M Çiçeği virüsü belirtileri ve alınması gereken önlemler neler
Dünya genelinde Maymun Çiçeği olarak bilinen Mpox virüsünün yayılımı tedirginlik yaratıyor. Dünya Sağlık Örgütü, virüs nedeniyle 14 Ağustos'ta küresel acil durum ilan etti. Bu ilanın ardından tanı, takip, bağışıklama, tedavi açısından gerekli önlemler alınması gerekirken, Sağlık Bakanlığı Türkiye'de vaka görülmediğini iddia etti. Fakat, Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri Türkiye'de 12 kişide virüs görüldüğünü açıkladı.
Covid-19 küresel salgının ardından Maymun Çiçeği ve Batı Nil virüsü salgınları başladı. Son iki salgınla ilgili riskler, Türkiye'de vaka görülüp görülmediği tartışmaları sürüyor.
Maymun Çiçeği (Mpox) virüsüyle ilgili Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 14 Ağustos'ta küresel acil durum ilan etti. Bu ilanın ardından tanı, takip, bağışıklama, tedavi açısından gerekli önlemler alınması gerekirken, Sağlık Bakanlığı Covid-19 salgının da olduğu gibi üç maymunu oynuyor. Bakanlık Türkiye'de M Çiçeği virüsü görülen hasta bulunmadığını iddia ederken, Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) 12 kişide virüs görüldüğünü açıkladı.
M ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ İLK NASIL ORTAYA ÇIKTI
Hastalık ilk olarak 1958 yılında maymunlarda görüldü. Cilt bulguları çiçek hastalığına benzediği için "maymun çiçeği" olarak adlandırıldı. İnsanlarda ise ilk vaka 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde görüldü.
Çiçek virüsüne akraba bir DNA virüsü olan M Çiçeği virüsü, çiçek hastalığına benziyor, fakat daha hafif seyirli bir enfeksiyona neden oluyor.
2022 yılında Afrika kıtasında 7 bin 446, 2023 yılında 14 bin 957, 2024 Ağustos ayı itibariyle 17 bin vaka tespit edildi. Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde 2024'te 15 bin 600 vaka tespit edilirken, 537 kişi yaşamını yitirdi.
DSÖ'nün 12 Ağustos 2024 tarihli raporunda; 1 Ocak 2022-30 Haziran 2024 tarihleri arasında 116 ülkede yaklaşık 100 bin vaka ve 208 ölümün görüldüğü belirtildi. DSÖ, tanı testlerinin kısıtlılığı, tıbbi izlemlerin yetersizliği düşünüldüğünde bu sayıların buzdağının sadece görünen kısmı olduğunu vurguladı.
M ÇİÇEĞİ VİRÜSÜNÜN BELİRTİLERİ NELER
Maymun Çiçeği virüsü, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt döküntülerine neden oluyor. Belirtiler, virüs ile temas ettikten sonra ortalama 1-2 hafta (5-21 gün) sonra ortaya çıkıyor.
Hastalığın ilk 5 gününde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, sırt ağrısı ve aşırı halsizlik görülüyor. Bu belirti ve bulgular birçok hastalıkta görülürken, lenf bezi şişliği olması çiçek, su çiçeği ve kızamık gibi hastalıktan M Çiçeği'ni ayıran önemli bir semptom.
Ciltteki döküntüler, ateş başladıktan sonra 1-3 gün içinde ortaya çıkıyor; gövdeden çok yüz, kol ve bacaklarda görülüyor. Avuç içi ve ayak tabakları, ağız içi, genital bölge ve gözlerde lezyon saptanabiliyor. Deri lezyonları düz bir kızarıklık şeklinde başlayıp, deriden kabarık hale geliyor, ardından içi berrak sıvı ile dolarak "vezikül" görünümü alıyor. Veziküllerin içindeki berrak sıvı sarımsı renkte bir sıvıya dönerek "püstüller" oluşuyor. Püstüller, kabuk bağladıktan sonra kabukların dökülmesiyle lezyonlar ortadan kalkıyor. Bu süreç, genellikle 2-4 hafta sürüyor ve kendiliğinden iyileşiyor. Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde ise hastalık daha ağır seyredebiliyor.
VİRÜS NASIL BULAŞIYOR
Maymun Çiçeği virüsü, enfekte kişiyle doğrudan cilt teması, özellikle deri lezyonları, ciltteki yara veya kabuklarla temas ve bu kişinin vücut sıvılarıyla temas yoluyla bulaşıyor.
Uzun süreli yüz yüze temas esnasında, enfekte kişinin solunum salgıları (öksürük, hapşırık ile yayılan damlacıklar) yoluyla da bulaşma riski var. Ancak, bu yolla bulaşması için daha uzun süreli ve yakın temas gerekiyor.
Enfekte kişinin dokunduğu veya vücut sıvılarının bulaştığı yüzeylere temas yoluyla da hastalık bulaşabiliyor. Bu tür yüzeylerle temas ettikten sonra ellerin yıkanmadan yüze, ağza, buruna veya göze temas ettirilmesi virüsün bulaşmasına neden olabiliyor.
Enfekte bir anneden doğum sırasında bebeğe geçebilirken, hamilelik sırasında plasenta yoluyla da bebeğe bulaşabiliyor.
Bir diğer buluşma şekli ise cinsel temas. Cinsel ilişki esnasında vücut sıvılarının ve cilt lezyonlarının teması, virüsün bulaşma riskini artırıyor.
VİRÜS BULAŞANLAR NE TÜR ÖNLEMLER ALMALI
M Çiçeği virüsü bulaşanların cerrahi maskesi takması gerekiyor. Hastayı muayene eden, kan alma gibi işlemler yapan sağlık çalışanları N95 maske, gözlük veya siperlik, eldiven ve önlük gibi kişisel koruyucu ekipman kullanmalı.
HASTALIĞIN TEDAVİSİ
Türk Tabipleri Birliği (TTB), hastalık için yaygın kullanılan bir ilaç olmadığını açıklarken, bugüne kadar görülen vakaların, sidofovir, brinsidofovir, tekovirimat isimli antiviral ilaçlar ve çiçek immünoglobulini uygulanarak kontrol altına alındığını duyurdu.
Ayrıca ABD FDA'nın 2019'da onayladığı Imvamune ve Imvanex adları ile de bilinen JYNNEOSTM aşı bulunmakta. Bu aşının Maymun Çiçeğine karşı etkili olduğu belirtiliyor. Laboratuvarda bu tür virüslerle çalışanlara ve salgın durumunda temas edenlere uygulanan bu aşı kısıtlı sayıda bulunuyor. Aşının temastan sonra da uygulanabileceği belirtiliyor.
POLAT: M ÇİÇEĞİ'NİN AŞISI VAR
Maymun Çiçeği salgınına ilişkin Özgür TV'ye konuşan İstanbul Tabip Odası İnsan Hakları Komisyonu üyesi doktor Cegerğun Polat, DSÖ'nün, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ndeki vakaların yüzde 10'ununu aşan bir oranda ölümler yaşanması üzerine halk sağlığı acil durumu ilan ettiğini söyledi.
Türkiye'de 12 vaka tespit edildiğini hatırlatan Polat, hastalığının belirtilerinin yüksek ateşle herhangi bir gribal enfeksiyon gibi başladığını, damlacık denilen solunum yoluyla, öpüşme, özellikle vücuttaki döküntülerle fiziksel temasla bulaştığını kaydetti.
1980 öncesi doğanlara çiçek aşısı yapıldığını bunun koruyuculuğunun yüzde 85'lerde olduğunu aktaran Polat, "Aslında M Çiçeği'nin aşısı var. Bu yönüyle Covid'ten daha avantajlıyız. Yayılımını önlemek, alınacak önlemler ve aşıyla mümkün. Covid'deki gibi bir kapanma zannetmiyorum. Zaten o dönem olan kapanmaları da tekrar tartışmak gerekir" değerlendirmesinde bulundu.
'TÜRKİYE'DE DE ÖNLEMLER ALINMALI'
Hastalığa karşı Türkiye'de önlem alması gerektiğini vurgulayan Polat, THY'nin hastalığın yaygın olduğu Afrika'nın 50 noktasına uçuşları olduğunu hatırlatarak, bu ülkelere gidip gelenlerle hastalığın yayılmasını önlemek için tedbirler alınması gerektiğini söyledi.