GÜNCEL

Kanal �stanbul Projesi: Ya kanal ya �stanbul!

CEM�L AKSU
14 A�ustos 2018 Sal�

Kanal �stanbul Projesi, pek �ok a��dan Karadeniz Sahil Yolu projesidir. Sahil Yolu Projesi, bug�n T�rkiye'yi b�y�k bir bor� y�k�n�n alt�na sokan in�aat odakl� birikim modelinin ba�lang�c�d�r. Cengiz �n�aat, Kolin, Limak gibi �irketlerin, ANAP d�neminde ba�lay�p, AKP ile yanda�l�k �zerinden bug�n in�aat devi haline gelmelerini sa�layan projedir. Bilim insanlar�n�n, demokratik kurumlar�n, halk�n tepkisine ra�men yasa ve silah zoruyla yap�lan "dev projeler"in ilkidir.

Saray Partisi'nin �efinin aç�klad�� "100 günlük eylem program�"nda iki temel madde vard�. Birincisi, Kanal �stanbul Projesi di�eri ise savunma sanayii. Bu iki madde, Saray Partisi'nin hem �imdiye kadar sürdürdü�ü birikim modelini (in�aat üzerinden kalk�nma) hem de yeni birikim modelini (sava� sanayi)* ifade ediyor.

100 gün içinde Kanal �stanbul Projesi gibi ekonomik, ekolojik ve uluslararas� hukuk aç�s�ndan çat��ma konusu olan bir projenin ad�m�n�n at�laca��n�n ilan edildi�i günlerde, birçok aç�dan benzer bir proje olan Karadeniz Sahil Yolu'nda ya�anan felakete tan�k olduk.

Asl�nda Kanal �stanbul Projesi, pek çok aç�dan Karadeniz Sahil Yolu projesidir. Sahil Yolu Projesi, bugün Türkiye'yi büyük bir borç yükünün alt�na sokan in�aat odakl� birikim modelinin ba�lang�c�d�r. Cengiz �n�aat, Kolin, Limak gibi �irketlerin, ANAP döneminde ba�lay�p, AKP ile yanda�l�k üzerinden bugün in�aat devi haline gelmelerini sa�layan projedir. Bilim insanlar�n�n, demokratik kurumlar�n, halk�n tepkisine ra�men yasa ve silah zoruyla yap�lan "dev projeler"in ilkidir. Saray Partisi'nin �efinin �a�aal� törenle açt�� ama her ya�murda "Allah'�n kapatt��" bir projedir. Öyle ki bizzat AKP'nin o dönemki Ula�t�rma Bakan� Binali Y�ld�r�m'�n "Yanl�� bir projeydi ama yapmak zorundayd�k. Bunu �imdi rahatl�kla söyleyebiliyorum. Ciddi bir para harcanm��t�. 700 trilyonun üzerinde bir mebla� harcanm��t�. Bitirilmesi gerekiyordu" diyerek yanl��l��n� kabul etti�i bir projedir.

Yapt�klar� bütün yap-i�let-devret modeli köprüler (3. Köprü, Osmangazi Köprüsü, h�zl� tren, vd.), yollar halk�n s�rt�na maliyet yüklemekten ve ekolojik y�k�mdan ba�ka bir sonuç da vermemi�tir. �imdi ise bu projelerin en büyü�ünü, yine yasa ve silah zoruyla yapmak istemektedir.

KR�ZE RA�MEN 'YOLA DEVAM'

Saray Partisi'nin in�aat odakl� kalk�nmaya dayal� birikim modeli uzun zamand�r kriz ya��yor. �n�aat sektörünün lokomotif oldu�u geli�me hem d�� hem de iç kredi borçlanmas�na dayand�. Bu modelde, mega projeler (3. Havaalan�, 3. Köprü, Kentsel Dönü�üm, vb.) hem büyük kredi ve fon �irketlerinin Türkiye'ye yat�r�m yapmas�n� sa�layarak cari para sirkülasyonu sa�layarak "ekonomiye can ver"di, hem de bireysel borçlanma ile alt ve orta gelir grubunun da dahil edildi�i bir finansla�ma sürecine neden oldu. Bu süreç sadece �stanbul gibi merkez kentlerinin de�il, tüm Türkiye'nin bir �antiyeye dönmesine neden oldu. Ta�eron sistemi ile çal��an yanda� �irketleri birer parti organ� olarak da kullanarak hem istihdam sorununa bir çözüm getirildi hem de toplumsal hegemonya in�a edildi.

Büyük bir ekolojik y�k�ma neden olan bu borçlanmaya dayanan geni�lemeci birikim modeli Türkiye'yi borç ve döviz krizine sürükledi. Uluslararas� kredi kurulu�lar� sürekli not dü�ürürken iktidar "mega projeleri"ne ve borçlar�na kredi bulamaz hale geldi.

Bireysel borçlanmada da borcun borçla çevrildi�i bir süreç ya�an�yor. Faiz art�� talebi dü�ürürken iktidar�n sürekli bask�s� sonucu faiz indirimi de borçlanmay� daha da içinden ç�k�lmaz boyutlara ç�karma riski ta��yor. Bu ç�k��s�zl�k, iktidar� birikim modelinin d��ar�s�ndan müdahalelerle krize çare aray��na sevk ediyor. Rusya ve Çin ile ittifak pazarl�klar�, AB ile mülteci ak�n� üzerinden "Kayserili pazarl��", Kürt sorununda yeniden sava� –üstelik "dü�ük yo�unluklu" da de�il- ve i�gal politikalar�, Gülen Cemaati'ne kar�� operasyon ve 15-16 Temmuz darbeleri, "Cumhurba�kanl�� Sistemi" gibi rejim de�i�ikli�i, Rahip krizi…

Saray Partisi'nin �efi, birikim modelindeki krize ra�men hala 100 günlük programda yeni in�aat projeleri aç�klad�. Çünkü bu birikim modelini terk etti�i anda 16 y�ld�r kendisini iktidarda tutan ç�kar koalisyonu bitece�inden korkuyor.

PROJEN�N EKOLOJ�K MAL�YET�

Ya�anan borç/döviz krizinin, Kanal �stanbul Projesini hayata geçirmeye ne kadar müsaade edece�ini bilmiyoruz. Fakat bu halk ve do�a dü�man� projeyi engellemek zorunday�z. Çünkü Kanal �stanbul Projesi, -yeterli kayna�� bulursa- iktidar� ve etraf�ndaki yanda� �irketleri "kurtaracak", di�er taraftan da �stanbul'un, Marmara'n�n ekolojik tahribat�nda son noktay� vuracak bir proje.

Kanal �stanbul Projesi'nin �stanbul'un, Marmara'n�n jeolojik, ekolojik ve ekonomik yap�s� üzerinde yarataca�� olumsuz etkilere dair TMMOB ba�ta olmak üzere halktan yana bilim insanlar�, ekonomistler bilimsel raporlar yay�nlad�lar. Bu raporlara bak�ld��nda proje uygulanmaya ba�land�� andan itibaren sadece kanal�n yapaca�� bölge halk� de�il, bütün �stanbul hatta Türkiye ve dünya etkilenecektir. Yani Kanal �stanbul Projesi lokal, yerel bir proje de�ildir.

Projenin gerçekle�tirilece�i güzergâh, Küçükçekmece Gölü, Sazl�dere ve Durusu (Terkos) gibi, �stanbul için oldu�u kadar bölge için de çok önemli sulak alanlar�, tar�m topraklar�n�, su havzalar�n� bar�nd�yor. Sadece Terkos Havzas� �stanbul'un yüzde 20'lik su ihtiyac�n� kar��layan ikinci büyük havzas�. Sazl�dere Havzas� ise Avc�lar, Ba�c�lar, Gaziosmanpa�a, Güngören, Küçükçekmece, Ba�ak�ehir ve Esenyurt gibi emekçi bölgelerinin su ihtiyac�n� kar��l�yor.

Kanal�n iki taraf�nda da yo�un bir kentle�menin ya�anaca��, bunun için �imdiden arsa simsarlar�n�n bölgede çal��t�� biliniyor. Kanal�n iki yakas�na in�a edilecek kentler, altyap� ve üstyap�larla daha da yay�larak bölgedeki tar�m ve do�a alanlar�n� yok edecek. �imdilik öngörülen 13 bin 243 futbol sahas� büyüklü�ünde bir tar�m alan�n�n yok olaca��d�r.

Kanal'�n aç�lmas� için yerden ç�kar�lacak hafriyat�n, ç�kar�lmas�ndan ta��nmas�na ve ba�ka yerlerde y��lmas�na kadar sürecin her bir a�amas� ise ba�ka bir kriz ve risk yarat�yor. Kanal�n aç�lmas�, bölgenin jeolojik dengesini de�i�tirerek deprem riskini daha da artt�racak. Olas� deprem ile birlikte olu�abilecek tsunami dalgalar�n�n kanal güzergah�na giri�iyle birlikte halk deprem d��nda ikincil bir tehlike ile kar�� kar��ya kalacak. Hafriyat�n ta��nmas�, defedilmesi sürecinde öngörülen hava kirlili�i emisyonlar� Sanayi Kaynakl� Hava Kirlili�i Yönetmeli�i'ndeki limit de�erlerin kat be kat fazla. Ayr�ca Kanal'dan ç�kan hafriyatla Marmara'da dolgu yap�larak adalar yap�lacak. Yani proje havay� kirletecek, halk�n sa�l��n� tehdit edecek.

Milyonlarca y�lda olu�an, Akdeniz ile Karadeniz aras�ndaki s�cakl�k, tuzluluk veya bar�nd�rd�� mikro organizmalar gibi özellikleri bak�m�ndan farkl�l�klar�n Marmara Denizi'nde yaratt�� denge de Kanal'�n aç�lmas� ile beraber bozulacak. �ki deniz aras�ndaki alt ve üst ak�nt�lar�n dengesinin de�i�mesi, Karadeniz'in kirlenmi� sular�n�n daha fazla Marmara'ya Akdeniz'e akmas�, Marmara Denizi'nin ekolojik yap�s�n�n tamamen öngörülemeyen tarzda bozulmas�n� getirecek.

STRATEJ�K ÇATI�MA R�SK�

Kanal �stanbul Projesinin uluslararas� dengeler aç�s�ndan da çat��ma riski yaratmaktad�r. Kanal projesi ile Birinci Dünya Sava�� sonras� Montrö Sözle�mesi ile düzenlenen bo�azlardan geçi� düzeninin bozulmas�na neden olabilir. Kanal �stanbul'un Montrö Sözle�mesi'nin hükümlerine tabi olup olmayaca�� imdiden uluslararas� tart��ma konusudur. Montrö'nün sava� gemileri için getirdi�i �artlar konunun en stratejik noktas�n� olu�turmaktad�r. Bu nedenle Kanal �stanbul'dan hangi gemilerin geçece�i, zorunlu k�lavuzluk ve al�nacak ücretlerin Montrö'ye etkilerinin hukuki ve teknik boyutlar� belirsizdir. Kanal ile birlikte Montrö Sözle�mesi ile Karadeniz'e k�y�da� olmayan devletlerin sava� gemilerine getirdi�i k�s�tlamalar� kald�rma olas�l�� bölgede Rusya ile ABD-AB aras�ndaki gerilim siyasetinin t�rmanmas�na neden olabilir. Montrö Sözle�mesi'nin ticaret gemileri için bar�� ve sava� zamanlar�nda baz� farklarla öngördü�ü, herhangi bir ödeme yap�lmadan geçi� serbestli�i ilkesinin fiilen uygulanmayarak gemilerin Kanal �stanbul'a yönlendirilmesi ve geçi�in ücrete tabi k�l�nmas� gibi ba�ka çat��ma noktalar� da söz konusu.

YA KANAL YA �STANBUL

Kanal �stanbul Projesi'nin sadece in�aat sektöründeki �irketlerin karlar� dü�ünülerek haz�rland�� aç�k. "Kentsel Dönü�üm Projesi", 3. Köprü ve 3. Havaalan� Projelerinden sonra Kanal �stanbul Projesi ile iktidar "mega (ya�ma) projeler"inde final yapmak istiyor. Bu birikim modeli krize neden olmas�na ra�men bunlar� yapmak istiyor. Hatta belki bu borç/döviz krizinin ciddi bir ekonomik krize neden olmas� durumunda projenin yar�m kalma gibi hepten saçma bir sonuç üretme ihtimali bile var. Bu yüzden Kanal �stanbul Projesinin engellenmesi, do�ay�, kentsel mü�terekleri, en temel sosyal güvenlik ve insan haklar�n� yok eden bu iktidar�n engellenmesi anlam�na geliyor.

Projenin engellenmesi için �imdiye kadar ayr� mecralarda seyreden emek, ekoloji, kent ve kad�n ve gençlik hareketlerinin bir an önce ortakla�mas� gerekiyor. Bu aç�dan, yani farkl� mücadelelerin ortakla�mas� aç�s�ndan bir "f�rsat" da denebilir. Çünkü bu iktidar�n "in�aat odakl� birikim rejimi"nde en çok can veren emekçiler oldu. Ta�eron sistemi ile çal��an bu in�aat �irketleri "i�çi cinayetleri" �irketi oldular. �n�aat sektörü, sendikal örgütlemenin yasakland��, güvencesiz çal��man�n ve emek sömürüsünün en yo�un oldu�u sektörlerin ba��nda gelmektedir. Bu birikim rejimi, kad�n dü�man� Saray Partisi'nin hegemonyas�n� güçlendiren bir i�lev görüyor. Kad�n eme�ini, varl��n� de�ersizle�tiren istihdam politikalar�n�n yan� s�ra �iddetten "kentsel dönü�üm", su ve g�da k�tl��, hava kirlili�ine kadar pek çok faktörden en çok etkilen kesimler emekçi kad�nlard�r. �stanbul'un yok edilen son tar�m ve do�al alanlar�n�n yok edili�i gençli�in gelece�inin çal�nmas�d�r. Proje "bir halk sa�l�� sorunudur". K�sacas� Kanal �stanbul, ba�ta �stanbul olmak üzere bütün ezilenler, emekçilerin boyunlar�na as�lmak istenen a��r bir zincirdir.

Kanal �stanbul Projesine kar�� mücadele sadece "bir avuç ekolojist"in i�i olarak görülmemelidir. Ekoloji mücadelesini, "çevreciler"in mücadelesi olarak gören dar yakla��mlardan art�k kurtulmak gerekiyor. D�SK'in KESK'in, TTB'nin, partiler, kad�n örgütleri bütün benlikleriyle, güçleriyle ekoloji mücadelesini, Kanal �stanbul Projesinin engellenmesini �imdi gündemlerine almayacaklarsa ne zaman alacaklar? Daha önce Suyun Ticarile�tirilmesine Hay�r Platformu, Gezi sürecindeki Taksim Dayan��mas� örneklerinden daha ileri bir örgütlenme yarat�larak, Karadeniz ve Akdeniz'e k�y�s� olan ülkelerin, Avrupa'n�n ekoloji hareketleri ile de ortakl�klar geli�tirilerek bu proje engellenebilir ve Saray Partisinin krizi daha da derinle�tirilebilir.

* Bu alandaki hevesi, Afrin'in i�gali sürecinde yanda� medyadaki "yerli ve milli" silah reklamlar�na bakarak görebiliriz.

Kanal �stanbul Projesi: Ya kanal ya �stanbul!

�lgili Haberler