GÜNCEL

Ormanlar� kapitalizm yak�yor?

CEM�L AKSU
31 Temmuz 2018 Sal�

Ya�ad��m�z felaketler i�in "do�al afet" demek imk�ns�zd�r. Zira bilimsel ve teknolojik geli�mi�lik d�zeyi b�t�n bu felaketler i�in tedbirler alabilmemize, en az�ndan �nsanl�k?�n do�a i�in en b�y�k felaket olmas�na mani olacak derecede. Dolay�s�yla ya�ad��m�z felaketlerin hem �znel nedenlerine hem de genel olarak iklim krizine kar�� m�cadele "do�al g��lere" kar�� bir m�cadele de�il, olamaz. Bizzat do�ay� ve her t�rl� hizmeti y�ksek kar elde etmek i�in de�erlendirmekten ba�ka bir derdi olmayan kapitalistlere ve onlar�n h�k�metlerine kar�� bir m�cadeleye odaklanmal�y�z.

Yunanistan'da ba�kent Atina yak�nlar�ndaki Mati kasabas�nda ç�kan yang�nlarda en az 91 insan hayat�n� kaybetti. Yang�nda 7 bin hektarl�k ormanl�k alan�n etkilendi�i tahmin ediliyor. Canlar�n� kaybeden di�er canl�lar�n say�s�n� ise kimse bilmiyor. Onlar hala haber konusu de�il.

Bu kadar a��r bir sonuç yaratan yang�n�n nas�l ç�kt�� ve neden önlenemedi�i konusunda ise hala çok net bilgiler yok. Yunanistan Kamu Düzeni ve Vatanda�� Koruma Bakan� Nikos Kostas, yang�nlar�n kasten ç�kar�lm�� olabilece�ini ileri sürmü�. Yang�n bölgesindeki Pendelli'nin Belediye Ba�kan� Dimitris Stergiyu ise yang�n�n, Pendelli bölgesindeki Dau da��nda Yunan Elektrik Te�kilat�na (DEH) ait enerji hatlar�n�n kopmas� sonucunda ç�kt��n� söylemi�. Yunanistan elektrik te�kilat�n�n (DEH) yüzde 30'unun özele�tirilmesini öngören yasa tasar�s� Temmuz 2014’te mecliste onaylanm��t�. BBC'ye konu�an Yunanistan Savunma Bakan� Panos Kammenos ise yang�n bölgesinde ya�ayanlar�n kaçak yap�la�ma yüzünden felaketin büyümesine yol açt��n� söylemi�. Çipras da siyasi sorumlulu�u ald�� aç�klamada bölgedeki kaçak yap�la�ma ile ilgili olarak h�zl� �ekilde ad�m at�laca��n� da eklemi�.

Tüm dünyada yaz aylar�nda daha çok görülen orman yang�n� haberlerinde felaketin bu "insan kaynakl�" k�sm�ndan çok ba�ka bir fail öne ç�kar�l�yor: �klim krizi ya da "küresel �s�nma". Yang�nla ilgili hemen her haber-yorumda son y�llar�n "en s�cak sene" s�ralamas�nda en önlerde yer ald��na vurgu yap�l�yor. Medyaya görü� bildiren uzmanlar ise yang�nlar�n muhtemel sebeplerine ili�kin olarak k�� aylar�nda ya�� oran�n�n beklenenden dü�ük olmas�yla yeralt� su kaynaklar� yetersiz kalmas� ve yüksek s�cakl�klarla bitki örtüsü tam olarak dengesini sa�layamamas�na dikkat çekiyorlar. Bunun sonucunda da, baz� bölgelerde hava s�cakl��n�n 40 dereceyi bulmas�yla ya�anan kurakl��n orman yang�nlar�n� da tetikledi�ini ileri sürüyorlar.

Gerçekten de 2016 y�l� dünyada ölçülmü� en s�cak y�l olarak kay�tlara geçti. NASA ocak ay�nda yapt�� aç�klamada 2017 y�l�n�n en s�cak üç y�l aras�nda oldu�unu aç�klad�.¹ 2018 de s�cak geçiyor. The Guardian’da ç�kan bir haberde, Avrupa’daki havalar�n neden bu kadar s�cak geçmesi, s�cak hava ak�nt�lar�na ba�lanm��. Bilim insanlar�n�n söylediklerine göre kuzey yar�mküredeki s�cakl�k dalgalar� �üphesiz "küresel �s�nma" ile ba�lant�l�. Oxford Üniversitesinden iklim bilimcisi Prof. Myles Allen’in söyledi�i gibi "hiç �üpheniz olmas�n ki iklim üzerindeki insan etkisi bu s�cakl�k dalgalar� üzerinde büyük rol oynuyor".² S�cak hava ak�nt�lar�n�n Avrupa’ya do�ru kaymas�n�n kuvvetle muhtemel nedeni ise "küresel �s�nma". "Sanayi devrimi" sonras� geli�menin dünya s�cakl��ndaki 1 derecelik art��la beraber bu durumun art�k norm haline geldi�ini söylüyorlar.

Küresel olarak ya�anan g�da krizinden, orman yang�nlar�na, a��r� ya��lara kadar birçok felakette "iklim krizi"nin etkisinin her geçen gün daha da artt�� tart��mas�z bir gerçek. Di�er taraftan "iklim krizi" ya da "küresel �s�nma" her felaketin "do�al nedeni" olarak görülmeye/gösterilmeye ba�lan�yor. Rüzgâr esmezse, birden sa�anak bindirirse "iklim de�i�ti, küresel �s�nma var", "bilimsel aç�klamas�" hemen tedavüle sokuluyor. Bu do�alla�t�rma sayesinde birinci olarak tek tek olaylar�n gerçek nedenleri önemsizle�tiriliyor. Orman yang�nlar�n�n büyük oranda kaçak yap�la�ma, yetersiz itfaiye sistemleri, sel bask�nlar�n�n altyap�lar�n kamusal planlamalarla de�il de rantsal planlamaya dayal� kentle�me ile ba�lant�s� gibi konular odaktan kaç�r�l�yor. �kinci olarak "iklim krizi" gizemlile�tiriliyor. Do�al bir kriz de�il de insan eliyle, kapitalist üretimin hizmetindeki politikalar sonucu olu�tu�u gerçe�i görünmez hale getiriliyor.

Ya�ad��m�z felaketler için "do�al afet" demek imkâns�zd�r. Zira bilimsel ve teknolojik geli�mi�lik düzeyi bütün bu felaketler için tedbirler alabilmemize, en az�ndan �nsanl�k’�n do�a için en büyük felaket olmas�na mani olacak derecede. Dolay�s�yla ya�ad��m�z felaketlerin hem öznel nedenlerine hem de genel olarak iklim krizine kar�� mücadele "do�al güçlere" kar�� bir mücadele de�il, olamaz. Bizzat do�ay� ve her türlü hizmeti yüksek kar elde etmek için de�erlendirmekten ba�ka bir derdi olmayan kapitalistlere ve onlar�n hükümetlerine kar�� bir mücadeleye odaklanmal�y�z.

¹Önder Algedik, “2017 s�cak bir y�l oldu, 2018’in telafisi yok!” https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2018/02/20/2017-sicak-bir-yil-oldu-2018in-telafisi-y

²https://www.theguardian.com/uk-news/2018/jul/24/why-is-europe-going-through-a-heatwave

Ormanlar� kapitalizm yak�yor?

�lgili Haberler