EMEK

Çerkezo�lu: AKP döneminde i�çi kaybetti, sermaye kazand�

�STANBUL
8 May�s 2023 Pazartesi

D�SK Genel Ba�kan� Arzu Çerkezo�lu, "Bu düzenin çarklar� i�çiden al�p sermayeye, yoksuldan al�p zengine vermek üzere kuruludur. Özellikle ba�kanl�k rejimiyle birlikte bu çarklar daha da ac�mas�z i�lemeye ba�lam��t�r ve bu gerçe�i raporumuzdaki bulgular net bir biçimde ortaya koymaktad�r. Evet iktidar�n politikalar�, tercihleri sonucunda bu dönemde emek kaybetti, sermaye kazand�" dedi.

Devrimci ��çi Sendikalar� Konfederasyonu (D�SK) Genel Ba�kan� Arzu Çerkezo�lu, düzenledi�i bas�n toplant�s�nda D�SK Ara�t�rma Merkezi (D�SK-AR) taraf�ndan ah�zrlanan "AKP Döneminde ve Ba�kanl�k Rejiminde ��çiler Neler Kaybetti?" ba�l�kl� raporu kamuoyuyla payla�t�. Çerkezo�lu, yeni bir tarihsel sürecin e�i�inde, 20 y�l� a�k�n bir süredir ülkeyi yöneten AKP iktidarlar�n�n politikalar�n�n, tercihlerinin i�çi s�n�f� aç�s�ndan, emekçiler aç�s�ndan sonuçlar�n� ve özellikle de 2018 y�l� itibariyle ba�kanl�k rejiminin i�çiler, emekçiler aç�s�ndan neler getirdi�ini kapsaml� bir rapor ile ortaya koyduklar�n� belirtti.

'EMEK KAYBETT� SERMAYE KAZANDI'
En son söyleyece�ini ba�tan ifade etmek istedi�ini belirten Çerkezo�lu, "Bu dönemin i�çi s�n�f� aç�s�ndan özetini sizlerle payla�madan önce en son söyleyece�imizi en ba�ta söyleyelim. Memleketi bir �irket gibi yöneten zihniyetin egemenli�inde geçen bu dönemin özeti eme�in de�ersizle�tirilmesi ve güvencesizle�tirilmesidir. Bu düzenin çarklar� i�çiden al�p sermayeye, yoksuldan al�p zengine vermek üzere kuruludur. Özellikle ba�kanl�k rejimiyle birlikte bu çarklar daha da ac�mas�z i�lemeye ba�lam��t�r ve bu gerçe�i raporumuzdaki bulgular net bir biçimde ortaya koymaktad�r. Evet iktidar�n politikalar�, tercihleri sonucunda bu dönemde emek kaybetti, sermaye kazand�" dedi.

80 sayfal�k raporu özetleyen Çerkezo�lu, sözlerine �öyle devam etti:

EME��N M�LL� GEL�RDEN ALDI�I PAY YÜZDE 35,3’TEN YÜZDE 25,2’YE GER�LED�
AKP döneminde ve ba�kanl�k rejiminde bölü�üm ili�kileri kötüle�ti. Ba�kanl�k dönemi öncesinde milli gelir içinde eme�in pay� yüzde 35,3 iken 2022’de yüzde 25,2’ye geriledi. Buna kar��l�k milli gelir içinde sermayenin pay� ba�kanl�k rejimi öncesi yüzde 48 iken 2022’de yüzde 56,7’ye yükseldi.

TÜRK�YE B�R ASGAR� ÜCRETL�LER ÜLKES� HAL�NE GELD�
2005 y�l�nda asgari ücret ortalama ücretin yüzde 46’s� iken 2020’de yüzde 60’�na ç�kt�. Türkiye bir asgari ücretliler ülkesi haline geldi. Kad�nlar daha fazla asgari ücretle çal��r hale geldi. 2006’da kad�nlar�n ayl�k ortalama ücret ve maa� geliri asgari ücretin 2 kat�yd�. 2020’de kad�nlar�n ortalama ücret ve maa�lar� asgari ücretin 1,5 kat�na geriledi.

2009'DAN BU YANA VER�ML�L�K 60 PUAN ARTARKEN, REEL B�R�M ÜCRET� 8 PUAN GER�LED�
Evet biz çal��t�k, biz ürettik, Türkiye büyüdü, iktidar övündü ama hakk�m�z� alamad�k. AKP döneminde i�çiler daha fazla çal��p daha fazla üretirken ücretleri geriledi. 2009’dan bu yana verimlilik 60 puan artarken reel birim ücret 8 puan azald�.

BA�KANLIK REJ�M� SONRASINDA ENFLASYON TIRMANDI
AKP’nin ilk dönemlerinde enflasyonda bir dü�ü� ya�an�rken özellikle ba�kanl�k rejimi sonras�nda enflasyon h�zla t�rmand�. AKP’nin iktidara geldi�i Aral�k 2002’de yüzde 29,7 olan enflasyon Nisan 2023’te TÜ�K’in inand�r�c�l�ktan uzak rakam� ile bile yüzde 43,6 oldu.

AKP DÖNEM�NDE VERG� YÜKÜ ��Ç�N�N BEL�N� BÜKTÜ
AKP döneminde vergi yükü i�çinin belini büktü. Sermayeye habire vergi aflar�, imtiyazlar� ç�karken, vergi dilimleri yoluyla i�çiler dilim dilim soyuldu. 2000 y�l�nda 2 bin 500 TL olan ilk vergi dilimi yeniden de�erleme oran�na göre art�r�lsayd� 2023’te ilk vergi dilimi 182 bin 109 TL olarak uygulanmal�yd�. Oysa 2023 y�l�nda ilk vergi dilimi 70 bin TL olarak uyguland�. Ve böylece bu dönemde sanki i�çiler zenginle�mi� gibi üst vergi diliminden vergi vermeye ba�lad�. ��çilerin üzerindeki bir ba�ka vergi yükü tüketimden al�nan dolayl� vergilerdir. Dolayl� vergilerin toplam vergi geliri içindeki oran� 1990’da yüzde 48 ve 2000’de yüzde 59 iken 2022’de yüzde 64’e ula�t�. 1990’da yüzde 52 ve 2000’de yüzde 41 olan kazanç üzerinden al�nan vergiler dolays�z vergiler ise yüzde 33’e geriledi. AKP döneminde çal��anlar bir yandan yüksek gelir vergileri öte yandan tüketim vergileri ile vergi yükü alt�nda ezildi.

SEND�KAL HAKLAR ZAYIFLATILDI
21 y�ll�k AKP iktidar� sonunda gelinen tablo yüzde 14 civar�nda resmi sendikala�ma oran�, yüzde 12,4 fiili sendikala�ma oran� ve yüzde 8,1 civar�nda toplu sözle�me kapsam�d�r. Özel sektörde toplu sözle�me kapsam� ise yüzde 4,7’dir. Özel sektörde i�çilerin yüzde 95,3’ü sendikal korumadan yoksundur.

GREVLER� YASAKLAMAKLA ÖVÜNEN Z�HN�YET GREV HAKKIMIZI F��LEN YOK ETT�
Grevleri yasaklamakla övünen bir zihniyet grev hakk�m�z� fiilen yok etti. Greve kat�lan i�çi say�s� 1963’ten bu yana en dü�ük düzeye indi. AKP hükümetleri grev ertelemelerinin (yasaklama) kapsam�n� geni�letti. AKP döneminde 20 grev erteleme kararnamesi yay�mland� ve 195 bini a�k�n i�çinin grevi yasakland�. Buna kar��l�k 21 y�ll�k AKP döneminde yaln�zca 90 bin i�çi greve ç�kabildi.

YEN�DEN ÇALI�AN YA DA �� ARAYAN EMEKL� ORANI YÜZDE 45'E ÇIKTI
AKP emeklilik ya��n� ve prim gün say�s�n� art�rd�. Emekliler aras�nda e�itsizlikler yaratt�. Emekli ayl�� güncelleme katsay�s�, ayl�k ba�lama oranlar�, ayl�klar�n alt s�n�r� dü�ürüldü. Ayl�k art��lar� resmi enflasyon oran�yla s�n�rland�r�ld�. SSK’lerin alt s�n�r ayl�� 1999 öncesinde yüzde 70 iken 5510 say�l� Yasa ile emekli ayl�klar�n�n s�n�rlar� yüzde 35-40 oran�na geriledi. 2002’de asgari ücret 184 TL iken en dü�ük i�çi emekli ayl�� 257 TL idi. 2002’de en dü�ük emekli ayl�� asgari ücretin yüzde 40'�n üzerindeyken, 2023 nisan�nda asgari ücretin alt�na geriledi. Emekli ayl�klar�n�n dü�mesi nedeniyle 4 milyon 81 bin emekli ya bir i�te çal��makta ya da i� aramaktad�r. 2002’de yüzde 37 olan çal��an veya i� arayan emekli oran� 2021’de yüzde 45’e yükseldi.

GEN�� TANIMLI ��S�ZL�K ORANI 2022 SONUNDA YÜZDE 28,4'E YÜKSELD�
AKP öncesi dönemde ortalama yüzde 8 civar�nda seyreden dar tan�ml� i�sizlik oran� AKP’li y�llarda ortalama yüzde 11’e yükseldi. Öte yandan geni� tan�ml� i�sizlik de artt�. 2002 y�l� üçüncü çeyre�inde dar tan�ml� i�sizlik oran� yüzde 9,6 ve geni� tan�ml� i�sizlik oran� yüzde 15,3’tü. 2022’de ise dar tan�ml� i�sizlik oran� yüzde 10,2’ye ve geni� tan�ml� i�sizlik oran� yüzde 20,8’e yükseldi. AKP döneminde kad�n i�sizli�i çok daha vahim bir boyuta ula�t�. Özellikle ba�kanl�k rejimi sonras� geni� tan�ml� kad�n i�sizli�i h�zl� bir biçimde art�� gösterdi. 2018’de yüzde 22,5 olan geni� tan�ml� kad�n i�sizli�i 2022’de yüzde 28,4 oldu.

��S�ZL�K S�GORTASI FONU ��VEREN FONUNA DÖNÜ�TÜ
��sizlikle mücadelede önceki iktidarlara göre daha ba�ar�s�z olan AKP iktidar� döneminde ��sizlik Sigortas� Fonu (�SF) adeta bir i�veren destek fonuna dönü�tü. 2002’de �SF kaynaklar�n�n yüzde 82,2’si i�sizlere ödenmi�ti. 2022’de ise i�çilere yap�lan ödemeler ��sizlik Sigortas� Fonu giderlerinin yaln�zca yüzde 22,1’ini olu�turmu�, yüzde 76,1’i ise sermayeye aktar�lm��t�r. Bu durum �SF’nin kurulu� amac� ve sosyal devlet ilkesiyle çeli�mektedir.

TEKNOLOJ�K GEL��MELERE RA�MEN �� C�NAYETLER� AZALMADI
2003 ve 2021 y�llar� aras�nda resmi verilere göre bildirimi yap�lan i� kazas� sonucu ölen i�çi say�s� toplam 23 bin 958 ve y�ll�k ortalama bin 261’dir. Dava ve müfetti� incelemesi sonucu kesinle�en i� kazas� veya meslek hastal�� sonucu ölüm say�s� ve s�kl�� ise çok daha fazlad�r. 2006-2021 aras� dönemde bildirimi yap�lan i� kazas� veya meslek hastal�� sonucu ölüm say�s� 22 bin 305 iken i� kazas� veya meslek hastal�� sonucu ölüm geliri ba�lanan vaka say�s� 42 bin 927’dir. Teknolojik geli�melere ra�men i� cinayetleri azalmad�, aksine 'üretim zorlamas�'na dayal� birikim modelinde i�çiler ölümüne çal��t�r�ld�.

AKP hükümetleri kamu kesiminin tasfiyesi ve özelle�tirmede büyük paya sahiptir. Toplam özelle�tirmelerin yakla��k yüzde 90’� AKP hükümetleri döneminde yap�lm��t�r. Cumhuriyet döneminin kamusal birikimlerinin yakla��k yüzde 90’�, 63,8 milyar dolar kar��l��nda AKP hükümetleri taraf�ndan özelle�tirilmi�tir. Cumhuriyetin ilk yüzy�l�ndaki birikimler 21 y�lda çarçur edilmi�tir.

AKP KIDEM TAZM�NATINI DA ER�TT�
AKP iktidar� boyunca k�dem tazminat�n�n gasp edilmesi hiç gündemden dü�mese de i�çilerin mücadeleleriyle bu giri�imler hep engellendi. Ancak 2002’de asgari ücretin 4,8 kat� olan k�dem tazminat� tavan tutar�, 2023 itibar�yla asgari ücretin 2 kat�na geriledi. AKP k�dem tazminat�n� da eritti.

OHAL'�N EN A�IR B�LANÇOSU HAKSIZ, HUKUKSUZ �HRAÇLAR OLDU
OHAL döneminin en a��r bilançosu haks�z, hukuksuz ihraçlar oldu. Gazeteciler, milletvekilleri ve belediye ba�kanlar� tutukland�. �ki y�ll�k OHAL döneminde Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en büyük kamu görevlisi tasfiyesi ya�and� ve 135 bin kamu görevlisi ihraç edildi. Kamuda ya�anan ihraç ve tasfiyeler 12 Eylül dönemiyle k�yaslanamayacak kadar kapsaml� oldu. OHAL ile ihraç edilenlerin yarg� yoluna ba�vurma ve adil yarg�lanma hakk� da ortadan kald�r�ld� ve KHK’lerle ilgili itirazlar için idari bir kurul olan Ola�anüstü Hal ��lemleri �nceleme Komisyonu kuruldu. �hraç edilen Bar�� Akademisyenleri AYM ve yarg� kararlar�na ra�men görevlerine iade edilmedi. Hak, hukuk, adalet ayaklar alt�na al�nd�.

AKP COVID-19 �LE MÜCADELEDE YETERS�Z KALDI
AKP hükümeti, ücretlilerin üzerinde sosyal ve ekonomik aç�dan oldukça y�k�c� sonuçlar do�uran Covid-19 salg�n� ile mücadelede yetersiz kald�. Yurtta�lar� Covid-19’un etkilerinden koruyacak etkin önlemler almad� ve güçlü sosyal politika önlemleri uygulamad�. Zengin ülkeler Covid-19’un etkisini azaltmak için yurtta�lar�na milli gelirlerinin yüzde 17,3’ü kadar kaynak ay�r�rken Türkiye’de sadece milli gelirinin yüzde 2,7’si kadar ek harcama ve gelir deste�i sa�land�."

Ba�l�klar halinde aç�klad�� özet rapordan sonra Çerkezo�lu sözlerini �öyle noktalad�:

21 YILDIR UYGULANAN POL�T�KALAR VE BA�KANLIK REJ�M� ��Ç�LERE ZARARLIDIR
Özet bulgular böyle. 'AKP Döneminde ve Ba�kanl�k Rejiminde ��çiler Neler Kaybetti?' ba�l�kl� raporumuz detayl� bir biçimde incelendi�inde, daha net bir biçimde görülecektir ki 21 y�ld�r uygulanan politikalar ve ba�kanl�k rejimi i�çilere zararl�d�r. Her seçim dönemi siyasi partiler, tüm topluma, özellikle de nüfusun dörtte üçünü olu�turan biz emek gelirleriyle ya�ayanlara vaatlerde bulunurlar. ��çiler de bu vaatlere göre kararlar verirler. Emek aç�s�ndan AKP döneminin ve özellikle de ba�kanl�k rejiminin yaratt�� tahribat ortadad�r. Ancak her �eyden önemlisi AKP’li y�llar boyunca i�çilerin haklar�n�, hukuklar�n� koruyabilece�i, savunabilece�i tüm mekanizmalar�n ad�m ad�m ortadan kald�r�lm�� olmas�d�r.

Sendikala�ma büyük bask� alt�na al�nm��, grev yasaklamak övünç vesilesi haline getirilmi�, en basit toplant� ve gösteri yürüyü�ü hakk� bile oldukça daralt�lm��, adalet saraylar�nda i�çi hakk� aranamaz olmu�, sosyal diyalog mekanizmalar� tümüyle ortadan kald�r�lm��, Ekonomik Sosyal Konsey’den Üçlü Dan��ma Kurulu’na tüm yasal, Anayasal kurumlar fiilen i�letilmemi�tir. K�sacas� i�çi s�n�f�n�n hakk�n� hukukunu korumak için kullanabilece�i tüm demokratik mekanizmalar a��r tahribata u�ram��t�r. Raporumuzda detayl� bir biçimde ortaya koydu�umuz, sermayenin lehine, i�çilerin aleyhine geli�melerin tamam�, demokrasinin tahrip edilmesiyle sa�lanm��t�r. Bir kere daha görülmü�tür ki demokrasi i�çinin ekme�idir.

Bu nedenle 14 May�s seçimlerinde verece�imiz karar, vaatleri de�erlendirerek ülkemizi hangi Cumhurba�kan�’n�n yönetece�inden, hangi parti veya partilerin iktidara gelece�inden ibaret de�ildir. Bu sand�k bizim için esas olarak i�çilere zararl� olan, adaleti ve demokrasiyi a��r biçimde tahrip eden, ülkeyi bir �irket gibi yöneterek milyonlar� enkaz alt�nda b�rakan otoriter ba�kanl�k sistemini de�i�tirmek için bölünmeden, parçalanmadan birlik olaca��m�z bir sand�kt�r. Daha önce Ba�kanlar� Kurulu’muzun sonuç metninde de ifade etti�imiz gibi 4 May�s’a kadar i�yeri i�yeri, meydan meydan, sokak sokak anlataca��m�z hakikat ve yapaca��m�z ça�r� nettir: Ba�kanl�k düzeni i�çiye zararl�d�r, halka zararl�d�r, memlekete zararl�d�r ve bu nedenle ba�ta i�çi s�n�f� olmak üzere halk�m�z�n iradesiyle de�i�tirilmek zorundad�r; de�i�tirilecektir.

Çerkezo�lu: AKP döneminde i�çi kaybetti, sermaye kazand�

�lgili Haberler