KADIN

Her �ey sat�l�k

I�IK KUTLU
14 �ubat 2020 Cuma

�nsan� gerileten, umutsuzla�t�ran bir duyguyu a�k saymak mümkün de�ildir. A�k� bir iktidar biçimi olarak alg�layan, iktidar�n� mümkün k�lmak için her türlü yolu kullanan bir yakla��mda hangi tür bir a�k söz konusudur? �nsan�n popüler kültür endüstrisiyle birbirine benze�tirildi�i, bireyin bir yandan atomize edildi�i, ba�lam�ndan kopar�ld�� ko�ullarda, insan�n en ki�isel-duygusal edimi olarak a�k� aramak ve bulmak kolay de�ildir. Çünkü a�k; yaln�zl�� d��lar, hep iki ki�iliktir. Ve insani olmayanla ba�da�maz.

�ubat ay�n�n 14'ü nicedir ülkemizde de Sevgililer Günü olarak kutlan�yor. Günün bat�l� ad�; Saint Valentine Day. Sevgililer Günü patlamas�, '90'l� y�llar�n ürünü. Öte yandan, �ubat ay� ortas�n�n a�k ve bereketle ili�kisi antik ça�lara dayanmakta. Antik Yunan takvimlerinde, ocak ay� ortas� ile �ubat ay� ortas�n�n aras�nda kalan zaman Gamelyon ay� olarak adland�r�lm�� ve ba� tanr� Zeus ile e�i Hera'n�n kutsal evlili�ine adanm��.

Antik Roma'da 15 �ubat, bereket tanr�s� Lupercus'un onuruna, Lupercalia günü olarak kutlanmaktayd�. Lupercalia �enli�inin arifesi olan 14 �ubat'ta, genç erkeklerle genç k�zlar isimleri yazl� kura çekerek bayram boyunca 'çift' olurlard�. Tanr� Lupercus an�s�na kutlan�lan gün daha sonra, Roma Tanr�ça's� Juno'ya atfedildi. Ve, bir a�k günü halini ald�.

Öte yandan, duygusal a�k ile Aziz Valentine aras�ndaki ba�lant� ise muhteliftir. Valentine'nin onuruna kutlama günü, 14 �ubat 496 y�l�nda Papa Gelasius taraf�ndan ilan edilmi�tir. Sevgililer Günü, yani Saint Valentine's Day, ad�n�n II. Claudius döneminde ya�am�� olan Romal� bir din adam�ndan geldi�i söylenir. As�l ad� Valentinus olan bu din adam�, Hristiyanlara yard�m etmenin suç say�ld�� bir dönemde, Roma'da II. Claudius'un zulmü alt�nda öldürülen Hristiyanlara güç vererek onlar�n yan�nda bulunur: Bu suçu nedeniyle de ölüme mahkûm edilir.

Efsaneye göre, infaz�n� bekleyen Valentinus burada gardiyan�n�n gözleri göremeyen k�z�yla arkada�l�k kurar. Gardiyan ve ailesi, Hristiyanl�� kabul ederler. Sonuçta bütün aile ölüm cezas� al�r. Valentinus, infaz�n�n gerçekle�ece�i gün gardiyan Asterios'un k�z�na bir elveda mektubu b�rak�r. Bu mektup, "Valentin'inden" imzas� ta��maktad�r. ��te, Valentine's Day böyle ortaya ç�km��t�r. Di�er bir söylenceye göre ise Romal� askerlerin evlenmesinin yasak oldu�u dönemlerde; gizlice evlenmelerine yard�m eden ki�idir Valentine.

Asl�nda Saint Valentine günü, Romal� Hristiyan egemenlerin eski Pagan inanc�na verdikleri bir ödündür. Halklar inançlar�ndan ve geleneklerinden kolayca vazgeçmezler. Böylece eski Roma tanr�lar�n�n hepsi "azizlere" dönü�türülürken, festivaller ve gelenek evcille�tirilir. Hristiyan oldu�u için öldürülmü� din adam� Valentine ile romantik a�k aras�ndaki ili�kiyi anlatan efsanelerin 14. yüzy�lda ortaya ç�kt�� dü�ünülmektedir. Yani, bireysel a�k�n ortaya ç�kmaya ba�lad�� dönem…

14 �ubat, Avrupa'dan �ngilizler arac�l��yla Amerika'ya geçmi�, tüketim dininin tutkulu yay�c�s� Amerika bu günü tüketim ediminin bir parças�na dönü�türmü�tür. 1800 y�llarda Amerikal� Esther Howland'�n ilk Sevgililer Günü kart�n� yollamas�ndan bu yana çok say�da insan�n kutlad�� toplumsal bir olay olmu�tur. Sonuçta, a�k ediminin fiilen meta düzeninin bir parças� haline gelmesi böylece ete kemi�e bürünmü�tür. Bizde Sevgiler Günü kutlamalar� da, tüketim toplumuna dönü�memizin ve �imdilerde "küreselle�me" diye adland�r�larak öznesizle�tirdi�imiz sürecin ürünü. Eski tabirle kültür emperyalizminin bir sonucu.

Sevgililer gününde yakla��k 1 milyon kart yolland�� san�lmaktad�r. Bir de hediyeler var. En masum hediyeler k�rm�z� güller, k�rm�z� kalpler, çilekli tatl�lar vb. K�rm�z� gül inan��a göre tutkulu a�k�n ifadesi. Çilek de bir araya gelmi� iki yüre�in. Ancak ABD ve Avrupa'da sat�lan o güzelim k�rm�z� güllerin ço�u Latin Amerika'dan ithal ediliyor. Latin Amerika'da faaliyet yürüten çevre örgütlerine göre bu ülkelerdeki gül yeti�tiricili�inde, aralar�nda zehirli DDT maddesinin de yer ald�� çok say�da kimyasal kullan�l�yor. Güllerin rengi ve dayan�kl�l�� için kullan�lan maddeler nedeniyle tarlalarda çal��an i�çiler çe�itli hastal�klara yakalan�yor. ��çilerin aras�nda kanser olanlar ve görme yetene�ini kaybedenler var.

Sadece güller de�il; sevgiyi özel k�lan; yataklar, saatler, ma�azalar, tak�lar, beyaz e�yalar, telefonlar, iç çama��rlar�, nevresimler, bardak, çanak, tencere, çikolata markalar�, tatl�lar, lokantalar, yiyecekler de a�k�n ifadesi her �eyin imaj ve reklâma dönü�tü�ü günümüzde, hangi kredi kart�n�n, hangi hediyenin a�k için ideal oldu�u tespit edilmi�. Hangi ma�azada sevgiliye en kolay ula�aca��n�z bile söyleniyor.

Kolayca ç�karsama yap�labilece�i gibi, bu durumda a�ka lay�k görülen, onu ya�ayabilece�ine inan�lan sat�n alma gücü olan bireydir. K�saca, her meta gibi a�k da pazara ç�km��t�r. Ödeme gücüne sahip talebe hitap edilirken, tüketicinin istek ve gereksinmeleri de belirlenmekte, arzular� �ekillendirilmektedir.

Tüketim ko�ullar�nda, a�k�n nas�l ya�anaca��na, özlemlere ve prati�e müdahale edilmektedir. Sat�n alma gücü bir statü sembolüdür. Her �eyin bir de�i�im de�eri oldu�u ko�ullarda duygular�n da bir de�i�im de�eri vard�r. "Tüm yönelimlerin merkezini pazar�n olu�turdu�u, maddi ba�ar�n�n en önemli de�er oldu�u bir uygarl�kta, insanlar aras�nda, insanlar aras�ndaki sevgi ili�kilerinin de meta ve emek pazar�n� yöneten ayn� de�i�im yolunu izlemesine �a�mak için pek az neden var" diyen From çok hakl�d�r.

Kapitalizm ko�ullar�nda, mülkle, varl�kla, statüyle de�i�tirilebilir duygular. Bazen geleneksel onaylama, bazen belediyede at�lan bir imzayla da takas edilebilir.

Sevgililer Günü, eski dönemin özgür a�k ediminin bir uzant�s� özünde evcille�tirilerek bugünlere ta��nm��. Ancak sat�n alabilenler d��nda sevme hakk�n�n iptal edildi�i bir toplumda özgür a�ktan ya da a�k�n özgürlü�ünden söz etmek hayalciliktir. Cinslerin al�n�p sat�labilir ili�kilere muhatap oldu�u durumda, her türlü fuhu�un arta kalan� durumundad�r a�k ve cinsellik.

Özel mülkiyet insan� o kadar dar kafal�la�t�rm��t�r ve aptal k�lm��t�r ki, bir e�ya ancak onu elimizde bulundurdu�umuzda ve tüketti�imizde bizimdir. "��te bunun için, fizikî ve ruhî bütün hislerin yeri bütün bu hislerin kaybolmas�yla sahip olma (elde bulundurma) hissiyle bir tutuldu. �nsan özünün, iç zenginli�ini do�urmak için bu kat� yoklu�a dü�mesi gerekliydi" der Marx. Sahip olma duygusu egemenli�indeki burjuva aç�s�ndan sevilene bak��, e�yaya bak��tan farkl� de�ildir. Özel mülkiyet, do�as�na uygun olarak, ancak meta a�klar yaratabilir.

Ku�kusuz a�k insan�n toplum ve do�ayla mücadele içinde geli�tirdi�i, içgüdünün yerini alan bir bilinçtir. �nsan�n do�al davran��n�n ne derece insanla�t��n�n bir göstergesidir. Bu yüzden insani bir kazan�md�r. �nsan�n insanla�ma sürecinde yaratt�� de�erlerin somut bir ürünüdür. Ama günümüzde her �ey gibi meta karakterine bürünmü�tür. �nsan benli�inin geli�mesi demek olan bu bilinç, bireysel ve toplumsal olarak tehdit alt�ndad�r. Ancak toplumun insanile�mesi için sürdürülen devrimci mücadele süreci, a�k� ço�altacakt�r. Bu mücadele ba�ar�ya ula�amazsa a�kla ço�almak de�il a�k yapmak kalacakt�r geriye. Meta düzenine kar�� olmad�kça meta a�klar�ndan kurtulmak mümkün de�ildir.

Marx bir mektubunda "sevgiliye özellikle sana duyulan a�k, insan� yeniden insan yap�yor" diyor kar�s� Jenny'e. A�k insanla�t�rmakta, kapitalizm ise insan� insanl�ktan ç�karmaktad�r. �nsan�n yeniden insanla�mas� için yeni ko�ullar gerekmektedir. Sonuçta art�k kaç�n�lmaz olarak insan�n gelece�ini belirleyecek olanlar a�k�n gelece�ini de belirleyeceklerdir. Ve ku�kusuz a�k�n geçmi�ini anlat�yorsak gelece�inden de söz edebilme �ans�m�z vard�r. A�k�n niteli�i ve nas�l ya�anaca�� mülk edinme eylemiyle zedelenmeden belirlenecek, insan ancak s�n�fsal ve cinsel bask� sona erdi�inde insanla�acaksa a�k da öyle olacakt�r. Böylece zorunluluk ufkundan özgürlük ufkuna ula��lacakt�r. K�saca devrim a�kla, a�k devrimle kazan�lacakt�r.

Ece Ayhan; bir �iiriyle tan�ml�yor a�k�; "A�k örgütlenmektir bir dü�ünün abiler." Direnmeyi, isyan�, boyun e�memeyi ça�r��t�r�yor bu a�k tan�m�. Ve elbette gönüllü ortakla�may�… T�pk� zora, düzene, zulme kar�� örgütlenmek gibi… Oysa a�k�n iyice gözden dü�tü�ü, önemsizle�tirildi�i, duygunun ve manevi de�erlere sahip olman�n aptall�k say�ld�� bu dönemde, maddi ç�kara dayal� insan ili�kileri geçerlidir. "A�k yapmak" ve "birlikte olmak" alm��t�r, â��k olmak ediminin yerini… Çünkü metalar aras� bir ili�kidir art�k a�k. Ve t�pk� tüketim toplumunda metalar�n k�sa sürede kullan�mdan dü�mesi gibi çabucak kullan�mdan dü�mektedir. Parçal�, soluksuz ve süreksizdir.

Oysa insani bir ba�ar�, insan�n insan olma sürecinde geli�tirip k�smen yaratt�� bir duygu olarak a�k; birlikte mücadele etmenin kendi ‘ben'inden çok öteki ‘ben'i dü�ünebilmenin ifadesidir. Bu ayn� zamanda, insan�n kendisinden ba�ka biri için de mücadele edebilmesi anlam�na gelir. Toplumun insanile�mesi için verilen mücadelenin a�k� zenginle�tirdi�i söylenebilir bu nedenle.

�nsanl��n derin bir yar�lmayla ç�karlar� kar��t iki s�n�fa bölündü�ü özellikle kad�n ve erkek aras�nda geli�ecek a�k�n taraflar�ndan birinin tarihsel, toplumsal, geleneksel ve psikolojik olarak tahakküm alt�nda tutuldu�u ko�ullarda a�k da hegemonik, eksikli, ki�inin di�erini daima ezdi�i bir ili�kidir elbette. Bu yüzden a�k da, di�er bütün ili�kiler ve erdemler gibi kendisini ku�atan bu maddi tahakkümden ve ikiyüzlü ba�lardan kurtulmak için bu tahakkümün k�r�lmas�na gereksinim duymaktad�r. Tarihsel olarak, insanlar aras� bu arada kad�nla erkek aras�ndaki ili�kiler mevcut toplumsal çeli�ki ve çat��malardan etkilenmi� ve bu ili�kiler son çözümlemede s�n�f mücadelesi sonucu belirlenmi�tir. Bu nedenle a�k, bugün süren mücadeleden de azade de�ildir. Ve eskiyle yeni aras�ndaki çat��ma a�k�n niteli�ini, nas�l ya�anaca��n� belirlemektedir.

�lhan Berk'in; "sen gel bizi yeni vakitlere ç�kar" dizesinde söyledi�idir a�k. Yeni vakitlere ç�k�labildi�inde güzelle�ir. A�k�n kendini yeniden üretebilmesi ve iki insan� birlikte geli�tirebilmesi gerçekle�ir bu durumda. A�k�n kendine özgü yeni bir dünya kurma özlemi hem verili düzenin hem de a��k olan�n kendisine yönelik gerçe�in ele�tirisiyle denk dü�tü�ünde devrimci a�ka ula��r�z. Bu yeni a�k�n; arkada� a�k�n da kap�lar�n� aralamakt�r.

Böyle bir a�k; verili ko�ullardan kaç�� de�il onunla mücadele etmeyi, içe kapanmay� ve yaln�zl�� de�il, ço�almay� ve payla�arak de�i�tirme iste�ini tetikler. Y�k�c� bir a�kt�r bu, örgütlenmi� bir a�k; yenileyen ve yenilenen. Böyle bir a�k kirlenmez ve kirletmez. Tersine kirlenmeye ve yozla�maya kar�� olu�u ifade eder. �iir; "A�k! �nsan�n iyi bir �ark� diyece�i geliyor/ ve iyi bir �ark� bestelemek kolay de�ildir" diyor. �yi bir �ark�: Payla�amazsam bir sevinci yoktu benim de sevincim diye ba�lamal�d�r elbette. O halde herkese iyi �ark�lar.

Her �ey sat�l�k

�lgili Haberler