EMEK

Salg�n bitse bile i�sizlik artacak

HABER MERKEZ�
20 Nisan 2020 Pazartesi

Covid-19 salg�n� bitse dahi, konaklama, yiyecek, yolcu ta��mac�l��, kültür-sanat, spor, e�lence gibi sektörler eski haline dönemeyecek. Salg�n�n istihdamda yüzde 10'luk kay�p yaratmas� durumunda i�sizlik oran� yüzde 22'ye yükseliyor. En riskli i�kollar�nda çal��anlar aileleriyle birlikte on milyonlar� buluyor.

Koronavirüs salg�n�n yaratt�� ekonomik tahribat gün geçtikçe daha çok konu�uluyor. Bugünlerde tüm ülke salg�n�n sa�l�k boyutuna odaklansa da tüm otoriteler tamamen normal hayata dönmenin en erken 2021 sonunu bulaca�� konusunda uzla��yor. Buna göre salg�n izolasyonla kontrol alt�na al�nsa bile, konaklama, yeme içme, kültür ve e�lence, ula��m için yap�lan harcamalar uzun süre dipteki seyrini koruyacak. Bu süreçte milyonlarca ki�i ya i� de�i�tirecek ya da i�siz kalacak. Otel çal��anlar�, lokanta çal��anlar�, taksi, dolmu� ve otobüs �oförleri, tezgahtarlar, esnaflar ve bir çok i� kolu �u aralar gündemde olmasa da yak�n gelecekte en çok konu�ulan konulara dönü�ecekler. Peki bu i� kollar� Türkiye için ne anlam ifade ediyor?

BirGün'den Ozan Gündo�du'nun haberine göre; nüfusun tamam� iktisadi anlamda tüketici konumunda. Ancak tüketicilerin sadece yüzde 34'ü para kazan�yor. Mart ve nisan aylar�nda bu oran�n azald�� tahmin edilse de Türkiye �statistik Kurumu (TÜ�K) bu aylardaki verileri haziran ve temmuz aylar�nda aç�klayacak. TÜ�K'in kamuoyuna duyurdu�u son veri ise Ocak ay�na ait.

Ocak ay� i�gücü göstergelerine göre ülkede istihdam edilen 27 milyon 266 bin ki�i bulunuyor. Bu ki�ilerin 1 milyon 253 bini i�veren pozisyonunda istihdam ediliyor. �stihdam�n geriye kalan yüzde 95'i ise ya kendi hesab�na çal��an ve i�veren olmayan kimseler ya ailesinin yan�nda ücretsiz çal��an ya da ba�kas�n�n nam ve hesab�na çal��arak ücretli geçinen kimseler.

��te ba�kas�n�n ad�na ücretli geçinen kimselerin istihdam�n yüzde 70'ini olu�turuyor. Toplam 19 milyon 58 bin ki�i oldu�u tahmin edilen ücretli çal��anlar bugünlerde i�yerlerinin kapanmas� ihtimaline ili�kin tedirgin. Bir k�sm� ise �imdiden i�siz kald��n� biliyor ancak ülkedeki ko�ullar i� aramaya müsait olmad�� için çaresizce evde bekliyor.

SÖNMEZ: B�RÇOK SEKTÖRDE ÇÖKÜ�
Konuya ili�kin konu�an iktisatç� yazar Mustafa Sönmez, TÜ�K'in i�gücü göstergelerinin yak�n zamanda kafa kar��t�raca��n� dü�ünüyor. Zira ücretsiz izne ç�kar�lan veya kapat�lan i�yerlerindeki milyonlar�n durumunun ne olaca�� cevap bekleyen sorulardan. Bu ki�iler i�siz mi say�lacak, yoksa istihdamda m�? Bununla beraber Sönmez'e göre virüsün ne zaman sönümlenece�i istihdam kayb�n�n büyüklü�ünü belirleyen en önemli faktörlerden biri. Öte yandan halk�n tüketim al��kanl�klar�n�n de�i�mesi ise bir çok sektörün eski büyüklü�üne kavu�amamas�na neden olacak. Özellikle yolcu ta��mac�l�� e�lence, konaklama ve yiyecek gibi endüstrilerde çökü� kaç�n�lmaz.

KARATEPE: F��L� ��S�ZL�KLE RESM� ��S�ZL�K FARKI ARTACAK
�ktisatç� yazar Yalç�n Karatepe de i�sizli�in fiili olarak yükselece�ini ancak bunun resmi verilere gerçekte oldu�undan daha az yans�yaca��n� belirtti. Karatepe'ye göre ücretsiz izne ç�kar�lan milyonlar�n i�siz say�lmayacak olmas� Türkiye'nin gerçek durumunun takip edilememesine neden olacak. "Salg�n bitse dahi, virüs kaybolmayacak, bu ise hizmet talebini sürekli dü�ük seviyelerde tutacakt�r" diyen Karatepe, istihdam�n yüzde 60'�n�n hizmet sektöründe çal��t��n� hat�rlatt�. Ula�t�rma, yeme içme, konaklama gibi baz� sektörlerin salg�ndan en çok etkilenen sektörler oldu�unu vurgulayan iktisatç� yazar, ilerleyen günlerde Varl�k Fonu üzerinden �irket kurtarma operasyonlar�na giri�ilebilece�ini söyledi.

KONAKLAMA VE Y�YECEK
▪ Toplam istihdam: 1 milyon 573 bin ki�i
▪ Ücretli çal��an say�s�: 1 milyon 192 bin ki�i
▪ Sigortas� olmayan istihdam: 474 bin ki�i
Salg�n bugün bitse dahi konaklama ve yiyecek sektörünün toparlanmas� uzun zaman alacak. TÜ�K sektörde toplam 1 milyon 573 bin ki�inin istihdam edildi�ini tahmin ediyor. Bu ki�ilerin bir k�sm� yöneticilerden, bir k�sm� uzmanl�k gerektiren teknik personellerden olu�sa da yakla��k yar�s� hizmet ve sat�� eleman�. Bu sektörde sermaye sahibi olmay�p ücretli olarak çal��an say�s� ise 1 milyon 192 bin ki�i. Aileleriyle beraber yakla��k 6 milyon ki�i bu i� kolundaki istihdam sayesinde geçimini sa�l�yor. Merkez Bankas� verilerine göre konaklama sektöründeki kredi kart� harcamalar� 6-12 nisan aras�nda 4 hafta öncesinden yüzde 84,5 daha az. Bu daralman�n ilerleyen günlerde istihdam kayb�yla sonuçlanmas� muhtemel. Üstelik sektördeki toplam istihdam�n 474 bininin bir sosyal güvenlik kayd� dahi bulunmuyor. Bu insanlar ne k�sa çal��ma ödene�inden faydalan�yor ne de istihdam� koruyucu düzenlemeler bu insanlar� ilgilendiriyor.

ULA�TIRMA VE DEPOLAMA
▪ Toplam istihdam: 1 milyon 273 bin ki�i
▪ Ücretli çal��an say�s�: 983 bin ki�i
▪ Sigortas� bulunmayan istihdam: 284 bin ki�i
Salg�n günlerinin ortas�nda ula�t�rma i� kolunda çal��anlar ya ücretsiz izne ç�kar�ld� ya da i�inden oldu. Taksiciler, otobüs, kamyon ve dolmu� �oförleri, hostlar, hostesler, bu sektörün teknik elemanlar� ve mühendisler bugünlerde endi�eli. Özellikle sektörün yolcu ta��mac�l�� yapan alt kolu salg�ndan sonra da krizle bo�u�maya devam edecek. Zira salg�n bugün bitse dahi yurtd��ndan gelen turist say�s� hemen artmayacak, keza yurtta�lar da ula��m hizmetini eskisi kadar yo�un talep etmeyecek. Özellikle �ehirler aras� ula��m hizmeti veren sektörlerdeki çal��anlar� zor günler bekliyor. Ula�t�rma ve depolama sektöründe istihdam edilen 1 milyon 273 bin ki�i çal��rken bu ki�ilerin 284 bininin sosyal güvenlik kayd� bulunmuyor. Aileleriyle beraber milyonlarca insan bu sektör ayakta kalabildi�i için geçiniyor.

�N�AAT
▪ Toplam istihdam: 1 milyon 410 bin ki�i
▪ Ücretli çal��an say�s�: 1 milyon 73 bin ki�i
▪ Sigortas� bulunmayan istihdam say�s�: 468 bin ki�i
Son 18 y�lda Türkiye'nin lokomotif sektörlerinden biri in�aat oldu. Ancak son 3 y�lda faizlerin de yükselmesiyle beraber konut sektörü türbülansa girdi. Sektörde 1,4 milyon çal��an oldu�u tahmin edilirken, aileleriyle beraber 5 milyondan fazla ki�inin geçimi bu sektöre ba�l�. Salg�ndan sonra konut talebinin canl� olmayaca�� dü�ünülüyor. Bu ihtimal gerçekle�irse zaten son 3 y�lda 700 bin ki�ilik istihdam kaybeden sektörü zor günler bekliyor. Sigortas� bulunmayan ise yar�m milyona yak�n i�çi bu sektörde topun a�z�nda.

Yukar�da say�lanlar salg�ndan do�rudan ve en fazla etkilenecek sektörlerden olsa da, tüm sektörlerde istihdam kay�plar�n�n olaca�� tahmin ediliyor. Türkiye'nin son 2 y�lda ya�ad�� ekonomik darbo�az bile istihdam�n yüzde 3 azalmas�na yetmi�ti. Bu ise i�sizlik oran�n� yüzde 14'ler seviywesine ç�karm��t�. Covid-19 salg�n�n�n istihdam� yüzde 10 azaltaca�� ve bu insanlar�n i� aramaya ba�layaca�� varsay�l�rsa dar tan�ml� i�siz say�s� 4,3 milyondan 7,1 milyona i�sizlik oran� ise daha önce görülmemi� bir seviye olan yüzde 22'lere ç�kacak.

�MALAT SANAY�
▪ Toplam istihdam: 5 milyon 240 bin ki�i
▪ Ücretli çal��an say�s�: 4 milyon 516 bin ki�i
▪ Sigortas� bulunmayan ki�i say�s�: 972 bin ki�i
Toplam istihdam içindeki pay� yüzde 27 olan imalat sanayiinde aileleriyle beraber yakla��k 20 milyon insan geçimini sa�l�yor. Sektörün büyük ölçüde ihracat ve ithalata dayand�� dü�ünülürse, salg�n günlerindeki küçülme ülkenin hem talep hem de üretim kesimini derinden etkileyecek. Üstelik sektörü olu�turan i�letmelerin say�s�n�n yüzde 98'i Avrupa ve ABD'den farkl� olarak küçük ve orta büyüklükte i�letmelerden yani KOB�'lerden olu�uyor. Bu i�letmelerdeki borç yükü ise salg�na ili�kin dayanma gücünü sars�yor.

KÜLTÜR, SANAT E�LENCE VE SPOR
▪ Toplam istihdam: 142 bin ki�i
▪ Ücretli çal��an say�s�: 104 bin ki�i
▪ Sigortas� bulunmayan istihdam: 46 bin ki�i
Toplam istihdam içindeki pay� küçük gibi görünse de salg�ndan ku�kusuz en çok etkilenecek sektörlerin ba��nda gelen kültür, sanat, e�lence ve sporda toplam 142 bin ki�i istihdam ediliyor. Aileleriyle beraber yar�m milyon insan�n geçimini sa�lad�� bu sektör bugünlerde adeta durdu. Salg�n bittikten sonra da de�i�en tüketim al��kanl�klar� yüzünden eski hareketlili�ini uzun süre yakalayamayaca�� tahmin ediliyor. �nsanlar mümkün oldu�unca evde spor yap�p evde dizi film izleme al��kanl�� ediniyor. Spor müsabakalar�n�n ise ne zaman seyircili hale gelece�i ise �üpheli.

Salg�n bitse bile i�sizlik artacak

�lgili Haberler