DİSK: Herkesin çalışabilmesi için çalışma süreleri kısalsın

DİSK-AR, TÜİK'in Ekim 2019 dönemi Hanehalkı İşgcü Araştırmasını değerlendirdi. Genç ve kadın işsizliğin yükseldiğini kaydeden DİSK-AR, "Türkiye ekonomisi yeni iş yaratamıyor, tersine var olan işler azalıyor. İşsizlik kronikleşirken işsizler ümitsizleşiyor" dedi. DİSK-AR çözüm önerisi olarak ise çalışma sürelerinin kısaltılmasını istedi, "Herkesin çalışabilmesi için için herkes daha az çalışsın" talebini dile getirdi.

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR) Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) 10 Ocak 2020 günü açıkladığı Ekim 2019 dönemi Hanehalkı İşgücü Araştırması'nı değerlendirdi. DİSK-AR "Türkiye ekonomisi yeni iş yaratamıyor, tersine var olan işler azalıyor. İşsizlik kronikleşirken işsizler ümitsizleşiyor" yorumu yaptı. 

DİSK-AR'a göre özetle: İşsiz sayısı 1 yılda 608 bin kişi arttı. İstihdam 1 yılda 527 bin kişi azaldı. Ümitsiz işsiz sayısında ciddi artış var. Her 4 işsizden biri üniversite mezunu. Geniş tanımlı işsizlik: yüzde 20,1. Geniş tanımlı işsiz sayısı: 7 milyon. Tarım dışı işsizlik yüzde 13,6’ten yüzde 15,7’ye yükseldi. Kentsel genç kadın işsizliği yüzde 37’ye ulaştı. Ne eğitimde ne istihdamda olanların oranı yüzde 26.

ÜMİTSİZLİK TIRMANIŞTA
İşgücüne katılım oranı yerinde sayarken, işsizlik artmaya ve istihdam daralmaya devam ediyor. Ekonomik krizin başladığı 2018 Ağustos ayından bu yana istihdam 975 bin kişi azaldı. Aynı dönemde işsiz sayısı 726 bin kişi arttı. İstihdam ve işsizlikte kriz devam ediyor. Dar tanımlı işsiz sayısı 4 milyon 396 bine yükselirken, geniş tanımlı işsizlik 7 milyonun üzerinde seyrediyor.

"Türkiye ekonomisi yeni iş yaratamıyor, tersine var olan işler azalıyor. Ekonomide işler iyiye gitmiyor. İşsizlik kronikleşirken işsizler ümitsizleşiyor" değerlendirmesi yapılan raporda şu veriler yer aldı.

Son bir yılda bir yıldan fazla süredir iş arayanların oranı yüzde 37, 9-11 aydır iş arayanların oranı yüzde 68 arttı. İş bulma ümidini kalmayanların sayısı yüzde 38 artarak 668 bine yükseldi. Toplam işsizlerin yüzde 29,3'ü 15-24 yaş arası gençlerden oluşuyor. Tarım dışı kadın işsizliği ise yüzde 21'in üzerine çıktı.

Ümitsiz işsizlerin sayısında tırmanış dikkat çekici. Ekim 2018'de 485 bin olan ümitsiz işsizlerin sayısı Ekim 2019'da 668 bine yükseldi. Son 1 yılda ümitsiz işsizlerin oranı yüzde 37 arttı. İstihdamda da daralma devam ediyor. Ekim 2018'de 28 milyon 870 bin olan mevsim etkisinden arındırılmış istihdam 527 bin kişi azalarak Ekim 2019'da 28 milyon 343 bine geriledi.

Ekim 2018'de 3 milyon 817 bin olan mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsiz sayısı Ekim 2019'da 621 bin artarak 4 milyon 438 bin oldu. Mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı bir önceki yılın aynı ayına göre 1,8 puan artarak yüzde 13,4'e yükseldi. 
DİSK-AR tarafından hesaplanan geniş̧ tanımlı işsiz sayısı Ekim 2019'da 7 milyona ulaştı. Geniş tanımlı işsizlik oranı yüzde 20,1 olarak hesaplandı. Ekim 2018'e göre geniş tanımlı işsiz sayısı 650 bin kişi arttı.

KENTLERDEKİ GENÇ KADIN İŞSİZLİĞİ YÜZDE 37'YE YÜKSELDİ
Tarım dışı işsizlik yüzde 13,6'dan yüzde 15,7'ye yükseldi. Tarım dışı işsizlik kadınlar arasında yüksek seyretmeye devam ediyor. Ekim 2019'da kentsel genç kadın işsizliği yüzde 37'ye ulaştı. Bu noktada yükseköğrenim mezunu kadın işgücünün işsizliği dikkat çekmektedir. Ekim 2018'de yüzde 14,7 olan mevsim etkisinden arındırılmamış kadın işsizliği 2,3 puan artarak Ekim 2019'da yüzde 17 seviyesine yükseldi.

Mevsim etkisinden arındırılmış genç işsizliği 2018 Ekim ayında yüzde 22,1 iken Ekim 2019'da 3 puan artarak 25,2'ye yükseldi. 

DAR TANIMLI İŞSİZ SAYISI 608 BİN ARTTI
Ekim 2018'de 3 milyon 788 bin olan mevsim etkisinden arındırılmamış dar tanımlı işsiz sayısı Ekim 2019'da 608 bin kişi artarak 4 milyon 396 bine yükseldi (Grafik 1). Mevsim etkisinden arındırılmamış işsizlik oranı bir önceki yılın aynı ayına göre 1,8 puan artarak yüzde 13,4 olarak gerçekleşti.

Ekim 2018'de yüzde 11,7 olan mevsim etkisinden arındırılmış dar tanımlı işsizlik, bir yılda 1,9 puan artarak Ekim 2019'da yüzde 13,6'ya yükseldi.

GENİŞ TANIMLI İŞSİZ SAYISI 7 MİLYON
DİSK-AR tarafından hesaplanan geniş̧ tanımlı işsiz sayısı Ekim 2018'de 6 milyon 351 bin iken Ekim 2019'da 650 bin artışla 7 milyon oldu. Geniş̧ tanımlı işsizlik oranı Ekim 2019'da yüzde 20,1 olarak hesaplandı. 

HER DÖRT GENCİN BİRİ İŞSİZ
Standart işsizlik, tarım dışı işsizlik ve genç işsizliği yüksek düzeyini koruyor. İşsizlik artmaya devam ediyor. Ekim 2018'de yüzde 11,3 olan standart-dar tanımlı işsizlik oranı, Ekim 2019'da yüzde 13,4'e yükseldi. Tarım dışı işsizlik oranı 1 yılda yüzde 13,1'den yüzde 15,7'ye yükselirken, genç işsizliği de son 1 yılda 4,7 puan yükselerek yüzde 20,6'dan yüzde 25,3'e yükseldi (Grafik 2).
İşsizlik oranları krizin başladığı Ağustos 2018 seviyesine göre ciddi biçimde artmış durumda. Standart işsizlik yüzde 11,6'dan yüzde 13,4'e yükselirken, tarım dışı işsizlik yüzde 13,6'dan yüzde 15,7'ye yükselmiş durumda. Genç işsizliği ise yüzde 22,3'ten yüzde 25,3'e yükseldi.

HER DÖRT İŞSİZDEN BİRİ ÜNİVERSİTE MEZUNU
Ocak 2018'de 837 bin olan yüksek öğrenimli işsiz sayısı Ağustos 2018'de 1 milyon 111 bine ve Ekim 2019'da ise 1 milyon 176 bine yükseldi (Grafik 3). Üniversite mezunu olmak iş olanağı yaratmıyor. Tersine artan üniversite mezunları yüksek öğrenim işsizliğini artırıyor. Üniversite sayısı ve üniversite kontenjanlarındaki patlama üniversiteli işsizliği yaratan bir mekanizmaya dönüştü.

GENÇLERDE VE KADINLARDA İŞSİZLİK ARTIYOR
Genç işsizliği ve kentsel kadın işsizliği son 1 yılda en yüksek işsizlik türü olarak görülmeye devam ediyor. Ekim 2019'da da en fazla artış genç işsizliği ve kentsel genç kadın işsizliğinde görüldü.

Mevsim etkisinden arındırılmamış genç işsizliği 3 puan artarak yüzde 22,3'den yüzde 25,3'e, Mevsim etkisinden arındırılmamış kadın işsizliği 2,3 puan artarak 14,7'den yüzde 17'ye yükseldi. 

Kentsel genç kadın işsizliği geçen ay yüzde 40'lara ulaşmış, kadın işsizliği kategorisinde en yüksek işsizlik seviyesini görmüştü. Ekim 2019'da da kentsel genç kadın işsizliği yine en yüksek işsizlik türü oldu. Kentsel genç kadın işsizliği 4,1 puan artarak yüzde 37'ye ulaştı.

Ne eğitimde ne istihdam olanların (NEET) oranında artış görülmektedir. NEET oranı Ekim 2018'e göre 1,9 puan artarak yüzde 26'ya ulaştı.

DİSK'İN ÖNERİSİ: HERKESİN ÇALIŞMASI İÇİN HERKES DAHA AZ ÇALIŞSIN
DİSK işsizliğe dair önerilerini şu şekilde sıraladı.

- Herkesin çalışması için, herkesin daha az çalışması" ilkesi doğrultusunda haftalık çalışma süresi gelir kaybı olmaksızın 37,5 saate, fazla mesailer için uygulanan yıllık 270 saat sınırı, 90 saate düşürülmelidir.

- İstihdam artışlarında kamunun payı dikkate değerdir. Kamu istihdamının artırılması, kamuda eğreti ve güvencesiz çalışma biçimleri yerine, kadrolu ve güvenceli istihdam artışının sağlanması yaşamsal önemdedir. Kamu girişimciliği ve hizmetleri istihdam yaratacak şekilde yeniden ele alınmalı ve kamuda personel açığı derhal kapatılmalıdır.

- İş başında eğitim adı altında çırak, stajyer, kursiyerlerin ve bursiyerlerin ucuz işgücü deposu olarak kullanılması uygulamasına son verilmelidir.

- Uluslararası çalışma normları doğrultusunda herkese en az bir ay ücretli yıllık izin hakkı tanınmalıdır. 

- Güvencesiz çalışma biçimlerine son verilmeli, tüm taşeron işçilere kadro verilmelidir. Kamu taşeron işçileri kamu işçisi olarak kadroya alınmalıdır.

- Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) "insana yaraşır iş" yaklaşımı temelinde herkese güvenceli ve nitelikli işler sağlanmalıdır.

- Sendikal hak ve özgürlüklerin kullanımı güvence altına alınmalı, sendikal barajlar kaldırılmalı, herkesin sendika hakkını özgürce kullanabilmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.

- Toplum yararına çalışma programları kapsamında çalıştırılanlar daimî işçi statüsüne geçirilmelidir.

- İşsizlik Sigortası Fonunun amaç dışı kullanımına son verilmelidir. 

- İşsizlik sigortasından yararlanma koşulları iyileştirilmelidir. Son üç yılda 600 gün çalışma koşulu 180 güne indirilmelidir.

- Kadın istihdamının artırılması ve işsizliğinin azaltılması için işgücü piyasalarındaki cinsiyetçi uygulamalara son verilmeli, ev içi bakım hizmetleri devletin gereken nitelikli, yaygın ve ücretsiz bakım hizmetlerini sağlaması ile kadının üzerinden alınmalıdır.