DÜNYA

Ivana Benario yazd�: �ili, Covid-19 ve ayaklanma

IVANA BENAR�O
23 May�s 2020 Cumartesi

�ili 8 Mart'ta tarihii gösteriye tan�kl�k oldu. Ard�ndan ülkeye yay�lan koronavirüs halk ayaklanmas�n�n bir dönemini kapat�rken, s�n�f çeli�kilerini daha da keskinle�tirdi. Devlet silahl� gücünü takviye ederken, halk da pandemi �okunu dayan��mayla atlatt�. Direni�ler patlak vermeye ba�lad�. �ilili emekçiler ya�am grevine haz�rlan�yor.

�ili'de son 6 aydaki geli�meler, ülkeyi ve bölgeyi sarst�. 18 Ekim 2019 tarihinde diktatörlük sonras� do�an neslin öncülük etti�i halk ayaklanmas� 1973 askeri diktatörlü�ü ile geç bir hesapla�ma, neoliberal düzene ve onun yaratt�� sefil ya�am ko�ullar�na kar�� srarl� bir direni� niteli�inde. Ama �ili ayaklanmas� derinle�en halk-devlet çeli�kinin bir patlamas� ve ayn� zamanda, erkek egemen �iddete, tecavüzcü devlete kar�� bir kad�n isyan� niteli�ini ta��yor. Devlet de bunun bedelini kad�nlara ödetmeye çal��yor. Fakat ayaklanan kad�nlar bütün bask�lara ra�men direni�e devam etmekle kalmad�lar, sergiledikleri performanslar ile kurumsalla�m�� ataerkilli�i dünya çap�nda te�hir ettiler ve yarg�lad�lar.

HESAPLA�MA B�TMED�
Ve �ili’nin 8 Mart eylemlerinde halk ayaklanmas�n�n ikili karakteri, halk�n art�k yoksullu�a ve hiçe say�lmaya kar�� tahammül edemeyi�i ile kad�nlar�n özgürlük isyan� kendisini d��avurdu.

Bu y�l dünya 8 Mart eylemlerine �ilili kad�nlar damgalar�n� vurdu. Sadece Santiago'daki 8 Mart gösterisi vesilesiyle iki milyon kad�n müttefikleriyle birlikte sokaklara ç�kt�. Ayaklanman�n zirvelerinden olan o kitlesel eylem, ayn� zamanda �ili tarihinin en büyük gösterisiydi, devlet terörüne ra�men 'hesapla�ma bitmedi' mesaj�n� içeriyordu.

�ilili kad�nlar�n ataerkil �iddet ve bask�ya kar�� yükselen direni�leri ayaklanma ile ba�lamad� elbet, özellikle 'Ni Una Menos/Bir ki�i bile eksilmeyece�iz' ça�r�s�n�n dünyasalla�mas� h�zl� bir biçimde �ili kad�n hareketinin siyasalla�mas�na ve kitleselle�mesine yol açm��, Ekim 2016'dan beri büyük gösterilere vesile olmu�tu. Son dört y�lda yüz binlerce kad�n�n grev ça�r�s� ile soka�a ç�kt�� ili’de, halk ayaklanmas�yla birlikte art�k milyonlar kad�n özgürlük talepleri için seferber oldu. Fakat beklenmedik yeni geli�meler �ili ayaklanmas�n�n bu ilk döneminin h�zl� kapanmas�na yol açt�.

Koronavirüs pandemisi �ili'ye s�çramas�n�n ard�ndan 8 Mart’tan günler sonra karantina geldi. Koronavirüs krizi, �ili’de oldu�u gibi, dünyay� bir ayaklanma döneminde vurdu. Bu yeni durumda, ayaklanmalar kesintiye u�rad�, ancak henüz sona ermedi. �ili örne�inde görüldü�ü gibi koronavirüs krizi, yeni ayaklanma dalgalar�n�n nüvelerini biriktiriyor.

BURJUVA DEVLET SALGINI FIRSATA ÇEV�RD�, SADECE GÖSTER�LER� YASAKLADI
�ili’de burjuva devlet salg�n� büyük bir mutlulukla kar��lad�. 19 Mart'ta ilan edilen "felaket durumu" ile bast�ramad�� ayaklanmay� tek bir hamleyle sona erdirmek istedi. O güne dek, ne mermiler, ne gaz bombalar, ne de tecavüzler ayaklanmay� durdurabilmi�ti. Salg�n� f�rsata çeviren devlet, 50'den fazla insan�n toplanmas� yasaklad�, fakat toplanma yasa�� d��nda her �ey ayn� kald�: Al��veri� ve tüketim merkezleri aç�k b�rak�ld�. Metrolar t�kl�m t�kl�m yolcu ta��d�. Sa�l�k hizmetlerinin bulundu�u "felaket durumu"nda hiçbir de�i�iklik olmad�.

Devlet 1980 diktatörlük eseri anayasay� de�i�tirmek için Nisan sonunda yap�lmas� planlanan referandumu Ekim ay�na erteledi.

'MEYDANIMIZ V�RÜSTEN TEM�ZLEND�'
Bu s�ralarda ayaklananlara gözda�� vermek isteyen ba�kan Piñera, bir cuma günü ayaklanman�n merkez üssü olan Plaza Baquedano'da meydan okuyan bir foto�raf çektirdi. (Ayaklanman�n simgelerinden o meydanda her cuma büyük gösteriler yap�ld�.)

Ayaklanmac�lar�n, Onur Meydan� (Plaza de la Dignidad) olarak yeniden adland�r�ld�� meydan bu foto�raf için temizlenirken, Aral�k ay�nda �ili'nin yerli halklar�n�n onuruna dikilen heykeller yok edildi. Gel gör ki Piñera’n�n poz verdi�i yerde "Piñera defol" yaz�l� bir grafiti vard�. Ve bu �ovun ard�ndan, �ilili direni�çiler Piñera’n�n durdu�u yeri çama��r suyu ile temizlerken "Meydan�m�z yine normale dönü�tü, meydan�m�z virüsten temizlendi. Mücadele edenler ileri" dedi.

Çünkü ayaklanman�n nedenleri koronavirüs salg�n� ile sadece artt�: beceriksiz bir egemen s�n�f ve hükümetin üretti�i çözümsüzlük, emperyalist küreselle�me döneminde her biçimiyle yo�unla�an sömürü, açl�k ve yoksulluk, kad�n�n özgür insan olma hakk�n�n elinden al��. Dünyan�n her yerinde egemen s�n�flar�n Covid-19'a kar�� tepkisi, burjuvazinin sistemi sürdürme ve sömürüyü derinle�tirme mücadelesinin bir parças�d�r. Öyle ki, 26 Mart'ta �ili Çal��ma Bakanl��, düzenli bir karantina veya gece soka�a ç�kma yasa�� nedeniyle i�e gelemeyen i�çilerin patronlar�na ücretlerini ödememe hakk� verdi. �ili halk�n�n tahmini üçte biri kay�t d�� sektörde çal��yor. Bu nedenle hiçbir belgesi olmayan i�çiler açl�k ve ölümle ba� ba�a b�rak�ld�. Salg�nla birlikte geçinme sorunlar�na bir de sa�l�k tehditleri eklendi. Kâr odakl� sefil sa�l�k sistemi, 2018 y�l�nda tedavi bekleyen 26.000 insan�n hayat�na mal oldu. Ülke çap�nda 1000 solunum cihaz� esas olarak ba�kentte bulunuyor. Enfekte olanlar�n tam say�s� bilinmiyor veya gizlenmektedir.

Burjuvazi 'güvenli bir geri dönü� plan�' ile 'normal'e dönme haz�rlan�yor. Ama onlar�n 'normallik' dedi�i, elbetteki ayaklanman�n olmad�� dönem özlemi. Devlet, ayaklanman�n olmad�� bir döneme geri dönü�ü arzuluyor ve ona göre de haz�rl�k yap�l�yor. Polis gücünü ve silah�n� art�r�rken, mahallelerde kamerayla gözetleme için altyap�s�n� kuruyor. Çünkü kar��devrim kurumlar�, virüsten etkilenmez.

SALGINDAN GÖÇMENLER� HEDEF GÖSTERD�LER
Fiziki sald�r� haz�rl�klar�na bir de ideolojik sald�r�lar e�lik eder. Burjuva medya göçmenleri virüsün yay�lmas�n�n kayna�� olarak hedef gösterirken, halk�n dü�man alg�s�n� köreltmek istiyor. Göçmenlerin ya�ad�� insanl�k d��, güvencesiz ve yoksul ya�am ko�ullar�na bak�ld��nda, bu demagojiyi tersine çevirmek de zor oluyor.

Piñera kad�nlara kar�� sembolik bir hamleyle, diktatörlük savunucusu ye�enini Kad�n ve Cinsiyet E�itli�i Bakan� olarak atad�. Çünkü yeni "normallikte" ataerkil de�erler de korunacak.

PANDEM�N�N �OK ETK�S� ARDINDAN DAYANI�MA A�LARI DEVREYE G�RD�
Salg�n ko�ullar�nda ilk direni�lerden biri hapishanelerde patlak verdi. Hijyenik ko�ullar ve t�bbi bak�m�n "felaket bir durumda" olan hapishanelerde, halk ayaklanmas�yla birlikte kitleselle�en tutsaklar ölüm tehdidi alt�nda tutuluyor. Üstelik bu ko�ullarda ziyaretler yasakland�. Bunun üzerine 6 Nisan'da Santiago 1 Hapishanesi'nde süresiz açl�k grevi ba�lad�.

Direni� sadece hapishanelerle s�n�rl� kalmad�. Pandeminin ilk �ok etkisinin ard�ndan gösteriler ba�lang�çta oldu�u gibi gerçekle�medi. Dayan��ma ve yard�mla�ma örgütlenmeleri h�zla devreye sokuldu. �ili'de yay�lan dayan��ma ve yard�mla�ma örgütlenmeleri halk ayaklanman�n kolektif deneyimine dayand� ve ayn� zamanda bir sonraki kitlesel eylemlere zemin olu�turdu. Mahallelerde meclisler topland�, geliri olmayan insanlara öz örgütlülü�e dayanan g�da da��t�m noktalar kuruldu. Varolan kaynaklarla yerellerde kolektif örgütlenmeler geli�ti, meydanlar dezenfekte edildi, hayatta kalma mücadelesi örgütlendi.

'KARANT�NA AYDINLATSIN'
Dayan��ma pratik anlamda sadece koronavirüs kriziyle ba�a ç�kmakla s�n�rl� kalmaz, ayn� zamanda kendi kaderini tayin ve örgütleme eylemidir.

Ve sokaklardaki direni� küçük çapl� yarat�c� biçimlerle devam etti. Kimi zaman polisle çat��malar ya�an�yor, örne�in Iquique ve Antofagas’ta görüldü�ü gibi. Kimi zaman zengin turistlerin k�y� kentlerinden uzak tutulmas� için kendili�inden kurulan barikatlarda direni�ler patl�yor. 29 Mart'ta, askeri diktatörlü�e kar�� mücadelede katledilen genç direni�çiler için yap�lan anmalarda yeniden canland� direni�. Ve kad�nlar�n "karantina ayd�nlats�n" �iar� alt�nda geçmi� ve güncel devlet terörünü k�nayan balkon eylemlerinde direni� yeniden dirildi. Yine 1 May�s’ta �ilililer her �eye ra�men sokaklara geri döndü. ��çiler ya�am grevine haz�rl�k yap�yor. Son olarak da El Bosque’de i�, gelir ve yemek yoksunlu�u nedeniyle halk sokaklara döküldü ve belediyeden vaat edilen yard�m paketlerini istedi.

COV�D-19 DEVR�MC� ÖZNELERE MEYDAN OKUYOR
Koronavirüs süreci, �ili'nin bulundu�u krizle bireysel olarak ba�a ç�kamayacaklar�n� anlad�klar� bir süreç oldu. Halk�n büyük ço�unlu�unun kendi onurlar�na sahip ç�kt�klar� bir dönem ayn� zamanda. �ili'deki genel tablo, ayaklanma nedenlerinin daha da fazla keskinle�ti�ine ve öfkenin her zamankinden daha fazla birikti�ine i�aret ediyor. Koronavirüs isyan dalgas�n� durdurmayacak, aksine insanl��n sermaye düzenini daha fazla kald�ramayaca��n� kan�tl�yor. Çünkü koronavirüs krizi dünya ölçe�inde kapitalizmin temel çeli�kilerini ortaya koyuyor, her zamankinden daha fazla halk sa�l�� ve ihtiyaçlar�n kar��lanmas� yerine burjuvazi için daha fazla kâr üzerine kurulu bu düzenin daha fazla ta��namaz oldu�unu gösteriyor.

�ili'deki halk ayaklanmas�ndan bu anlamda bir çok ders ç�karabiliriz: De�i�im için devrimler �art. Ve devrime giden yol kitlesel mücadeleler ve ayaklanmalarla dö�enir. Bu hem toplumsal devrim için, hem de onun vazgeçilmez yar�s� olan kad�n devrimi için geçerlidir. Ancak günümüzde sermaye düzeninin ve erkek egemenli�inin çözümsüzlü�ünü derinle�tiren onlarca halk ve kad�n isyanlar�n�n kendi ba��na toplumsal devrimleri do�urmad��n� görüyoruz. �syanlar� devrimci önderlikle bulu�turmak dönemin en temel sorunu haline geldi. Halk� ve bunun yan� s�ra kad�nlar� örgütlemek, öz savunmalar�n� geli�tirmek, çarp��malara haz�rlamak, iktidara yürüyü�ünü sa�lamakt�r mesele. Bu anlamda Covid-19 devrimci öznelere meydan okuyor, hayat bizden öncü ç�k��lar bekliyor.

Ivana Benario yazd�: �ili, Covid-19 ve ayaklanma

�lgili Haberler