'Hamşetsnak Lizu Kidanutun - Hemşince Dil Bilgisi' kitabı üzerine

Yazar Huriye Şahin "Hamşetsnak Lizu Kidanutun - Hemşince Dil Bilgisi" kitabı ile yazılı kaynakları yok denilecek kadar az olan ve UNESCO tarafından kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya olan diller kategorisindeki anadilini yaşatmaya çalışıyor.

 

Yazar Şahin, ETHA'nın sorularını yanıtladı.

 

ASİMİLASYON HEM ULUSU HEM DE DİLİ YOK EDİYOR

 

Kitabınız nasıl bir serüven sonucu ortaya çıktı? Nasıl karar verdiniz, hangi emeğin ürünü? Kısaca bahsedebilir misiniz?

 

Günümüzde bir dilin yaşayabilmesinin koşulu, eğitim sisteminin içinde olmasından geçer. Bunun kuralı da dil bilgisi kitaplarının yazılmasıdır. Hemşince gramerin yazılmasından önce, Hemşince'nin dil mi lehçe mi olduğuna önce karar vermemiz gerekiyordu. Bu, Hemşinlilerin soyunun ne olduğu tartışmasını yarattı. Sadece kendi içimizde değil, hatta bizden önce dünya kamuoyunda ve dilbilimcilerin çalışmalarına kadar uzanan bir serüven. Bu durumu netleleştırmek için, “Asimilasyon Politikası Dilleri Nasıl Yok Ediyor, Özel Olarak Ermeni Tarihi Ve Hamşen Ermenileri” isimli bir kitap yazdım. Kitap 2014 yılında yayımlandı. O kitapta Ermenice'nin Doğu, Batı ve Hemşin lehçelerini karşılaştırdım. Hemşince'nin Batı edebi lehçesi içinde olduğunu kanıtladım. Ama klasik yapısı içinde. Daha sonra dilbilgisi çalışması yapabileceğimi düşündüm. Bana cesaret veren, Hemşince'yi çok iyi bilmem ve Ermeni Patrikliği yayını olan “Kendi Kendine Ermenice” kitabı oldu.

 

UNESCO'NUN ZAMANLAMASI İLGİNÇ

 

Hemşince UNESCO'nun kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya olan diller kategorisinde. Dilin korunması için neler yapılmalı sizce?

 

UNESCO'nun zamanlaması ilginç. Türk devleti, halkların varlığını kabul etti ve orta okullarda seçmeli ders hakkı tanıdı. Türkiye'de yaşayan tüm diller için geçerli olan bir durum bu. 'UNESCO dillerin yasak olduğu dönemde değil de niye şimdi bu kararı aldı' diye düşünmeden de edemiyorum. Bir devrimci Marksist olarak, emperyalist kurumlara güvenmiyorum. Bu yüzden benim için anlamı yok. Dilin korunması için yapılması gereken tek şey var: Anadilde eğitim.

 

BİREYSEL ÇALIŞMALAR HEP VARDI

 

Hemşince'nin korunması için şimdiye kadar nasıl çalışmalar yapıldı?

 

Hemşince'nin korunması için bir çok arkadaş emek verdi ve veriyor. Önce Cemil Aksu, Hopa'da, "Bir Yaşam" Dergisini çıkardı. İstanbul'da HADİG Derneği kuruldu. Bir grup arkadaş "Gor" dergisini çıkartıyor. Ben, Hemşin köy kadınlarıyla "Haşmetsu Gor" dergisini çıkarıyorum. Mahir Özkan bir hikaye kitabı yazdı ve "Küçük Prensi" Hemşince'ye çevirdi. Rize Hemşin'den arkadaşlar, kültüre ilişkin kitaplar yazdı. Müzik alanında Bizim Yaşar, Hemşince kaset çıkarttı. Arkasından Hikmet Akçiçek "VOVA" kasetini çıkardı. Bu süreç gençlerle devam ediyor.

 

ANADİL EVDE BAŞLAR

 

Yeni nesilin Hemşince konuşma düzeyi nedir? Anadilini öğrenmek ve öğretmek için neler tavsiye edersiniz?

 

Yeni nesilin dili bilme durumu, ülkeden ülkeye, bölgeden bölgeye, köyden köye, aileden aileye değişiyor. Önce ailelerin çocuklarla anadillerini konuşması gerekiyor. Ben Ankara'da büyüdüm. Annem evde sürekli Hemşince konuştuğu için dili unutmadım

 

Eğitim sisteminin tekçi yapısı farklı ulus ve toplulukların anadilini geliştirmesinin önünde engel. Siz ne düşünüyorsunuz bu konuda?

 

Eğitim sistemi artık tam tekçi değil. Az önce de ifade ettim. Devletin ortaokullarda seçmeli ders hakkı tanıması ciddi bir gelişme. Ama yeterli değil. Anadilde eğitim hakkının tanınması gerekir. Ancak bu sayede diller kendini geliştirebilir. Eğitim sadece dillerin korunmasını değil, aynı zamanda gelişmesini sağlar. Bu yüzden anadilde eğitim şart.

 

HURİYE ŞAHİN KİMDİR?

 

Huriye Şahin, 1962 Artvin Hopa doğumlu. Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi-İşletme Bölümünde okudu. 2012-2015 yıllarında Ankara'da faaliyet yürüten Hopa Derneği Başkanlığı yaptı.