GÜNCEL

'Herkesin çocuklu�una ihtiyac� vard�r'

�STANBUL - ETHA
5 Eylül 2023 Sal�

Okullar�n aç�lmas�na az kala Bando Çocuk Yay�nevi yazarlar�ndan Oya Engin sorular�m�z� yan�tlad�. Engin, "Kriter olarak öncelikle çocuklar�n e�lenerek ö�renmesini istiyorum. Kitaplar�mda hayvan sevgisini, onlara yuva olabilmeyi, hastal�klar�n� iyile�tirebilmeyi, onlar� topluma kazand�rabilmeyi amaçlayan bir hayvan sevgisi anlat�yorum. Benim de hayvanlara sevgim böyle. Her kitab�mda mutlaka bir hayvan karakter oluyor" dedi.

Eylül ay�n�n ikinci haftas� okullar�n aç�l�� ile birlikte ö�retmenleri, ebeveynleri hummal� bir tela� al�yor: Çocuklar için kitap seçimi. Devasa yay�nevlerinin kar amac�yla ç�kard�� birçok kitap içinde cinsiyetçi söylemler, �rkç� ifadeler ve AKP'nin politik �slamc� politikalar�n�n rengini bar�nd�r�yor. Bando Çocuk Yay�nevi ise cinsiyet ayr�ms�z, sevgi-dostluk-payla�ma-dayan��ma gibi evrensel de�erlere yaslanan ve çocuklar�n bili�sel ve duygusal geli�imini önemseyen eserler ç�kar�yor. Bando Çocuk Yay�nevi yazarlar�ndan Oya Engin ile hem son kitab� "S�cak Çikolata Çe�mesi"ni hem de yay�nevlerini konu�tuk.

Engin'in sorular�m�za verdi�i yan�tlar �öyle:

MÜZ��N AHENG� �LE YAZIYORUZ

Çocuk edebiyat� ülkemizde maalesef yeterince önemsenmiyor. Bu konuda çok fazla yay�nevi var. Ancak birçok veli çocuklar�n geli�imine uygun kitap bulmakta zorlan�yor. Bando Çocuk Yay�nevi ise, piyasadaki "kar amaçl�" çocuk edebiyat� anlay��na kar�� olarak çok de�erli çal��malar yürütüyor. Bunlardan biri de sizin kitaplar�n�z ve yaz�nsal üretiminiz. Biraz yay�nevinden ve faaliyetlerinizden söz edebilir misiniz?
Bando Çocuk Yay�nevi bizim birkaç yazar bir arada, bir aile ortam� anlay��yla güzel bir arkada�l�k ili�kisinde kurdu�umuz ve çocuklar için piyasadaki di�er eserlerden farkl�, a��rl�kla çocuklara hitap ve onlar�n duygusal ve bili�sel geli�imine katk� sunacak eserler üretti�imiz bir alan. Ayn� zamanda kurulu� s�ras�nda çok e�lendi�imiz bir yay�nevi.

Ad�n�n Bando olmas�n�n birçok nedeni var. Bando, birçok enstrüman�n bir araya geldi�i, her birinin farkl� ahenkle, çok ho�a giden, ne�eli, co�kulu harika seslerin ç�kt�� bir orkestra. Biz de her bir yazar olarak kendimizi farkl� bir enstrüman olarak kabul ettik. Her birimizin dünya görü�ü ba�ka, e�itimi ba�ka, meslekleri ba�ka, hayata bak�� aç�m�z ba�ka. Bir araya gelerek çok güzel eserler üretebilece�imizi, sonuçta kitap seçkisi olarak müzik anlay��yla çocuklara hitap edebilece�imizi dü�ündük. O nedenle ad�m�z� "Bando" olarak kararla�t�rd�k. Toplant�lar, anketler yapt�k. Naçizane benim önerdi�im, bu anlay��la ifade etti�im "Bando" ismi yay�nevi olarak kabul edildi. "Bando" olarak biz de güzel müzikler üretmeye devam ediyoruz.

ZAMANLAR ARASINDA SÖRF YAPIYORUM

Üretimlerinizden bahsetmenizi isteriz. �simleri çok farkl�. Duyunca insanda tatl� bir tebessüm olu�turuyor, okuyunca güzel bir tat b�rak�yor. Kitaplarda konu seçiminde ve yay�nlanma tercihinde neyi önceliyorsunuz?
Kendimi hikayeci olarak da adland�r�yorum. Hikayelerimde birbirine benzemeyen hikayeleri tercih ediyorum. Çocuklar�n ayn� �eyi, ayn� tip hikayeler okumas�ndan, ayn� karakterleri izlemesinden ho�lanm�yorum. Çe�itlilik olmas�n� tercih ediyorum. Yazd��m her hikaye birbirinden farkl�. Geçmi�i seviyorum. Geçmi�te olan olaylar�, oyunlar�, �imdiki çocuklar�n da bilmesini istiyorum. Daha da geriye giderek, annemin çocukluk an�lar�ndan da faydalan�yorum. Ya�l� insanlar� dinlemeyi çok seviyorum. Onlar�n çocukluk hikayelerinden etkileniyorum, çok kullan�yorum.

Kriter olarak öncelikle çocuklar�n e�lenerek ö�renmesini istiyorum. Kitaplar�mda hayvan sevgisini, onlara yuva olabilmeyi, hastal�klar�n� iyile�tirebilmeyi, onlar� topluma kazand�rabilmeyi amaçlayan bir hayvan sevgisi anlat�yorum. Benim de hayvanlara sevgim böyle. Her kitab�mda mutlaka bir hayvan karakter oluyor. Bu da çocuklar taraf�ndan çok seviliyor. Gitti�im okullarda, "hangi karakteri daha çok sevdiniz" diye sordu�umda, yar�s�ndan fazlas� hayvan karakteri çok sevdi�ini söylüyor.

Mutlaka ho�görü olmas�, geçmi�ten gelen aile ba�lar�na ba�l� olmalar�n� istiyorum. Sevgi mutlaka olmal�. Hayat�n mutlaka gerçekli�i var. Çocuklara bunu anlayacaklar� ama olumsuz etkilenmeyecekleri �ekilde anlatmaya çal��yorum. Çocuklar bunlar�n fark�nda olmal�. Rüya gibi, masal gibi �eyleri tabii ki kullan�yoruz. Bunlar� pembe gözlükler arkas�ndan de�il de hayat�n gerçekli�iyle çocuklar�n yüz yüze, do�ru bir �ekilde anlatmay� tercih ediyorum. Tabii ki onlar�n moralini bozmadan, onlar� hayata haz�rlayabilmek ad�na, kar��la�t�klar� zaman �a��rmadan, nas�l çözüm üretebilecekleri bilmeleri aç�s�ndan bunlar� örnekleyerek hikayelerimde kullan�yorum. Elbette kurgu da var. Mesaj da içeriyor. Baz� e�itimciler bunu tercih etmiyor ama bence bir çocuk bunlar� okudu�unda akl�nda bir �eyler kalmal�.

Ben kendi çocuklu�umda okudu�um kitaplar� da dü�ünerek, onlar�n bende b�rakt�� etkileri de dü�ünerek yaz�yorum. Bugün okuduklar� kitaplarda, 20 y�l sonra da fark�na varabilecekleri bir hikaye üretmeye çal��yorum. Böylece zamanlar aras�nda sörf yapm�� oluyorum.

ÇOCUKLAR H�KAYELERDEN B�R TAKIM ÖGELER� YA�AMLARINA MONTE ED�YOR

Kitaplar�n�za bakt��m�zda kentlerin haf�zas�, çocuklara aktar�m�, özellikle de tarihin her ya�ta çocu�un anlayabilece�i �ekilde anlat�ld��n� görüyoruz. Geçmi� ve gelecek aras�nda bir yolculuk. Çocuklar�n bu yolculukta yeri neresi?
Çocuklar�n dönemsel olarak içinde ya�ayabilecekleri hikayeleri tercih ediyorum. Kendilerini hikayenin içinde hissedebilmeleri benim için çok önemli. Geri dönü�lerde bunu al�yorum. Çocuklar, karakterlerden birinin yerine mutlaka kendilerini koyuyor. Hikayeyi bitirdikleri zaman bu hikayelerden bir tak�m ö�eleri ya�amlar�na monte ediyorlar. Bu benim için çok önemli.

L�STELER�N DI�INDA ÇOCUKLARA K�TAP ALINMIYOR

Eylül ay� çocuklar�n bili�sel ve duygusal geli�imine uygun olmayan birçok kitab�n piyasaya ç�kt�� bir zaman dilimi. Bu kitaplar, bas�l�p da��t�ld�ktan sonra kamuoyu olu�uyor. Bu kitaplar nas�l bu kadar kolay piyasaya ç�k�yor?
Her sektörde oldu�u gibi bu sektörde de baz� tekelle�meler oluyor. Okuyucularla bir araya geldi�imizde, imza günlerinde, fuarlarda, en büyük s�k�nt� çocuklar�n ellerine verilen listelerin d��nda herhangi bir kitap sat�n almak istememeleri. Çocuk almak istiyor ama ebeveynleri veya ö�retmenleri, �u yay�nevi d��nda kitap almayacaks�n�z gibi bir anlay��ta. Onlar�n da kendilerine göre kriterleri vard�r mutlaka. Ona göre listeler yap�l�yor. Çocuklar arzu etmelerine ra�men o liste d��na ç�kam�yor. Kitaplar�m�z�n okuyuculara ula�mas�ndaki en büyük engellerden biri bu. Bilinen yay�nevlerinin, bilinen yazarlar�n d��nda çocuklara bir �ey okutmak istemeyen büyükler var. Bu konuda s�k�nt� ya��yoruz.

Bir di�eri ticari olarak çocuk ve kitap, pazar olarak çok büyük bir alan. Okullarda da özellikle y�l içinde 15 kitap okuma zorunlulu�u var. Beni okullara davet ettiklerinde, "Biz kotam�z� doldurduk ama sizin kitaplar�n�z� da okutmak istiyoruz" diyorlar.

ÇOCUK OKUDU�U K�TAPLARDAN ETK�LEN�R
Elinizdeki ana karakter çocuk. Çocuk okudu�u kitaplardan etkilenir. Kendinizi dü�ünün. 7-8 ya��nda okudu�unuz bir kitap sizin hayat�n�za yön verebiliyor. Bunlar denetlenmeli. Denetleme mekanizmas� ile s�n�rland�r�lmal�. Bu konuda taviz verilmemeli. Ama sosyal medyan�n etkisi var. Sosyal medyaya dü�meden fark edilmiyor. Göstermelik ceza oluyor veya toplat�lm�yor. Ama çocuk okumu� oluyor.

Burada ilk denetim mekanizmas� ebeveyn olmal�. Önce kendisi okuyacak. Görselli�i, içeri�i, ya� grubuna uygunlu�u vb. Hayat�nda hiç kitap okumam�� bir ebeveyn nas�l denetleyecek çocu�un okudu�u kitaplar�n içeri�ini? Ancak aile, birinci denetleyici olmal�.

Her isteyen çocuk kitab� yazabilir mi? Herhangi bir kuruldan geçirmeden yay�nlatabilir mi?
Eskiden herkes kitap yay�nlayamazd�. Kolay de�ildi. Eskiden çok sayg� duyard�k, kitap yazanlara. �u anda ekonomik durumdan dolay�, sadece kitap basmak için kurulan yay�nevleri oldu�unu biliyorum. Ben bas�yorum diyor, editörlük yok, konu yok. Fuara gidiyoruz, okuyucudan çok yazar var diyoruz. Parayla kitap bas�lma olaylar� ço�ald�kça kalitede de dü�me oluyor. Denetim yok, kontrol yok. Kitaplar�n sat��nda ili�kiler ba� kriter. Kitaplar� pazarlayabilen çocuklara ula�mas�n� sa�l�yorlar.

K�TAPLARI ÇOCUKLARINIZLA B�RL�KTE OKUYUN

Ebeveynler kitap seçerken neye dikkat etmeli? Sadece konusunun ilgi çekici olup olmamas� yeterli görülüyor. Konusu d��nda aileler nelere dikkat etsinler?
Bir kitab� seçerken, ad�, arka kapak konusu, görselli�i çok önemli ama esas dikkat edilmesi gereken çocu�un ya��na uygun hikaye mi, içindeki görseller kitab�n tam destekleyicisi mi, çocu�un görsel zekas�na ve hikayesine uygun mu? Yaz� karakterleri çocu�un ya��na uygun mu? Çocu�un ilgi alanlar�na uygun mu? Çocu�unuzu iyi tan�mal�s�n�z. Onun ilgisine göre seçmeli. Ailelerin mutlaka çocukla beraber okuyup, birlikte fikir tart��mas�n�, ele�tirebilmesini, kitaptan ne anlad��n�, ne mesaj� ald��n�, be�enip be�enmedi�ini, hangi karakterin yerinde olmak istedi�ini, kitab�n sonunu kendi yazsayd� nas�l olurdu vb. gibi, üzerinde tart��abilecek kitaplar seçmelerini öneririm.

HAYAL DÜNYASI GEN�� VE ÇOK K�TAP OKUYAN B�R A�LEDE BÜYÜDÜM

Sizin kitaplar�n�za dönecek olursak, son olarak "S�cak Çikolata Çe�mesi" isimli kitap ç�kard�n�z. Masal türünde yazd��n�z ilk kitap. Ama bu kitapta "F�s�ldayan Zeytin A�ac�", "Ay I��nda Oynayan Bal�klar", "Avuç Kadar Bir Kedi" gibi geni� bir dünya sunuyorsunuz çocuklara. Masal türünde yazmaya nas�l karar verdiniz? Bu kitab�n ortaya ç�k�� serüveninden bahsedersiniz sevinirim.
Masal herkesin çok sevdi�i bir tür. Büyük küçük, hepimiz dinlemeyi çok severiz. Hani o ba�lardaki tekerlemeler. Bir pirenin nas�l dev oldu�unu, bir baban�n be�i�i nas�l sallad��n� hep dü�ünürdüm. Hayal dünyas� geni� ve çok kitap okuyan bir ailede büyüdüm. Tabii ki bunlar�n çok etkisi var. Ama benim halam çok güzel masal anlat�rd�. Oynaya oynaya anlat�rd�. Bende böyle anlatmay� isterdim. Ben ayn� zamanda "Deliler Kahvesi" gönüllerinden biriyim. Orada bir buçuk iki y�l kadar Balat'l� çocuklara kendi kitaplar�m üzerinden drama a��rl�kl� e�itimler veriyordum. Oraya her ay gidiyordum, çocuklarla kar��l�kl� hikayelerimizi canland�rarak, mart�lara simit atarak, darbukalarla ritim tutarak, Yerebatan Sarn�c�'n�, Arkeoloji Müzesi'ndeki heykelleri canland�rarak pek çok oyunlar oynuyorduk. Bu arada pandemi dönemi girdi. Yüz yüze ili�ki kesilince, yöneticilerle konu�tuk. Çocuklar ve aileler de al��m��t�. �nternet üzerinden masal geceleri yapal�m dedim. Masal yaz�p anlatmaya ba�lad�m. Yazmas� ayr� keyifli, anlatmas�, dinlemesi ayr� bir keyifliydi. Ayda bir yapacakt�k, 15 gün için talep geldi. Sonra haftada bir için talep geldi. Ben deli gibi masal yazmaya ba�lad�m. Bunlardan çok be�endi�im 6's�n� seçtim. Bando Çocuk Yay�nevi de destek verdi. "S�cak Çikolata Çe�mesi" böyle do�du. Benim sosyal sorumluluk projesinden birinden üretti�im masallardan çe�itli konulardan seçtik. Krallar, hayvanlar var, sirkler, ormanlar, denizalt�lar, keçiler, dondurmalar var. Çocuklar var, baz�lar� yaramazl�k yap�yor. Periler var. Böylece çok keyifli bir kitap ç�kt�. Ben çok sevdim. Devam edebilirim.

Çok yo�un bir üretim içindesiniz. Bir yandan yaz�yorsunuz, sosyal sorumluluk projelerinde yer al�yorsunuz. Sokak hayvanlar�na yönelik faaliyet yürütüyorsunuz. Bu kadar yo�unluk aras�nda yeni kitap projeniz var m�? Çocuk okurlar�n�za �imdiden bir müjde olarak duyurabilir miyiz?
Sizinle bir s�r payla�ay�m o zaman. Üzerinde çal��t��m bir projem var. Lokasyon çal��may� seviyorum. "Ay I��nda Oynayan Bal�klar" örne�in Bo�aziçi'yle ilgili bulabilece�iniz her �eyi anlatan bir kitap. "F�s�ldayan Zeytin A�ac�" Kaz Da�lar�n�, "Geçmi�ten Gelen Hazine" ayn� �ekilde Edremit bölgesi ve Midilli Adas�'na uzanan bir lokasyonu kaps�yor. �imdi de Kad�köy bölgesiyle ilgili bir çal��ma yap�yorum. �ki ya�l� amcan�n birlikte ortaya ç�kard�klar� sihirli bir saat ve sihirli bir gözlü�ün pe�inde ko�an bir k�z çocu�unun, Kad�köy'ün geçmi�ini ve gelece�ini ke�fetti�i, geçmi�te kaybolmu� �a��rt�c� bilgiyi bulabilece�iniz e�lenceli bir hikaye geliyor.

YET��K�NLER�N DE ÇOCUK K�TABINA �HT�YACI VAR

Kitaplar�n�z� yak�ndan takip eden biri olarak heyecanla bekliyorum. Son olarak söylemek istedi�iniz bir �ey var m�?
Çocuk kitab� deyip geçmeyelim. Yeti�kinlerin çocuk kitab� okumalar�n� tavsiye ediyorum. Pek çok yeti�kin zaman�nda çocuk kitab�na eri�ememi� olabilir. �stedi�i kadar okuyamam�� olabilir. �u anki kadar çok olmam�� olabilir. Benim okurlar�m�n ço�u yeti�kin. Heyecanla bekliyorlar. "Avuç Kadar Bir Kedi" benim yeti�kinler için yazd��m bir kitap. Bir yaz� sitem var, oyaengin.com. Orada eski dilde söyleyip tefrika yapm��t�m. Her hafta bir bölüm yay�nl�yordum. 11 bölüme geldi�inde mesaj kutum doldu. "Biz bir hafta bekleyemeyece�iz, ne zaman yay�nlayacaks�n�z" denilmeye ba�land�. Yay�nevimizle konu�tuk ve bunu kitap yapal�m dedik. Bu kitap benim kedimin hayat hikayesi. "F�s�ldayan Zeytin A�ac�" annemin çocuklu�uyla ilgili bir hikaye. "Ay I��nda Oynayan Bal�klar" benim çocuklu�um. Gerçek hikayeler oldu�u için samimi geliyor. Yeti�kin okurlar da kendi çocuklu�unu buluyor. "Herkesin çocuklu�a ihtiyac� vard�r" diyerek son sözümü söylemek istiyorum. Yeti�kinlere de çocuk kitaplar� okumalar�n� öneriyorum.

'Herkesin çocuklu�una ihtiyac� vard�r'

�lgili Haberler