GÜNCEL

'Çocuk depremzedelerin üstün yarar� korunmal�'

�ZM�R (PINAR GAYIP)
28 �ubat 2023 Sal�

Çocuk depremzedeler için güvenli�in oldukça önemli oldu�una dikkat çeken Çocuk Psikiyatristi Özlem Önen, çocu�un üstün yarar� gere�i hareket edilmesi gerekti�ini kaydetti. Önen, ETHA'ya de�erlendirmesinde çocuklar�n tarikat, cemaat ve �HH gibi örgütlere teslim edilmemesi gerekti�ini söyledi. Bahçeli'nin çocuklar� kendi vakf�na alma projesine ise "çocuklara kendi ideolojimizi dayatmak yerine ya�am hakk�n� korumal�y�z" diyerek tepki gösterdi.

Mara� merkezli depremlerde onbinlerce insan hayat�n� kaybetti, yüzbinlercesi ise yaraland�. Depremlerin ard�ndan devletin ölüme, açl��a ve so�u�a mahkum etti�i kentlerde halktan halka dayan��ma artarak sürüyor. Ancak çocuklar ne yaz�k ki bu dayan��man�n gölgesinde kal�yor.

Üstün yarar� gözetilmeyen, haklar� ihlal edilen ve istismara aç�k hale getirilen çocuklar ise depremden en çok zarar görenler oldu. Deprem bölgesinde çok say�da çocu�un kayboldu�u, �HH gibi paramiliter örgütlere, çocu�a yönelik istismar�n eksik olmad�� tarikat ve cemaatler taraf�ndan kaç�r�ld��, ya da devlet taraf�ndan bu yurtlara teslim edildi�i ortaya ç�kt�.

Yasalar gere�i devlet çocu�un üstün yarar�n� gözetmek, haklar�n� korumak; ebeveynsiz kalan çocuklar� kendi kurumu bünyesinde korumakla yükümlü. Ancak halklar� ölüme mahkum eden iktidar çocuklar� da tarikatlara, cemaatlere, paramiliter örgütlere mecbur hale getirdi. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanl�� çocuklara ili�kin kay�t tutmad�� gibi verileri de �effafl�kla aç�klam�yor, aksine üstünü örtüyor.

Öte yandan MHP Genel Ba�kan� fa�ist Devlet Bahçeli de çocuk depremzedeleri kendi kurdu�u vak�fta büyütmek istedi�ini duyurarak çocuk ya�ta fa�ist yeti�tirmek istedi�ini aç�klam��t�. �ktidar, kendi nesillerini, dindar-kindar gençlik yeti�tirme politikas�n� depremde f�rsata çevirdi. Bu nedenle çocuklar�n ihtiyac�n� kar��lamak yerine kaç�rarak bu yurtlara teslim etti, üstünü örttü. Bahçeli de bu politikan�n bir devam� olarak projesini aç�klad�.

Çocuk Psikiyatristi Özlem Önen ile depremzede çocuklarla travman�n önüne geçmeyi sa�layacak bir ileti�imin nas�l kurulaca��n�, devletin çocu�un üstün yarar� odakl� yükümlülüklerini konu�tuk. Önen ETHA'ya de�erlendirmesinde, en önemli görevin çocuklar�n ya�am hakk�n� korumak oldu�unu ancak deprem bölgelerinde bunun gerçekle�medi�ini kaydetti.

Özlem Önen'in sorular�m�za verdi�i yan�tlar �öyle:

Deprem bölgelerinde en çok zarar� gören çocuklar travmaya maruz kald� ve çok say�da hakk� da ihlal ediliyor. Ebeveynsiz kalan çocuklar�n kaç�r�larak �HH ya da tarikatlara verildi�i haberleri yans�d�. Bu durumu nas�l de�erlendiriyorsunuz? Çocuklar�n kaç�r�lmas� r�zalar� d��nda ba�ka bir aileye, hayata zorlanmas� psikolojik aç�dan nas�l etkiler?
Günlerdir haber kaynaklar�nda deprem bölgesinden etkilenen çocuklarla ilgili farkl� bilgiler payla��lmakta. UNICEF aç�klamas�na göre deprem bölgelerinde 4 buçuk milyona yak�n çocuk etkilendi. Bu çok ciddi bir rakam. Ama bunun yan�nda bir de refakatsiz kalan, ebeveynine ula�amayan, ebeveynini kaybeden ya da kay�p oldu�u belirtilen çocuklar da eklendi bu sürece. Deprem sonras�nda devlet kontrolü d��nda olan bir tak�m örgüt ve kurumlara çocuklar yönlendirilmi� durumda.

'DEPREM BÖLGES�NDEK� ÇOCUKLARIN YA�AM HAKKINI KORUYAMADIK'
Bu çocuklar�n maruz kalaca�� olumsuz ruhsal etkileri konu�abiliriz tabii ki de ama öncesinde önemli olan temel güvenlik sorunu ve çocuklar�n korunmas� ile ilgili sorunlar� konu�mal�y�z. Anayasa'n�n 41. maddesi çok net; "her çocuk korunma ve bak�mdan yararlanma ve yüksek yarar�na ayk�r� olmad�kça anne ve babas�yla ki�isel ve do�rudan ili�ki kurma, sürdürme hakk�na sahiptir ve devlet her türlü istismara ve �iddete kar�� çocuklar� koruyucu tedbirler al�r." Çocuk Koruma Kanunu'na göre biliyoruz ki korunmaya muhtaç bir çocuk varsa devlet kurumlar� bu çocuklar� himayesi alt�na al�r, bak�m�n� sürdürür. Bu çocuklar devlet kurumu d��ndaki herhangi bir kuruma yönlendirilemez. Çocuk Haklar� Sözle�mesinin 6. maddesine göre "çocuklar�n ya�am hakk� vard�r ve korumakla yükümlüdür" ne yaz�k ki deprem bölgesindeki çocuklar�n ya�am hakk�n� koruyamad�k.

Peki ya�amaya devam eden çocuklar�n ya�am hakk�n� nas�l koruyaca��z. Esas konu�mam�z gereken bu. Bu noktada ayn� sözle�menin 34. maddesi der ki "çocuklar� bedensel veya ruhsal yönden örseleyecek hiçbir yakla��ma izin verilemez." Burada temel güvenlik meselesinden bahsediyoruz. Her canl�n�n var olu�unu sürdürebilmesi için güvende oldu�unu bilmeye ihtiyac� vard�r. E�er temel güvenlik duygusu sars�lm��sa bir bireyin çocuk ya da eri�kin fark etmez biz bu bireylerin herhangi bir psikopatoloji geli�imine yatk�n kaygan bir zeminde ya�amaya devam edeceklerini biliyoruz. Ve bundan sonras�nda çok da fazla rastlayabiliriz.

'TEMEL MESELEM�Z GÜVENL�K'
Öyle bir dönemden geçiyoruz ki çocuk koruma sisteminin �effafl��na ve güvenirlili�ine, bilgilendirilmeye her zamankinden fazla ihtiyac�m�z var. Çok fazla çocuk kay�p haberi var Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanl��'n�n bu konuda s�k s�k aç�klama yapmas�na ihtiyaç duyaca��z. Afet an�ndan ba�layarak çocuklar�n resmi ki�iler d��nda hiçbir kuruma teslim edilmemesi gere�inin önemi aç�kça ortaya ç�kt� ve ciddi yap�land�r�lm�� bir kay�t sisteminin olu�turulmas� gerekti�i de ortada. Her kurumdan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanl��'na iletilecek bilgilerin �effaf bir �ekilde bize de ula�t�r�lmal� ki toplum olarak da bizim temel güvenlik duygumuz sars�lmas�n ve çocuklar� korudu�umuzu bilelim. Tüm bu ko�ullar sa�land�ktan sonra psikiyatr sa�l�k sistemleri, bölgeye ula�an arkada�lar�m�z var çe�itli yard�mlar sa�lan�yor. Ama temel meselemiz güvenlik.

"Erken evlilik" ad� alt�nda çocuklar istismara mahkum ediliyor. Bunlar�n tarikatlar eliyle gerçekle�tiriliyor. Öte yandan çocuklar�n haklar�n� korumakla yükümlü Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanl�� ba�ta olmak üzere devlet kurumlar� bu istismar� me�rula�t�r�yor. Bu durumu nas�l de�erlendirirsiniz?
Her çocu�un do�u�tan sahip oldu�u haklar var; e�itim, sa�l�k, insani ko�ullarda ya�ama ve bar�nma hakk� ile ihmal ve istismardan korunma hakk� var. Çocuklar eri�kinler kar��s�nda savunmas�zd�r. Çocuklar� gözümüzden sak�n�rken, herhangi bir merciden istismar�n me�rula�t�r�lma yönünde herhangi bir aç�klamas� kabul edilemez. Temel güvenlik sorunlar� ya�ayan, pek çok yak�n�n� kaybetmi� çocuklardan söz ediyoruz bu çocuklar�n böyle riskli ortamlarda olmas� oldukça tedirgin edici.

'ERKEN YA�TA GERÇEKLE�EN EVL�L�KLER �ST�SMARDIR'
Cinsel istismar, 15 ya��n� doldurmam�� bir küçü�e kar�� gerçekle�tirilen her türlü cinsel eylem. 15 ya��n� doldurmu� olsa bile gerçekle�tiren eylemin hukuki anlam ve sonuçlar�n� alg�layamayacak bir zihinsel düzeydeyse ya da bu eylem çocu�a bir tehdit yöneltilerek gerçekle�tiriliyorsa bunu da cinsel istismar olarak tan�ml�yoruz. Erken ya�ta gerçekle�en tüm evlilikleri de afet zaman� ya da ba�ka zamanlarda bu ba�lamda de�erlendirmeliyiz.

'ÇOCUKLARIN �FADE EDEN SES� OLMAK ZORUNDAYIZ'
Erken ya�ta evlilik çocuk haklar�na ayk�r� bir durum. Çok ciddi anlamda çocu�un s�rt�na henüz geli�imsel dönemine göre, haz�r olmad�� fiziksel, duygusal ve ruhsal yükler sorumluluklar eklemekte. Çocuklar bunu ta��yabilecek durumda de�il. Sonras�nda erken ya�ta evlili�e ba�l� pek çok ruhsal sorunlar�, erken ya�ta gebeli�e maruz kalma ve sa�l�k sorunlar�na da e�lik edecek �ekilde. Ama öncelikle bizim bu çocuklar� koruyabilmemiz laz�m. Bu noktada medya ve sivil toplum kurulu�lar�na ciddi yük ve sorumluluk dü�mekte. Elimizin alt�nda sosyal medya gibi çok ciddi bir güç var. Çocuklar�n ifade eden sesi olmak zorunday�z. Çocuklar� korumak için bunu s�k s�k vurgulamak zorunday�z. Bu fark�ndal�� art�rmak tek bir çocuk için çok k�ymetli. Her bir çocu�un güvenli�i için her birimize önemli sorumluluk dü�mekte. Tek bir bireyin çabas�, dikkati bile çocuklar�n korunmas�nda çok önemli. O yüzden lütfen hepimiz üzerimize dü�en görevi gerçekle�tirelim.

MHP Genel Ba�kan� Devlet Bahçeli çocuklar� kendi kurdu�u vak�f evlerine alaca��n�, kendi ideolojisi do�rultusunda çocuk yeti�tirme projesini duyurdu. Nas�l de�erlendirirsiniz?
Çocuklar�n güvenli�i siyaset üstüdür. Korunmaya muhtaç çocuklar�n siyasi amaçlar ya da politize yakla��mlardan kaynakl� iyili�e ihtiyac� yok. Biz iyilik yapm�yoruz. Biz bu çocuklar� korumak zorunday�z. Birle�mi� Milletler Çocuk Haklar� Komitesi'nin bildirisi diyor ki, "çocuklarla ilgili konularda hay�rseverlik mant�� ve ataerkil yakla��mlar kabul edilemez." Kendi ideolojimizi, kendi sistemimizi çocuklara dayatamay�z. Çocuklar�n temel haklar�n� sa�lamal�y�z. Bu durumda da devletin koruma sistemi devreye giriyor. Çocuk Haklar� Sözle�mesi madde 3 der ki, "çocuklar�n koruma ve bak�m�n� üstlenenlerin sorumluluklar�n� yerine getirip getirmedi�ini kontrol eder ve bununla ilgili gerekli önlemler al�r."

'KORUYUCU A�LELER ÇOK C�DD� B�Ç�MDE �NCELENMEL�'
Çocuklar hak ihlallerine kar�� duyarl�d�r. Herhangi bir hak ihlaline u�rad�klar�nda kendilerini koruyamazlar ya da korumak isteseler bile yetkili mercilere ula�mas� çok zor hatta mümkün de�ildir. Bu durum da onlar� daha da incinebilir ve k�r�lgan yapar. O yüzden devlet koruma sisteminde çocuklar�n bulundurulmas� çok önemli. Ve afet s�ras�nda, sonras�nda çocuklar�n bu koruma sistemine h�zl�ca dahil edilmeleri gerekiyor. Hiç zaman kaybetmeden. Bunun için de kay�t alt�nda olan çocuklar�n saptanmas�, tespit edilmesi, kay�t alt�na al�nmas� çok önemli. Zaman içinde koruyucu aile sistemi devreye girebilir bu durumda da çocuklar�n teslim edilece�i koruyucu ailelerin ciddi biçimde incelenerek teslim edilmesi laz�m. Bu noktada da çocuklar� korumak zorunday�z.

'C�DD� B�R KIRILGAN DURUMLA KAR�I KAR�IYAYIZ'
�leti�ime, �effafl��a ve güvenli�e her zaman ihtiyac�ndan daha fazla ihtiyaç duyuyoruz. Çocuklar�n korundu�unu bilmeye ihtiyac�m�z var. Bu sistemleri h�zl� biçimde aktive etmek ve uygulanabilir hale getirmek çok önemli. Bilgi payla��m� çok önemli. Devletin koruma sisteminin aktif �eklide çal��yor oldu�unu bilmek, rakamlara ula�abilmek, çocuklara ula�abilmek çok önemli. Her zamankinden önemli çünkü çok ciddi bir k�r�lgan durumla kar�� kar��yay�z.

Deprem bölgelerine gönüllüler akt�. Çocuklar için bir ça�r�n�z var m�?Hepimize büyük roller, sorumluluklar dü�üyor. Afet sonras� ilk andan itibaren STK'lar ciddi bir dayan��mayla bölgeye akt�. Yard�m� organize etmeye ba�lad�, sa�l�kç�lar yine ayn� �ekilde. Ancak bu depremde gördük ki örgütlü ve çal��madan yap�lan haz�rl�k ne kadar iyi i�liyor olsa da yine de aksakl�klar olabiliyor. Bu noktada da asl�nda devlet kurumlar�ndan gelecek yap�land�r�lmaya çok ihtiyaç duyuluyor; çocuklar� koruyaca��z, eri�kinleri koruyaca��z. Ama deprem olmadan önce o bölgede her bölgede depreme haz�rl��n sa�lanmas�n�n ne kadar önemli oldu�unu gördük. Sonras�nda koruma sistemlerinin önemli oldu�unu fark ediyoruz. San�r�m bu konuda çok daha fazla çal��mam�z, ad�m atmam�z laz�m.

'Çocuk depremzedelerin üstün yarar� korunmal�'

�lgili Haberler