hizmetler, gazetecilik, tekstil işkolları da toplu iş sözleşmesi kapsamının düşük olduğu işkolları. TİS kapsamının en yüksek olduğu işkolları ise banka ve finans, enerji ve genel işler kolları.

 

KADINLAR ERKEKLERE GÖRE DAHA AZ SENDİKALI

 

Kadınların sendikalaşma oranı kayıtdışı işçiler dahil yüzde 6,7'ye düşüyor. Toplam işçilerin yüzde 27,6'sı kadınlardan oluşurken, kadın sendika üyeleri toplam sendika üyelerinin yalnızca yüzde 19'unu oluşturuyor. 

 

Toplam işçilerin yüzde 72,4'ü erkek olmasına karşılık toplam sendika üyelerinin yüzde 81'i erkeklerden oluşuyor. 

 

GREVLER DİBE VURDU

 

1984-1995 arasında yıllık ortalama greve katılan işçi sayısı 60 bin civarındayken, bu sayı 1995-2000 yılları arasında 9 bin civarına, 2000'lı yıllarda a ise 5 bin civarına geriledi.

 

2003 yılında itibaren ise grevi ertelenen (yasaklanan) işçi sayısı 193 bin oldu.