Bêwar Emîn: Güney Kürdistan Seçimlerinin dört parça Kürdistan'a etkileri olacak
MAXMÛR Halk Meclisi Dış İşler Komisyonu üyesi Bêwar Emîn, Başûr Kürdistan seçimlerine ilişkin ETHA'ya değerlendirmesinde, "Diyebiliriz ki eğer iyi bir değişim olursa Başûr Kürdistan Parlamentosu işgale, ihanet çizgisine karşı, hepsinden önemlisi ulusal bir birlik oluşabilir. Hem Başûr'da hem de 4 parça Kürdistan'da Kürdistani partiler ile birlikte ulusal temsili, ülke temsilini yapabilirler. En önemlisi budur. Başûr Kürdistan seçimleri kuşkusuz bizim için bu çerçevede önemlidir" dedi.
KDP'nin başvurusu üzerine 2 yıl önce yapılması planlanan ancak ertelenen Kürdistan Yönetimi seçimleri 20 Ekim'de gerçekleşecek. Seçimlere 13 parti ve örgüt, ittifak listesiyle birlikte bağımsızlar katılıyor. Daha önce Hewlêr ve Süleymaniye olmak üzere 2 Vilayet'te gerçekleşen seçimler Irak Merkezi Hükümeti ve Yüksek Seçim Komisyonu'nun da onaylaması ile Duhok ve Halepçe'nin de dahil edilmesiyle 4 vilayette gerçekleşiyor. 2.799.000.577 kişi oy verme işlemi için sandık başına gidecek.
Maxmûr Halk Meclisi Dış İşler Komisyonu üyesi Bêwar Emîn ile 20 Ekim'de gerçekleşecek seçimleri konuştuk. Emîn'in ETHA'nın sorularına verdiği yanıtlar şöyle:
Başûr Kürdistan seçimlerinde öncelikle hangi siyasi oluşum, parti ve örgütler hangi liste ve ittifaklarla giriyor?
Şu anda 20 Ekim'de gerçekleştirilecek olan Başûrê Kürdistan bölgesi seçimlerine katılan 13 siyasi parti, örgüt ve ittifak var. Bunlar Kürdistan Demokrat Parti (KDP), Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB), Değişim Hareketi (Goran), Halk Cephesi (Beriya Gel) Kürdistan İslam Toplumsal Dernekleri, Kürdistan İslami Birlik (Yekgirtu), Yeni Nesil (Nwey Nu), Tutum Listesi, Çağ Listesi, Ülke Sözleşmesi Listesi, Kürdistan Sözleşmesi Listesi, İslam Temas Listesi gibi siyasi parti ve örgütler. Diğer yandan bağımsız olarak seçimlere katılan bir kesimde var.
Başûr Kürdistan Parlamento seçimleri tarihinde parlamentoya temsilci gönderen birkaç güç var. Bunlar KYB'dir, KDP'dir, her ne kadar az olsa da Kürdistan İslam Birliği Partisi, son 10 yıllık süreçte Goran hareketi, son 2-3 yıldır Yeni Kuşak hareketidir. Başûr Kürdistan Parlamentosunun kitlesi çoğunlukla bu partilerden oluşuyordu. Hükümeti ise daha çok KDP ve YNK'den oluşuyordu, son dönemde Goran Hareketi de hükümete katıldı.
'SEÇİMLERE KATILAN SİYASİ PARTİ VE LİSTE SAYISI ARTTI'
Birlik ve Cemiyet gibi İslami partiler ve oluşumlar ise özellikle son yıllarda Başûr Kürdistan siyaset sahnesine çıktı. Bunlar daha çok muhalefet düzeyinde kaldı. Yani son 30 yıllık Başûr Kürdistan siyasi iktidarı birkaç partiden oluşuyordu diyebiliriz. Şu anda seçimlere katılan siyasi partilerin de listelerin de sayısı arttı. Örneğin KYB içindeki çelişkilerden sonra Şêx Lahor Cengî öncülüğünde Halk Cephesi adında bir parti kuruldu, kitlesi KYB'den kopan bir kesimden oluşuyor. Halk Cephesi, Behdînan ve Hewlêr gibi diğer bölgelerde örgütleniyor.
Diğer taraftan Tutum Listesi, o da Elî Heme Salah öncülüğünde oluşturuldu. Kendisi, Goran Hareketinde aktifti ve oradan ayrıldı, listeyi yine Goran'dan ayrılan kesimlerle oluşturdu. Bu liste içerisinde özellikle Behdînan bölgesinden kimi siyasi aktivistler var. Onların bir kısmı hapishanedeler, yine de tüm engellere rağmen aday oldular. Daha çok durumdan memnun olmayan kesimlerden oluşuyor. Tabii diğer kesimler de var; Ülke Koalisyonu, Kürdistan İslami Koalisyonu bunlarda durumdan memnun olmayan ve seçimlere katılan kesimler. Çağ Listesi gibi listelerde var.
'IRAK HÜKÜMETİ BÖLGEDE YÜRÜTÜLEN SAVAŞIN BİR PARÇASI OLUYOR'
Seçim çalışmaları nasıl bir siyasi konjonktürde gelişiyor? Halkın eğilimi nedir buna dair değerlendirme ve gözlemleriniz nelerdir?
Irak ve Başûr Kürdistan çerçevesinde ele alındığında da bu seçimler önemlidir. Niye? Özellikle Başûr Kürdistan'da gerçekleşen 2017 referandumundan sonra, o zamandan beri diyebiliriz ki Kürt halkının gücü ya da Başûr Kürdistan iktidarının gücü Irak karşısında zayıfladı. Bilindiği gibi bir referandum gerçekleşti, seçim oldu. Hem ekonomi anlamında hem güvenlik anlamında zamanı ve yeri olmadığı halde ve hiçbir hazırlık yapılmamasına rağmen öyle bir adım atıldı. Ondan sonra uzun yıllardır Amerika, Avrupa gibi dış güçler ve dost güçler yardımları kestiler. Bu Irak'ın hem ekonomik olarak hem baskı gücü olarak üzerimize gelmesine neden oldu. Son dönemde kanuni yollarla da deniyor. Siyasi ve ekonomik anlamda Başûr Kürdistan'a yönelik birçok müdahalelerde bulundu. Şu anda Başûr Kürdistan iktidarı Irak karşısında zayıflamış durumda. Bu yüzden var olan bu iktidarla ya da Başûr iktidarının bu yönetme şekliyle şüphesiz var olan kazanımlar elden gidecektir. Bu yüzden, seçimler bu iktidardan kurtulmak için aynı zamanda bir şanstır. Irak hükümeti Başûr iktidarının yaşadığı iç parçalanma ya da siyasi çelişkilerinden fayda sağlayacaktır. Çok seslilik ya da çok başlılık Irak'ta da bir muhataplığın olmamasına neden oluyor.
'TÜRK DEVLETİ İŞGAL GÜÇLERİNİ RESMİ KAPILARDAN GEÇİRİYOR'
Gündemleri sadece para ve maaş. Diğer taraftan bakıyoruz Türk devletinin Behdînan bölgesinde 100 yakın (askeri) karargahı inşa edilmiş durumda. Başûr Kürdistan toprakları o anlamıyla da işgal edilmiş durumda. Bu yüzden Türk devleti her gün her yere saldırıyor. Kendi güçlerini resmi kapılardan Başûr Kürdistan topraklarına getirip götürüyor. İstihbaratı Hewlêr'den Süleymaniye'ye kadar her yerde saldırılar gerçekleştiriyor. Diğer taraftan, halk tarafından ele alınacak olursa Başûr Kürdistan'da 30 yıldan fazladır bu iktidar var. Biliniyor ki her zaman işgalciliğe hizmet etmiştir. Bu parlamentonun ilk kararlarından biri Kürt güçlerine karşı, PKK'ye karşı savaş ilan etmekti. Zaten bu parlamento bu yüzden kuruldu. O zamandan şimdiye kadar dış güçlere hizmet ediyor, işgalcilere hizmet ediyor. Toplumsal olarak da toplumu çürütmüş durumda. Artık halk, Saddam rejimini ister hale gelmiş durumda. Saddam'ın eliyle o kadar katliam, o kadar Enfal gerçekleştirildi, ama toplum kendi celladını ister hale getirilmiş durumda. Ekonomik anlamda, sağlık anlamında, okuma anlamında, yani toplumsal altyapı anlamında bu iktidar Kürtler için, Başûr halkı için hiçbir şey yapmadı.
'HALK İÇERİSİNDE DEĞİŞİM UMUDU VAR'
Fakat bu seçimlerde buna rağmen halkta değişme umudu var. Nasıl? Başûr'da inşa edilen sistemde her zaman iki güç ya da 2 parti iktidarı ele alıyorlardı. Parlamentoda en fazla oran onların çıkıyordu. Parlamento kürsülerini büyük sahtekarlıklarla ele geçirdiler. Neden bu seçimlerde umut var dedik? Çünkü biraz değişimler oldu. Yüksek Seçim Komisyonu daha önce iktidar olan partilerin eliyle oluşturuluyordu. Komisyona seçilen kişiler de kendi partilerine hizmet ediyorlardı. Seçimi nasıl istiyorlarsa öyle şekillendiriyorlardı. Şu anda Yüksek Seçim Komisyonu, Irak Merkezi Hükümeti tarafından gönderiliyor. Federal Mahkeme, bağımsız bir komisyon gönderiyor. Tabi o komisyon geldiğinde kendi sicili ile geliyor. Kendilerinin oluşturduğu seçmen listesi ile geliyorlar.
Önce çok yüksek oranda hayali seçmen vardı. Özellikle KDP, Behdînan'da Rojava'dan gelen göçmenler için sahte kimlikler çıkarttı. Göçmen olan Êzidî Kürtlere oy kullandırıyordu. 600 bin kadar hayali seçmen vardı. Önce ki seçimlerde 120 bin kadar seçmenin sahte oy kullandığı söyleniyor. Bu da parlamentoda onlarca sandalyeye tekabül ediyor. Bu seçimlerde resmi olarak oy kullanacak seçmen sayısı 2.799.000.577 kişidir. Bu Irak'tan gelen komisyonun belirlediği resmi sayıdır. Bu sayılarda sahtekarlık ya da gidip oy kullanacak hayali seçmen yok. Bu seçimler için önemli bir noktadır. Diğer taraftan bilindiği gibi azınlık ulusların kotası 11 sandalyeydi. Bunlar da çoğunlukla KDP'den seçiliyordu. Yani nasıl? Türkmenlerdir, Êzidîlerdir, Yaresanlardır, Kakayilerdir, bunlar daha çok KDP içerisinde oluyorlardı. Örneğin bu azınlıklardan birisinin temsilcisi KDP'liydi. Bu yüzden otomatik olarak bunlar KDP'li olarak sayılıyordu. Bu yüzden şu anda kota konusu kalmamış durumda. Bağdat mahkemesinin kararı ile azınlıklar kotası kaldırıldı.
'SİYASİ PARTİLERİN ÖNERİSİ İLE SEÇİMLER 4 BÖLGEDE GERÇEKLEŞİYOR'
Bir diğeri de siyasi partilerin gündemleştirdiği, Irak Merkezi Hükümetinin kabul edip kararlaştırdığı bir durum. Şimdiye kadar seçimler iki bölümlü, Hewlêr ve Süleymaniye olmak üzere iki vilayette gerçekleşiyordu, Halepçe ve Duhok'da eklendi böylece seçimler 4 bölgede gerçekleşecek. Yani bu neye yol açıyordu, tek oy kullanıp diğer bölgelerde de vekil çıkartılıyordu. Bu artık yapılamıyor. Bu diğer siyasi güçlerin de çıkarına geliyor. Bu seçimlerde komisyon oyları ilk kez aynı anda ve aynı yerde hem elektronik olarak sayılacak hem de elle sayılacak. Sandık memurlarına ıslak imzalı oyları verilecek. Geçmiş seçimler ve şimdiki seçimler arasında değişimler oldu. Bu yüzden, halk içerisinde bir değişim olacağına dair bir umut oluşmuş durumda.
'GORAN HÜKÜMETİN PARÇASI OLDUKTAN SONRA GÜCÜNÜ KAYBETTİ, ÇEKİLMESİNİN BİR ETKİSİ YOK'
Seçime günler kala Goran hareketi hükümetten çekildiğini duyurdu. Hareketin Genel Sekreter Dana Ehmed Mecd konuya ilişkin yaptığı açıklamada çekilme kararını geç ama yerinde bir karar olarak nitelendirdi. Çekilme gerekçeleri nelerdir?
Böyle bir zamanda Goran hareketinin hükümetten çekilmesinin halk içerisinde büyük bir etkisi olmadı. Goran'ın tarihi çıkışı, Neşirvan'ın (kurucusu Neşirvan Mustafa) önüne koyduğu amaç ve hedeflerle ilk seçimlerde en güçlü muhalefet olarak çıktı, 10'dan fazla sandalye aldılar. Bu duruma nasıl geldi bu geniş bir konudur. Goran ne zaman gücünü kaybetti? Hükümetin bir parçası olduktan sonra gücünü kaybetti. O siyasetin, Başûr yenilgisinin, kirli siyasetin bir parçası oldu. Goran ne zaman bu siyasetin bir parçası olduysa zayıfladı. Neşirvan'ın ölümü de etki etti.
Ama özellikle Goran kendi program ve tüzüğünün, halkın sorunlarını çözmek için halka verdiği sözlerin dışına çıkıp hükümete girdiğinde zayıfladı. Özellikle son birkaç yılda hükümetin kötü yaptırımlarına ortak oldu. Bu yüzden halk içerisinde hiçbir değeri kalmadı. Goran'ın seçmeni olan kitle kimisi farklı listelere gitti, kimisi KYB'ye geri döndü. Bu son süreçte Goran yönetimi içerisinde de özellikle başkanlık konusunda kimi sorunlar çıktı. Geçen günlerde Goran çekilmiş diye bir haber okuduk, sonra ki günlerde çıkan haberlerde de Goran vekilleri bakanlıklarda devam ediyor diye haber çıktı. Resmi olarak çekildik diyorlar, fakat vekilleri çalışmalarına devam ediyor. Bu yüzden şu anda çekilmiş, çekilmemiş hiçbir değeri yoktur. Öyle bir niyetleri olsaydı bunu kaç ay önce daha hükümetin süresi bitmeden bunu yaparlardı. Uzun süredir hükümetin süresi bitmiş durumda, seçimler ertelendi. Bu yüzden o zaman çekilselerdi halk içerisinde destek alabilirlerdi. Seçimlere bir hafta kala hükümetten çekildiğini açıklıyor sonrada vekillerin çalışmalara devam ettiği haberlerini alıyoruz.
'BAŞUR'UN TARİHİ ERİL BİR TARİH'
Seçim listelerinde kadınların sayısal oranı ve özelde seçilebilir yerlerde aday gösterilme tablosu nedir?
Şu anda Başûr Kürdistan'da kadına yönelik zihniyet ve yaklaşımlar biliniyor. Özellikle diyebiliriz ki islamın etkileri, gericiliğin geleneksel etkileri söz konusu. Kadın konusunda Başûr'un tarihi eril bir tarihtir. Ama son birkaç yılda özellikle önder Apo'nun fikirlerinin yayılması etkilerini Başûr Kürdistan'da da göstermiştir. Kadınlar bakımından da bir değişim olmuştur. Bu felsefe Başûr halkı, kadınlar üzerinde, Başûr'da ki siyasi partiler üzerinde bir etki yaratmıştır. Bu anlamda az da olsa bir değişim var. Şu anda aday sayısına göre 1091 aday var. Bu 100 sandalyeye tekabül ediyor. Bu 1091 kişiden 368'i kadın aday var. Yüksek seçim komisyonuna göre de kadınların en fazla aday olduğu vilayet Süleymaniye olarak belirlenmiş. Orada da 507 adaydan 171'i kadın. Kadınların en çok aday olduğu 2. Vilayet ise Hewlêr olarak belirlenmiş. 385 adaydan 112'si kadındır. Duhok'ta ise 220 adaydan 63'ü kadın. Halepçe Vilayeti'nde ise 53 adaydan 22'si kadın. Kadınların katılım oranı bu şekildedir. Baraj oranı ise Irak Federal Mahkemesi'nde ya da Irak'ın atadığı Yüksek Seçim Komisyonu'na göre yüzde 30'dur. Kürdistan Bölgesi Parlamentosu önce ki kararı da böyleydi. Kadın kotası yüzde 30'dur.
'MAXMÛR İÇİN BAŞÛR KÜRDİSTAN'IN TARİHİ KARA BİR TARİHTİR'
Irak hükümeti ve Başûr yönetiminin Maxmûr kampına yönelik politikalarını biliyoruz. Aynı zamanda işgalci Türk devletinin saldırılarının da hedefinde. Maxmûr halkının bu seçimlere yönelik tutumu ve eğilimi nedir? Bu seçimlerin olası sonuçları Maxmûr halkına nasıl yansıyacaktır?
Maxmûr toplumu olarak Bakur Kürdistan'da yürütülen imha ve inkâr, ajanlaştırma, koruculaştırma, köylerin yakılması gibi Türk devletinin 100 yıldır Kürt halkına yönelik yürüttüğü kirli siyaseti sonucu göç edip buraya geldiğimiz biliniyor. Başûr Kürdistan tarihi özellikle KDP cephesinden Maxmûr için kara bir tarihtir. Bizim Maxmûr kampında yaşamamıza neden olan asıl sebepler, Türk devleti ile aynı işbirlikçi ihanet ve kirli siyaset çizgisidir.
Bu yüzden şüphesiz Başûr Kürdistan Bölgesi seçimlerinin gerçekleşmesi Bakur, Rojava, Maxmûr, Rohjilat ya da ülke dışında olsun her bir Kürt için sonuç önemlidir. Yani biz Başûrê Kürdistan'ı sadece bir partinin, gücün ya da bir parçanın değil Kürt halkının bir kazanımı olarak görüyoruz. Bu yüzden bu önemlidir. 30 yıldır hatta 30 yıldan fazladır halkın kanı ve emeğinin sömürülmesi üzerinden yaşayan bir hükümranlık var. Saddam Hüseyin BAAS rejiminden İşgalci Türk devletine kadar büyük bir işgal saldırısı var. Başûr Kürdistan her yönüyle işgalciliğe sunulmuş durumda. Başûr'daki iktidar ne Başûr'da ne de Başûr dışında halk için bir hizmet yapmış değil.
'SON 5 YILDIR MAXMÛR'A YÖNELİK ÇOK BÜYÜK BİR AMBARGO UYGULANIYOR'
Özellikle Maxmûr konusunda bu iktidarın kara bir tarihi var. Başûr iktidarının bu ihanet çizgisi yüzünden onlarca kez mekan değiştirilmiştir. Kuşkusuz insan yakın tarihe baksa bile KDP ve yetkilileri 5 yıldır kampa yönelik çok büyük bir ambargo uyguladı. Bu halkın bundan çok büyük zarar ve ziyan görmesine neden oldu.
Bu nedenle bu seçimlerin gerçekleşmesi, bir değişimin olması bizler için önemlidir, ilgiyle takip ediyoruz. Bu çerçevede Başûr seçimlerinin sonucunu önemli görüyoruz. Diyebiliriz ki eğer iyi bir değişim olursa Başûr Kürdistan Parlamentosu işgale, ihanet çizgisine karşı, hepsinden önemlisi ulusal bir birlik oluşabilir. Hem Başûr'da hem de 4 parça Kürdistan'da Kürdistani partiler ile birlikte ulusal temsili, ülke temsilini yapabilirler. En önemlisi budur. Başûr Kürdistan seçimleri kuşkusuz bizim için bu çerçevede önemlidir.