EMEK

Öztürk: Birlikte ve kararl� mücadeleyle kazanabiliriz

�STANBUL (P�nar Gay�p)
8 �ubat 2022 Sal�

Ta��ma sektöründe örgütlenen TÜMT�S Genel Ba�kan� Kenan Öztürk, ülkenin dört bir yan�na yay�lan direni�i de�erlendirdi. ETHA'n�n sorular�n� yan�tlayan Öztürk, direni�lerin sendikalar� a�t��n� dile getirdi. ��çilere dayat�lan kölelik ko�ullar�na kar�� "art�k b�çak kemikte" yorumu yapan Öztürk, ortak ve birlikte, kararl� bir mücadele için sendikalara ça�r� yapt�.

�ktidar�n sermaye odakl� politikalar� patronlar� günden güne zenginle�tiriyor. ��çiden yana olmayan yasalardan ve cezas�zl�k politikalar�ndan güç alan patronlar, i�çilerin tüm haklar�n� gasp etmeye çal��yor. Esnek çal��ma saatleri, güvencesiz çal��ma ko�ullar�yla i�çiler ölüme sürüklenirken, sefalet ücretleri dayatmas� ile de açl��a mahkum ediliyor.

Sendikal hakk�n engellenmesi yasalarca suç say�lmas�na ra�men, i� yerlerinin denetimsizli�iyle i�çilerin ya sendikala�mas�n�n önüne geçiliyor ya da sar� sendikalarda örgütlenmeye zorlan�yor.

Açl�k, yoksulluk ve her gün ölümle burun buruna gelmeye kar�� ç�kan i�çiler, ülkenin dört bir yan�nda direniyor. Özellikle kent lojisti�i olarak tan�mlanan kurye, kargo i�çilerinin direni�i yay�l�yor. ��çiler günlerdir haklar� için mücadele ediyor. Ta��ma sektöründe örgütlenen Tüm Ta��ma ��çileri Sendikas� (TÜMT�S) Genel Ba�kan� Kenan Öztürk, i�çi direni�lerine ili�kin ETHA'n�n sorular�n� yan�tlad�.

Öztürk'ün ajans�m�z�n sorular�na verdi�i yan�tlar �öyle:

KURYE SAYILARI HIZLA ARTMAYA DEVAM ETT�

Kent lojisti�i olarak tan�mlayabilece�imiz kurye, kargo sektöründeki durum ve çal��ma ko�ullar�na dair ne söyleyebilirsiniz?
Özellikle e-ticaretin artmas�yla birlikte, son dönemde burada çal��an kurye arkada�lar�m�z�n say�s� yükseldi. On binlerce i�çi bu alanda çal��yor. Son iki y�l içindeki pandemi süreciyle birlikte AVM'lerin kapal� olmas�, halk�n soka�a ç�kmada daha çok tereddüt etmesinden kaynakl� say�lar� be�e katlanmaya ba�lad�. Firmalar�n her gün '�öyle büyüdük, �u kadar yere hizmet veriyoruz' reklamlar�yla buradaki kurye say�lar� da h�zla artmaya devam etti.

ESNAF KURYE MODEL� D�YE B�R MODEL OLU�TURDULAR
Tabi bu �irketler büyümeye, karlar�na kar katmaya devam ederken bu alanda da tümden esnek, kurals�z çal��may� hayata geçirerek mümkün oldukça en ucuza i�çi çal��t�rma en fazla kar etme stratejisiyle hareket ettiler. Ve Türkiye'deki ne yaz�k ki mevcut kanunlardaki bo�luklardan da yararland�lar ve bu alandaki hiçbir yasal düzenlemenin denetiminin olmamas�ndan cesaret alarak, çok say�daki kurye firmas�, 'esnaf kurye modeli' diye bir model olu�turdular. Çok da tan�m� olmayan ne oldu�u belirsiz bir alan.

TAMAMEN GÜVENCES�Z KÖLEL�K S�STEM�
Gazetelere, televizyonlara, 'arac�n�z� al�n gelin i�inizin patronu olun, on-yirmi bin lira kazan�n' diye reklamlar vermeye ba�lad�lar. Tabi bu durum asl�nda tümden kurals�z, güvencesiz çal��t�rma; i�çiler borçland�r�l�yor, k�dem tazminat�n� al�yor, bankalardan kredi çekiyor bir tane eski araç, motosiklet al�yor bu firmalarda i�e ba�l�yor. Götürdü�ü her gönderi ve paket ba��na bir lira, bir buçuk lira ücret al�yor. Günde 12 saat çal��yorlar fakat ay sonunda hesapland��nda araç masraf�, yak�t masraf� ç�kt�ktan sonra asgari ücretin biraz üstünü geçen ücret al�yorlar. Fakat bu insanlar�n sigorta haklar� yok çünkü kendi hesaplar�na çal��yorlar. Sendika haklar� yok, k�dem tazminat� haklar� yok. Çünkü kendi hesaplar�na çal��t�klar� için kazand�klar� parayla banka borcunu da ödeyemiyorlar. Tamamen güvencesiz, kölelik sistemi. Günde 12 saat çal��, asgari ücrete yak�n bir ücretle sigorta yok, sendika yok, k�dem tazminat� hakk� yok; hiçbir güvencesi yok!

�� KOLLARI DE��T�R�LD�
Yine bu alanda en çok sigortal� i�çi çal��t�ran Yemeksepeti firmas� var. Tabi burada yakla��k 8 bini a�k�n kurye çal��yor. Burada bunlar sigortal� ve �irket eleman� olarak çal��yor. Bu arkada�lar�m�z iki y�l önce sendikala�ma çabas� içine girdiler. Asgari ücret al�yorlar, sürekli mobbing uygulan�yor, günde 11-12 saat çal��yorlar çok dü�ük bir prim uygulamas� var. Ama sürekli daha çok gönderi, daha çok teslimat yap�lmas� için bask�yla kar�� kar��yalar. Ve i�veren buradaki sendikal mücadeleyi engellemek için önce mobbing uygulamas�, i�ten ç�karmalar ve daha sonra Nace kodunu de�i�tirerek 'ta��ma i� kolundan', 'ticaret i� koluna' alarak bizim ve ta��ma i� kolundaki sendikalar�n yapt�� üyelikleri dü�ürdü. Tabi buna kar��, bunun hukuksuz oldu�unu, sadece örgütlenme mücadelesini engellemek için yap�ld��n� dair itiraz ettik. Ayn� zamanda TÜMT�S olarak yine biz 'ta��ma i� kolunda' çe�itli illerde Yemeksepeti'nde çal��an üyelerimiz oldu�unu tespit ettik ve buralarda örgütlenmeyi sürdürdük. Ço�unlu�u sa�lad�k. Çal��ma Bakanl��'na ba�vurduk, TÜMT�S'in Yemeksepeti'nde 'ta��ma i� kolunda' yeterli say�sal ço�unlu�u sa�lad��na dair bize belge tebli� etti.

SEND�KAMIZLA YEMEKSEPET� ARASINDA MAHKEME DEVAM ED�YOR
Fakat i�veren buna da itiraz etti. Ço�unluk itiraz�nda bulundu. Halen sendikam�zla Yemeksepeti aras�nda mahkeme devam etmektedir. Özellikle son bir y�l içinde de bir taraftan Nace kodu de�i�tirilerek i� kolu de�i�tirilen ço�unluk alan sendikan�n ço�unlu�una itiraz eden bir taraftan da arkada�lar�m�z�n üzerinde yo�un bir bask�, 'esnaf kurye olun' diyerek tümden i�çinin sorumlulu�undan kurtulma, tümden kurals�z, güvencesiz ayn� zamanda sendikala�may� da tümden bertaraf etmek için i� veren böyle bir yönteme ba�vurdu. Ülkemizde hiç kimsenin inanmad�� TÜ�K'in rakamlar� bile yüzde 48 olarak enflasyon aç�klam��ken Yemeksepeti i�vereni i�çiye yüzde 32.7 oran�nda zam yapt�. Bu da i�çinin sabr�n� ta��ran son damla oldu. Ve ilk gün yine sendikam�z öncülü�ünde �irketin önünde kitlesel bas�n aç�klamas� yapt�k. Daha sonra ba�ka eylemler oldu, çe�itli illerde halen eylemler devam ediyor.

��Ç� ARKADA�LARIMIZ TALEPLER� �Ç�N D�REN�YOR
��çilerin buradaki talebi; 'biz esnaf kuryeli�i kabul etmiyoruz. Bugün Trendyol'da çe�itli e-firmalar�n esnaf kuryelerin ya�ad�� ma�duriyet ortada, biz bu köleli�i kabul etmiyoruz, sigortal�, sendikal�, insan onuruna yak��r bir �ekilde güvenceli çal��mak istiyoruz' diyor. Ve bunun için günlerdir sokaklarda ve mücadele ediyor. Sendikam�z elinden gelen her türlü olana��yla bu mücadelenin ba�ar�s� için çaba sarf ediyor. Arkada�lar�m�z�n mücadelesini mutlaka ba�ar�ya ula�t�raca��z. Buradaki firmalar bir taraftan devasa karlar elde ediyor bir taraftan her gün büyüdü�ünün reklam�n� yap�yor ama bir taraftan çal��an insanlara reva görülen muamele bu.

DAHA ÖNCE KAZANDIK, YEMEKSEPET�'NDE DE KAZANACA�IZ
Bu konuda sendikam�z�n deneyimleri var. Daha önce kargo firmalar�nda da günde 11 saat çal��an, fazla mesai ücreti bile almayan kargodaki arkada�lar tamamen güvencesiz tamamen kurals�z çal��mayla ba� ba�ayd�. Ama sendikam�z�n 2010 y�l�nda ba�lad�� kampanyalarla önce UPS kargoda uluslararas� dayan��may� da örerek çok say�da ülkedeki karde� sendikalar�m�z bu mücadeleye destek verdi. 270 gün süren mücadeleyle buraya sendika girdi ve toplu sözle�me imzaland�. Pe�ine Alman firmas� olan DCL'de 476 günlük bir direni� ve mücadele ile sendika hakk�n� kabul etmek zorunda kald� i�veren ve bugün sendikal�y�z. Yine Aras Kargo'da dört y�ll�k bir mücadele sonucu be� bini a�k�n üyemiz bulunmakta. Sendikal mücadele ba�ar�yla sonuçland�. Dolay�s�yla bu kurye alan�nda Yemeksepeti'nde de mutlaka bu mücadeleyi kazanaca��z ve önümüzdeki günler bu mücadele daha da büyüyerek devam edecek. Çünkü Yemeksepeti i�verenleri her türlü diyalo�u reddediyor. Yani kurals�z çal��mayla ilgili �srar�n� sürdürüyor. Ama i�çi arkada�lar�m�z da kararl�. Bu mücadeleden vazgeçmeyecekler, mutlaka burada güvenceli, sendikal�, insan onuruna yak��r bir �ekilde ba�ar�ya ta��nacakt�r.

��Ç�LER�N YÜZDE 87'S� HALA SEND�KALI B�LE DE��L

Bu alanda ya�anan mücadelenin dinamikleri nelerdir?
Kamuoyuna ta��nan eylemler sadece ta��ma sektörüyle s�n�rl� de�il. Ülkede i�çilerin çok büyük bir bölümü örgütsüz, bu ülkede sendikala�ma oran� halen yüzde 13'lerde. Bu ülkede i�çilerin yüzde 87'si sendika hakk�na bile sahip de�il. Bu ülkede halen i�çiler sadece anayasal hak olan sendikala�ma hakk�n� kulland�klar� için binlerce i�çi soka�a at�lmaya devam ediyor. Yine ülkemizde özellikle örgütsüzlü�ün, sendikas�zl��n hakim olmas� son dönem hiçbir denetimin yap�lmamas�, bütün alanlarda kurals�z, güvencesiz günde 10-11 saat i�çi çal��t�r�lmas� ve ülkede ya�anan ekonomik kriz, aç�klanan enflasyon rakamlar�n yüzde 48'lerin asl�nda gerçek ya�ama yak�ndan uzaktan ilgisinin olmad��n� hepimiz biliyoruz.

BIÇAK KEM��E DAYANDI
Temel tüketim maddelerindeki art��lar�na bakt��m�zda yüzde 100'ün bile daha üzerinde. Dolay�s�yla art�k deyim yerindeyse b�çak kemi�e dayanm�� durumda. Bütün sektörlerde i�çiler ayakta. Bazen ço�u yer sendikas�z olmas�na ra�men i�çiler art�k yoksullu�u gerçekten bugünkü ya�ad�� sefaleti art�k kabul etmiyor. Bunun için kendili�inden i� durdurmalar, kendili�inden eylemler geli�iyor. Bizim sektörde de ta��ma sektöründe de yo�un bir genç i�çi istihdam ediliyor. Ama demin ifade etti�im gibi gerçekten kurals�z, kay�t d��, esnek çal��ma hakim. Tam bir kölelik uygulamas�. Yine bizim alanda mülteci i�çiler çal��t�r�l�yor. Günde 11-12 saat, sigorta, sendika haklar�, hiçbir güvenleri yok. Ve yine di�er çal��an i�çiler üzerinde de bask� unsuru olarak kullan�l�yor, 'sizin çal��t��n�z maliyete iki tane Suriyeli çal��t�r�r�m' diye. Dolay�s�yla bu alanda tümden her �ey kontrolden ç�km�� durumda. Hiçbir denetim yok, tümden her �ey i�verenin insaf�na terk edilmi� durumda. ��verenler de en ucuz i�çi çal��t�r�p daha fazla nas�l kar ederim mant��yla bu alan tümden kurals�z hale getirilmi�tir.

ÖNÜMÜZDEK� DÖNEM MÜCADELE DAHA DA BÜYÜYECEK
Onun için önümüzdeki dönem ta��ma sektörü ve di�er sektörlerde mücadelenin daha da büyüyecek. Gerçekten insanlar geçinemiyor, ekonomik olarak tükenmi� durumda. Mevcut asgari ücrete ne kadar iyi bir zam yap�ld�� habire lanse ediliyor ama pratik ya�amda bu zamm�n bir kar��l�� yok. Dolay�s�yla önümüzdeki dönem biraz daha bu alan �s�nacak. Mücadele büyüyecek.

ORTAK VE KARARLI MÜCADELEYE �HT�YAÇ VAR
Asl�nda konfederasyonlar�n, sendikalar�n ayr�m yapmadan bu sefalet dayatmas�na kar�� ortak bir mücadele yürütmek gerekiyor. Ve buna kar�� yeni kazan�mlar elde etmek, bugün dayat�lan sefalet tablosunu parçalay�p a�mak gerekiyor. Ama bunun için mutlaka ortak mücadeleyle, kararl� mücadeleye ihtiyaç var. ��çi s�n�f�n�n y��nlarca sorununu var, örgütsüzlük, ta�eron, esnaf kurye, kay�t d�� çal��t�rma sorunu var. Dolay�s�yla bütün bunlara kar�� örgütlenme özgürlü�ü önündeki engeller devasa ve y��nlarca devam ediyor. Bunlar� püskürtmek için ortak bir mücadele etmek �art. Ancak buradan bu sald�r�lar geriletilebilir. Ancak buralardan bu antidemokratik yasalar de�i�ebilir.

HAREKET SEND�KALARI A�MI� DURUMDA

Kent lojisti�i i�çilerinin a��rl�kla a�lar üzerinden örgütlendi�ini görüyoruz. Var olan sendikal yap�lar bu i�çileri ne kadar kucaklayabiliyor? Sendikal yap�lar�n bu i�çilerle bulu�abilmesi bak�m�ndan mücadele ve örgütlenme biçimleri bak�m�ndan nas�l bir de�i�ime ihtiyaç var?
Genel hareket bak�m�ndan sendikalar� a�m�� durumda; çok say�da i� yerinde sendika yok. ��çiler kendili�inden harekete geçiyor, i�i durduruyor, i� yerini terk etmeme eylemleri ba�lat�yor. Sendikalar bugün bu hareketi kucaklama ve yönlendirme noktas�nda çok ciddi eksikler var, bugünkü çaba yeterli de�il. Onun için yeni bir mücadele yöntemine ihtiyaç var daha çok i�çiyi anlayan, birle�en ve bu refleksle hareket edebilen mücadeleci bir sendikal anlay��a ihtiyaç var. Ve sendikalar�n buradan kendine çeki düzen vererek yeniden soka�a yüzünü dönen, yeniden mücadeleye yüzünün dönen yeniden i�çi s�n�f�na yüzünü dönen bir mücadele hatt�yla ancak bu sürecin üstesinden gelmesi ve yeni kazan�mlarla bu süreci tamamlamas� mümkün. Ama mevcut çaba, mevcut sendikal yap�lar�n ne yaz�k ki bu hareketi yönlendirme, bu harekete öncülük etme konusunda çok ciddi sorunlar� var.

'D�REN�� BÜTÜN ALANLARA SIÇRAYACAK

Emperyalist küreselle�me dönemiyle birlikte kent lojisti�i dedi�imiz alanda çal��anlar�n say�s� art�yor. Özellikle hizmet üretimi bak�m�ndan stratejik bir yerde konumlan�yor bu i�çiler. Burada geli�en hareketin ne tür etkileri olacakt�r?
Bu alandaki kent lojisti�i istihdam edilen i�çi say�s� her gün biraz daha art�yor. Biraz daha yükseliyor. Tabi bu mücadelenin sadece bu alanla s�n�rl� kalaca��n� dü�ünmüyorum. Çorap fabrikas�ndaki i�çiler kendili�inden i� durduruyor, çe�itli illerden tekstil fabrikalar�ndaki i�çiler asl�nda bu mücadele birbirini tetikliyor. ��çiler bir yerden harekete geçince di�er sektörlerde ya�anan durumda buralardan farkl� olmad�� için bütün sektörlerin aya�a kalkmas� ve bu hareketin bu mücadelenin önümüzdeki dönem di�er sektörlere de yay�lma emaresi görülüyor. Ve bugünkü ya�anan bu sefalet, i�sizlik, yoksulluk, güvencesiz çal��ma, kurals�z çal��ma gerçekten art�k sürdürülebilir de�il. ��çi s�n�f� art�k bunu kabul etmiyor. Önümüzdeki dönemde daha da büyüyerek devam edecek. Bütün alanlara s�çrayacak; tekstile, metale, ta��maya...

ORTAK, MÜCADELEC�, KARARLI B�R SEND�KAL YAPIYA �HT�YACIMIZ VAR

Son olarak kamuoyuna özellikle i�çilere ve sendikalara bir ça�r�n�z var m�?
Bugün süren mücadeleler ba�ta kurye arkada�lar�m�z�n verdi�i bu mücadele, di�er sektörlerde devam eden mücadeleler bütün halk�m�z�, emek dostlar�n�, sendikalar� bu mücadelelerle dayan��maya ça��r�yoruz. Gerçekten kazanmak mümkün. Asl�nda bugünkü cendereyi k�rmak mümkün. Ama daha kararl� daha inançl� daha mücadeleci bir yap�ya, sendikal inanca ihtiyaç var. Önümüzdeki dönemde bu dayan��man�n daha da büyütülmesi noktas�nda ça�r�m�z var.

Öztürk: Birlikte ve kararl� mücadeleyle kazanabiliriz

�lgili Haberler