GÜNCEL

Ya�am Uzun yazd� | A�� ile normale dönülür mü?

YA�AM UZUN
26 Kas�m 2020 Per�embe

Dünyadaki tüm insanlar� a��laman�n maliyeti, salg�n�n ekonomide yarataca�� söylenen trilyonlarca dolarl�k zarar�n yüzde 1'inin bile alt�nda olmas�na ra�men adeta bir tür a�� milliyetçili�i ile �irketlerin karlar�n� katlamas� ise yine gizlenmeye çal��ld�. A��ya dair her geli�me ile borsa de�eri artan BionTech �irketinin örne�in bu süreçte hisse de�eri 20 milyar dolar� a�t�. Salg�n dönemlerinde ilaç tekellerinin bu ac�mas�z açgözlülü�üyle sa�l�k hizmetinin metala�mas� bir tür insanl�k suçuna dönü�tü.

Burjuva Türk devleti, salg�ndan önceki dönemde içine girilen ekonomik kriz ko�ullar� alt�nda sürecin ba��ndan itibaren "sürü ba��kl��" stratejisini izleyerek salg�n� f�rsata çevirmek için elinden geleni yapt�. Aç�klanan günlük salg�n verileri ba��ndan beri inand�r�c�l�ktan uzak ve yaland�. �nsanlar�n gözden ç�kar�lmas�n�n normalle�tirilmesi anlam�na gelen "yeni normal"de hastalara do�ru düzgün ilaç sa�lanamazken Arnavutluk'tan Türkiye'ye tedaviye gelen zenginlerin 6,7 milyon Avro harcamas� bu f�rsatç� bak��n "sa�l�k turizmi" ad� alt�ndaki görünümü oldu.[1] �S�G Meclisinin aç�klamalar�na göre 8 ayda en az 368 i�çi Covid-19'dan hayat�n� kaybetti. Üstü örtük ekonomi i�leyi�indeki gibi Covid-19 testlerinin de kime yap�ld�� bilinmiyor, ba�ta sa�l�k emekçileri, her sektörde i�çiler tükenmi�lik içinde açl�k ve hastal�k ikilemine itilmi� durumda. ABD ba�kan� dahil en tepeden siyasiler ve kapitalistler salg�na yakalansa da tedavi sürecindeki s�n�fsal ayr�mc�l�k ve adaletsizlik adeta kapitalist toplumdaki bireysel rekabetin bir parças� gibi ola�an kabul edildi.

Al�nmayan önlemlerle sa�l�k sistemi çökmü� olsa da bunun çarklar�n ne olursa olsun dönmesi gerekti�i sermaye bak�� aç�s�n�n yan�nda istenen bir çökü� oldu�unu ise Sungkyunkwan Üniversitesi'nden Gökçe Ba�bu�'un, "Salg�nla mücadelede en etkili olan yöntem ba�lant� takibidir... Bat�l� kapitalist ülkelerin ba�lant� takibini etkili bir �ekilde hayata geçirmeyip maske-mesafe ve a��-ilac� öne ç�karmas� bilinçli bir tercihtir... Bu sistem maske-mesafeyi vurgulayarak sorumlulu�u bireylere atar, a��-ilac� öne ç�kararak bir yandan halka umut da��t�r, di�er yandan azami kar� hedefler. Çünkü ba�lant� takibi yöntemi kar getirici bir yöntem de�ildir."[2] sözleriyle ifade etti�i üzere ilaç tekellerinin salg�n sürecinde öne ç�kan rollerinden anlayabiliriz.

A�� ve ilaç beklentisi, dev ilaç tekellerinin ve onlar�n üssü olan ulus devletlerin aras�ndaki kapitalist rekâbetin bir parças� olarak salg�n�n ba��ndan itibaren Bill Gates'in herkese çip takmak istedi�i gibi komplo teorilerinin, yeni biyolojik sald�r� ve hastal�klar�n konusu oldu. �irketlerin deneme a�amalar�na dair her detay gereksiz bir bilgi olarak salg�n gündemine sokuldu. Ancak a��lar�n güvenilirli�ini ileride sorgulatacak �ekilde, kürkü için endüstriyel tesislerde hapsedilen vizonlara mutasyona u�ram�� virüsün bula�mas� ile milyonlarca hayvan toplu bir katliama u�rad�. A��n�n salg�nlar� önlemede kesin bir çözüm olmad��n�n bir ön gösterimi oldu. Eksi 70 derecede saklan�p uygun uçak ve kara yolu araçlar�yla ta��nmas� gereken a��lar�n kitlesel üretimi ve da��t�m� için altyap�y� sa�lamak ve finanse etmek ise ancak buna gücü yeten ülkelerin öncelikle alt�ndan kalkaca�� bir "piyasa". Hakimiyeti elinde bulunduran AB ülkeleri ve ABD'nin daha "piyasa"ya ç�kmam�� a��n�n al�m sözle�meleri yapmas� ancak ba�ta Afrika'dakiler olmak üzere geri kalan ülkeler için belirsizli�in sürmesi bu kirli rekabetin üzerinde geli�ti�i derin e�itsizlik uçurumunu gösteriyor. Ülkeler aras�ndaki derin e�itsizlik, a��da öncelikli olanlar�n dahi güvende olmas�n�n önünde bir engel. Zira, küresel meta zinciriyle salg�n�n nas�l h�zl� yay�ld�� deneyimlendi.

DSÖ'ye göre 100'den fazla a�� aday�ndan henüz sadece bir k�sm� insanlarda deneme a�amas�na ula�abildi. Bunlardan ABD men�eli Pfizer ve Almanya men�eli BionTech ortakl��n�n geli�tirdi�i iki dozda uygulanan a�� için ABD G�da ve �laç Dairesi'ne (FDA) lisans ba�vurusu yap�ld�. FDA'n�n, %90 etkili oldu�u söylenen a�� için 10 Aral�k'taki toplant�da olur karar� vermesi beklenirken �irket y�l sonuna kadar 50 milyon doz üretim yapaca��n� aç�klad�. AB, bu dev tekel ile 300 milyon doz kar��l��nda (100 milyon dozu Almanya'n�n) 4,65 milyar dolarl�k bir anla�ma imzalad�. A�� ba��na maliyetin 31 Avroya denk geldi�i aç�kland�. Di�er öne ç�kan �irketlerden Moderna da �imdiden ön sipari� sat��lar�n� yapt�. Oxford Üniversitesi ve Astra Zeneca ise Noel'e kadar lisans ba�vurusu yapacaklar�n� aç�klad�lar.

ABD ve �ngiltere'de 11 Aral�k'tan, �spanya ve Almanya'da Ocak ay�ndan itibaren riskli grup a��lamalar� ba�layacak. Türkiye ise Sa�l�k Bakan�'n�n aç�klamalar�na göre Pfizer/BionTech'ten ilk a�amada 1 milyon doz a�� almak için sözle�me imzalayacak ve 2021 y�l�nda bu 25 milyon doza kadar ç�kacak. Son faz çal��malar� Türkiye'deki denekler üzerinde süren Çin men�eli Sinovac firmas�n�n a��s� için de sipari� verilecek. Halk Sa�l�� Uzman� Prof. Dr. Kay�han Pala'ya göre Covid-19'a kar�� a�� ile toplum ba��kl��n�n olu�abilmesi için nüfusun en az yüzde 67'sinin a��lanmas� yani bu hesapla Türkiye'de yakla��k 40-50 milyon ki�inin a�� olmas� gerekiyor.

S�n�r Tan�mayan Doktorlar (STD) örgütü 11 Kas�m'da yapt�� aç�klamada "Benzeri görülmemi� düzeyde kamu finansman�na ra�men, COVID-19 a��lar� geli�tirmek için yar��an bir dizi ba�ka �irket için yap�lan di�er lisans anla�malar� da gizli tutuluyor" derken, ABD'de 6 a�� aday� çal��ma için Astra Zeneca/Oxford, Johnson&Johnson/BiologicalE, Pfizer/BionTech, GlaxoSmithKline/Sanofi Pasteur, Moderna/Lonza ve Novavax �irketlerine 12 milyar dolar ödeme yap�ld��n� aç�klad�. Örgüt aç�klamas�nda Pfizer ve Johnson&Johnson gibi iki büyük ilaç tekelinin bu kadar büyük sübvansiyona ra�men ürünlerinin yaln�zca 5'te 1'inin kendi Ar-Ge laboratuvarlar�nda üretildi�ine, geri kalan�n ise di�er küçük �irketlerin sat�n al�n�p yutulmas�yla piyasaya sürüldü�üne dikkat çekti.[3] Halk�n vergisiyle finanse edilen �irketler, a��lar� patentledikleri gibi ara�t�rma sürecindeki hiçbir a�amada �effaf davranmayarak maliyetleri gizliyorlar. Ve �imdi son ürün için bir kez daha kamu bütçesine göz dikecekler.

Dünyadaki tüm insanlar� a��laman�n maliyeti, salg�n�n ekonomide yarataca�� söylenen trilyonlarca dolarl�k zarar�n yüzde 1'inin bile alt�nda olmas�na ra�men adeta bir tür a�� milliyetçili�i ile �irketlerin karlar�n� katlamas� ise yine gizlenmeye çal��ld�. A��ya dair her geli�me ile borsa de�eri artan BionTech �irketinin örne�in bu süreçte hisse de�eri 20 milyar dolar� a�t�.[4] Salg�n dönemlerinde ilaç tekellerinin bu ac�mas�z açgözlülü�üyle sa�l�k hizmetinin metala�mas� bir tür insanl�k suçuna dönü�tü.

Burjuva hukukunda özel mülkiyet olan bu tür bulu�lar�n piyasa de�erini koruyan yasal k�l�f olan patentler ilaç sektöründe daha ac�mas�z bir rol oynuyor. �laç molekülünün ke�finden itibaren 20 y�l koruma sa�layan patent, ilac�n piyasa a�amas�na gelmesi 15 y�l kadar sürdü�ü için �irketlerin kar�n� ancak 5-8 y�l garanti edebiliyor. DTÖ'ye üye ülkeler aras�nda imzalanan TRIPS (Ticaretle Ba�lant�l� Fikri Mülkiyet Anla�mas�) gere�ince insan hayat�n� görmezden gelen bu süreç HIV/AIDS ilaçlar�nda ya�anm��t�. Özellikle Sahra Alt� Afrikas�'nda ya�anan insani kriz sonras� bu ilaçlara özel bir üretim izni ç�kar�lm��t�. Ekim ay�nda Güney Afrika ve Hindistan'�n DTÖ'ye yapt�� ba�vuru ile t�pk� 2001'deki HIV salg�n�n�n zirve yapt�� dönemde verilen gibi bir feragatin sa�lanmas� için çal��ma yürüttüklerini aç�klayan STD �laca Eri�im Kampanyas� e�-direktörü Dr. Sidney Wong, Covid-19 ba�lant�l� tüm teknoloji ve ilaçlar�n fikri mülkiyet engellerinden ba��ms�z olmas� gerekti�ini vurgularken bunlar�n küresel kamu mal� ilan edilmesi ça�r�s� yapt�.

Türk Eczac�lar� Birli�i'nin s�ralad�� taleplerden olan "a��lar ve Covid'de kullan�lan tüm ilaçlar her ko�ulda, herkes için kamu taraf�ndan ücretsiz bir �ekilde sa�lanmal�d�r. A�� ülkelerin ekonomik durumlar�na göre fiyatland�r�lmal�, üreticiler taraf�ndan yoksul ülkelere ücretsiz olarak sa�lanmal�d�r." talepleri ile HDP Sa�l�k ve Sosyal Politikalar Komisyonu'nun a��n�n kamu bütçesi yerine özel bir servet vergisi ile finanse edilmesi halkç� talepleri ise Covid-19 krizinin yeni toplumsal mücadele gündemleriyle sürece�ini gösteriyor.

Elbette a��ya eri�im temel bir insan hakk� ve sa�l�� rehin alan �irketler bu hakk� gasp ediyorlar. Bir umut gibi sunulan a��n�n dünyan�n dört bir yan�na h�zla da��t�lmas� ve uygulanmas� sa�lanmad�kça önemi ve anlam� o kadar büyük olmayacak. Fiili OHAL'e dönü�türülen salg�n önlemleri ile Dardanel ve Vestel'deki kapal� devre zorla çal��man�n tüm ülkeye yay�ld�� ko�ullarda adeta bir çal��ma kamp�na dönü�en ülkede reform söylemi ile göz k�rp�lan emperyalist tekellere i�çilere daha çok sald�r�laca��n�n sözü verilmi�ti. Verilerdeki sahtecilikten, bilimsellikten uzak halk� suçlay�c� dile, kendi hastane "zinciri"nde daha pahal� test skandal�ndan maske-dezenfektan�n da��t�lamamas�na ayn� kar akl�n�n hakim oldu�u Sa�l�k Bakanl��'n�n damat bakan gibi istifas�n�n yak�n oldu�u söylenebilir ve belki de a�� sürecinde ya�anacak skandallar bunun habercisi olabilir.

1- https://www.devrimgazete.com/arnavut-zenginler-turkiyede-tedavi-oluyor-zenginler-orada-iyilesiyor-geri-kalanimiz-burada-oluyor/
2- https://www.gazeteduvar.com.tr/bati-kapitalizmi-ve-pek-karli-salgin-yonetimi-haber-1504953
3- http://sinirtanimayandoktorlar.org/guncel/msf-hukumetler-ilac-sirketlerinden-covid-19-asi-lisans-anlasmalarinin-kamuya-acik-olmasini-talep-etmeli/
4- https://yenihayat.de/2020/11/20/korona-asisi-kar-patent-ve-goecmenlik-hali/

Ya�am Uzun yazd� | A�� ile normale dönülür mü?

�lgili Haberler