Sayıştay raporu: Karadon TİM'de infilak riski giderek artıyor
Sayıştay'ın 2019 yılına ait denetim raporunda, sadece Amasra TİM'de yer alan ihmaller değil, Zonguldak'taki Karadon TİM'de yer alan ihmallere dönük geniş çaplı uyarılarda bulunulmuş, alınan önlemlerin yetersizliği sebebiyle madende infilak riskinin giderek arttığının altı çizilmiş.
Gazete Karınca'dan Esra Tokat'ın haberine göre, 2019 yılına ait Sayıştay Denetim Raporu'nda sadece Bartın Amasra'daki ihlaller değil, Zonguldak'ta bulunan Türkiye Taşkömürü Kurumu'na (TTK) bağlı Karadon Taşkömürü İşletme Müessesi (TİM)'de de benzer ihlaller olduğuna yer verilmiş, Karadon TİM'de solunabilir ve patlayabilir tozların sürekli ortamda dolaşmasının infilak riskini arttırdığına yönelik uyarılarda bulunulmuş.
Kömürün giderek daha derin kotlardan üretilmesi ile birlikte kömür-taş-insan malzeme nakil yollarının uzaması sonucunda, havalandırma ve su atımı şartlarının ağırlaşmasına paralel olarak enerji giderleri, nakliyat mesafeleri, süreleri ve aktarmalar ile üretime yardımcı işlerde çalıştırılan personel sayısı artmış olup neticesinde fiili çalışma süreleri, işgücü verimliliklerinin azaldığı belirtilen raporda, tavan baskısı ve degaj olasılığının artması ile de çalışma koşullarının da zorlaştığı vurgulanıyor.
Karadon TİM'de iş güvenliği ve tertip açısından dik damarlarda günlük ayak çalışma boyunun klasik yöntemle yüzde 25'ler civarında kalması, emeklilikler nedeniyle işçi sayısında görülen azalma, 2009 yılından bu yana bu azalmayı dengeleyecek düzeyde toplu işçi alımına izin verilmemesi, nakliyat, elektro-mekanik, barutçuluk, tamir tarama, hazırlık gibi sanatlarda ortaya çıkan işçi ihtiyacının geçici sanat değişiklikleri ile üretim, kazı işçilerinden giderilmesi gibi sorunların yaşandığı belirtiliyor.
Sayıştay raporunda ocakların derinleşmesi ve genişlemesi, derinlik ve genişlik olarak ocak açıklığının fazla olması, ocaklarda konsantrasyona/reorganizasyona gidilememesi, kömürün yerüstüne çıkarıldığı skip sistemi ile teçhiz edilmiş Çatalağzı Kuyusunun teknolojisinin eski olması nedeniyle zaman zaman arızalanması, Çalışma Bakanlığı İş Müfettişlerince tespit edilen bazı noksanlıklar nedeniyle zaman zaman işin durdurulması, işgücü randımanlarında artış sağlayan pnömatik patlatma sistemi ile yapılan üretimin, çift kaçış yolu bulunmaması ve tali havalandırma yapılması nedeniyle durdurulması, ocaklarda zaman zaman metan gazı, karbonmonoksit gazı yükselmeleri (oksidasyon), ayak içerisinde jeolojik ve tektonik arızaların olumsuz etkileri, ayak içi jeolojisi ve tektonik yapıda üretim esnasında karşılaşılan sıkma, fay, damarın incelip kaybolması, aşırı su geliri gibi olumsuzluklar nedeni ile panonun üretim tamamlanmadan terk edilmek zorunda kalınması, ayak içindeki arızaların daha önceden tespit edilmesine olanak sağlayan dönümlü çalışma sisteminin işçi eksikliğinden dolayı yaygınlaştırılamaması gibi pek çok sorunun olduğu da kayıt altına alınıyor.
Karadon TİM'de meydana gelen bin 18 kaza, 2 bin 855 kaza olan TTK toplamının yüzde 36'sı oranında. Karadon TİM'de yüzde 90 oranında emek yoğun klasik ağaç tahkimatlı yöntemle çalışılması, çalışma koşullarının ağırlığı, yorgunluk, dikkatsizlik, tedbirsizlik vb. faktörlerin yanı sıra, havzada derin yeraltı kömür madenciliği risklerinin fazla olması, havzanın karmaşık jeolojik yapısı, damar eğimlerinin fazla, devamlılıklarının belirsizlik taşıması ile uygulanan tahkimat sistemindeki noksanlıklar, insan geçiş yollarındaki bozukluklar ve tamamen insan gücüne dayanan çalışma koşulları nedeniyle 2019 yılında da iş kazaları olduğu belirtiliyor. Karadon TİM'de 2019 yılında bin 18 iş kazası olmuş, bunun yüzde 99'u yeraltında, 13'ü yerüstünde meydana geldi. Yeraltında meydana gelen kazalarda can kaybı olmazken, bin 6 işçi yaralandı.
Karadon TİM'de, iş zorluğu nedeniyle kanuni gerekliliklerin yerine getirilmesi durumunda işçilerin derhal emeklilik hakkını kullanması nedeni ile azalan işçi sayısına bağlı olarak, kömür kazı faaliyetinin yapıldığı ayaklarda yeterli sayıda işçi tertip edilemediği, ocaklarda konsantrasyona gidilemediği ve bu durumun başta iş güvenliği olmak üzere üretim ve işgücü verimliliklerini düşürdüğü bildiriliyor.
2019 yıl sonu itibarıyla; Karadon TİM için 2014 tarihli norm kadroya göre bin 794 olması gereken pano üretim işçi sayısının bin 32 olduğu, 417 olması gereken hazırlık işçi sayısının 213'e düştüğü, 714 olması gereken nakliyat işçi sayısının 455'e, 395 olması gereken tarama söküm ve bakım işçi sayısının 149'a, 212 olması gereken mekanizasyon işçi sayısının 85'e, 140 olması gereken elektrik-elektronik işçi sayısının 103'e düştüğü kaydedilirken "Bu durum, üretim ve hazırlık faaliyetlerinin aksamasına üretimin düşmesine yol açtığı gibi barutçu, tamir tarama ve bakım, mekanizasyon, elektrik elektronik, sondaj gibi işçiliklerde deneyimsiz, kalifiye olmayan işçi çalıştırılması anlamına da gelmektedir. Mevcut durum itibarıyla yeraltında kazı, hazırlık, elektromekanik, nakliyat gibi işlerde ihtiyaç duyulan işçinin temin edilememesi halinde üretimin olumsuz etkilenmesinin yanı sıra iş güvenliğine ilişkin olumsuz sonuçlar da ortaya çıkabilecektir. İşçi açığının giderilmesi zorunluluk arz etmektedir" uyarısı yapılıyor.
Karadon TİM 2019 yılı Faaliyet Raporu'nun incelenmesi sonucunda; faaliyet raporunda, 2019 yılı bütçesinde öngörülen hedeflere neden ulaşılamadığının gerekçelerinin açıklanmadığı ve faaliyet raporları hazırlama hakkındaki mevzuatta belirlenmiş diğer asgari içerik konularının bazılarının da eksik olduğu tespit ediliyor.
İş kazası geçiren veya meslek hastalığı tespit edilen işçilerin e-bildirgeleri ile aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde ve ilgili mevzuatta belirtilen şekilde Sosyal Güvenlik Kurumu'na bildirilmemesi ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı tarafından müessese işyerlerinde yapılan teftişlerde eksiklikler tespit edilmesi nedeniyle Karadon TİM tarafından idari para cezası ödendiği tespit ediliyor.
Karadon TİM ocaklarında meslek hastalıklarının önlenmesi ve iş güvenliği açısından solunabilir ve patlayabilir tozla mücadele kapsamında alınan önlemlerin zaman zaman aksadığı, yeraltı işyerlerinde Tozla Mücadele Yönetmeliğinde belirtilen maruziyet sınır değerlerinin aşıldığı da raporda kayıt altına alınıyor.
Yeraltında kömür kazısı ve nakli sırasında oluşan kömür tozları havalandırma ile bütün ocağa yayılmakta, tane boyutu çok küçük olan (200 mesh ve altı) tozların sürekli ortamda dolaşmaları hem infilak riskini artırmakta hem de solunabilir toz konsantrasyonunun artması çalışanların sağlığını olumsuz etkilediği kaydedilirken toz konsantrasyonu nedeniyle meslek hastalığına yakalanan işçilerin açtıkları davalar neticesinde Karadon TİM'in 2015 yılında 8,6 milyon TL, 2016 yılında 6,14 milyon TL, 2017 yılında 5,7 milyon TL, 2018 yılında 1,75 milyon TL, 2019 yılında 2,87 Milyon TL meslek hastalığı (pnömokonyoz) tazminatı ödediği, bunların bir bölümünün alt işveren işçilerine ait olduğu ifade ediliyor.
2019 yılsonu itibarıyla müessesede meslek hastalığı (pnömokonyoz) tanısı konulmuş 46 işçinin bulunduğu, 93 işçinin de henüz tanı konulmamasına rağmen şüpheli durumda olduğu da raporda belirtiliyor.