GÜNCEL

ÇEV�R� | Castillo, Peru tarihinde yeni bir bölüm yazmaya haz�rlan�yor*

MEDEA BENJAMIN - LEONARDO FLORES**
9 Haziran 2021 Çar�amba

Geni� kenarl� köylü �apkas� ve elinde yukar� kald�rd�� büyük boy ö�retmen kalemi ile Perulu Pedro Castillo, bu y�k�c� salg�n�n ortas�nda özellikle acil hale gelen bir ça�r�n�n seçmenlere ula�arak onlar� cesaretlendirmesi için ülkeyi geziyordu: "No más pobres en un país rico - Zengin bir ülkede daha fazla yoksula yer yok".. Büyük bir kent-k�r ve s�n�fsal bölünme içinde k�l pay� ile sonuçlanan seçimde, k�rsaldan bir ö�retmen, çiftçi ve sendika lideri, yüzde birden daha az farkla, ülke siyasetinde yer etmi� "Fujimori hanedan�"n�n yeni filizi, a��r� sa�c� güçlü aday Keiko Fujimori'yi ma�lup ederek tarih yazmak üzere.

Fujimori yayg�n hile iddialar�yla seçim sonuçlar�na itiraz ediyor. Onun bu kampanyas� yaln�zca tekil usulsüzlüklerle ilgili kan�tlar sunarken �u ana dek ortada hileli bir oya i�aret eden hiçbir �ey yok. Ancak, nihai sonuçlar�n aç�klanmas�n� erteletmek için oylar�n ço�u için itiraz�n� sürdürebilir ve t�pk� ABD'de oldu�u gibi kaybeden aday�n hileli seçim iddialar� bile ülkede belirsizli�e ve tansiyonun yükselmesine neden olacakt�r.

Castillo'nun zaferi, yaln�zca onun okuma yazma bilmeyen bir köylünün o�lu olan solcu bir ö�retmen olmas� ve kampanya bütçesinin Fujimori'nin kampanya harcamalar� yan�nda devede kulak kalmas� nedeniyle de�il, süreç boyunca Peru'nun orta s�n�f� ve elitlerinin tarihsel korkular�na dokunan ona kar�� durmak bilmeyen propaganda sald�r�lar� olmas� nedeniyle de ola�anüstü bir sonuç. Bu, k�sa süre önce Ekvador'daki seçimleri çok yak�n bir farkla kaybeden ama bundan daha yo�un bir sald�r� alt�nda kalan ilerici aday Andres Arauz'a olanlara çok benzer bir durumdu. Peru'daki gazetelerin yüzde 80'ini kontrol eden bir medya tekeli olan Grupo El Comercio Castillo'ya kar�� suçlamalar�n ba��n� çekti. Onu, 1980-2002 aras�nda devletle olan çat��malar�n�n on binlerce ölüme ve toplumda derin bir travmaya yol açt�� gerilla örgütü Ayd�nl�k Yol ile ba�lant�lar� olan bir terörist olmakla suçlad�lar. Castillo'nun Ayd�nl�k Yol ile ba�lant�s� dayanaks�zd�: Bir e�itim i�çileri sendikas� olan Sutep'in lideri olan Castillo'nun, Ayd�nl�k Yol'un politik kanad� oldu�u iddia edilegelen bir örgüt olan Movadef (Temel Haklar ve Af Hareketi) ile dostça ili�kileri oldu�u söylendi. Gerçekte ise Castillo'nun kendisi, isyan�n en aktif oldu�u dönemde bir rondero (özellikle Ayd�nl�k Yol'un eylemlerine kar�� kar��-devrimci bir rol oynayan özerk köylü milisi, -ç.n.) idi. Ronderolar, topluluklar�n� gerillalardan koruyan, suç ve �iddete kar�� güvenlik sa�lamay� sürdüren köylü özsavunma gruplar� idi.

Seçimlerden iki hafta önce 23 May�s'ta Peru'nun k�rsal kasabalar�ndan olan San Miguel del Ene'de 18 ki�i katledildi. Hiçbir örgüt üstlenmese de hükümet sald�r�y� derhal Ayd�nl�k Yol'un uyu�turucu kaçakç�l��na bula�m�� kal�nt�lar�yla ili�kilendirdi. Medya sald�r�y� Castillo ve kampanyas� ile ili�kilendirdi ve seçimleri kazan�rsa �iddetin daha da artaca�� korkusunu kamç�lad�. Castillo sald�r�y� k�nad� ve benzer katliamlar�n 2011 ve 2016 seçim süreçlerinde de ya�and��n� hat�rlatt�. Fujimori ise kendi pay�na Castillo'nun ölümlerle ba�lant�l� oldu�unu iddia etti.

Ekonomi cephesinde Castillo, kilit endüstri dallar�n� ulusalla�t�rmak ve Peru'yu Venezuela gibi "zalim bir diktatörlü�e" dönü�türmek isteyen bir komünist olmakla suçland�. Ba�kent Lima'n�n ana yollar� boyunca reklam panolar�nda bir Castillo zaferinin sonuçlar�na at�fla halka �u soru yöneltildi: "Küba ya da Venezuela'da ya�amak ister miydiniz?" Yukar�daki tabloda görülece�i üzere gazeteler Castillo'nun kampanyas�yla Peru paras�n�n de�er kayb�n� ba�lant�land�rd�lar ve olmas� durumunda i�letmeler kapanaca�� ya da yurt d��na ç�kaca�� için Casillo'nun zaferinin en çok dü�ük gelirli Perululara zarar verece�i konusunda uyard�lar. Tekrar ve tekrarla Castillo'nun seçim kampanyas� onun bir komünist olmad��na ve onun amac�n�n endüstrileri ulusalla�t�rmak de�il çokuluslu �irketlerle sözle�meleri yeniden müzakere ederek kar�n daha büyük bir k�sm�n�n yerel topluluklara kalmas�n� sa�lamak oldu�una aç�kl�k getirdi.

Bu s�rada Fujimori kampanyas� s�ras�nda medyadan çok kibar bir yakla��m gördü. Yukar�da bahsedilen gazetelerden biri "Keiko'nun i�, g�da, sa�l�k ve ekonominin h�zla yeniden canland�r�lmas�n� garanti etti�ini" yaz�yordu. Kurumsal medya, babas� Alberto Fujimori'nin ac�mas�z yönetimi s�ras�nda onun first-lady olarak geçmi�ini büyük oranda görmezden geliyor. Hiçbir kar�� ç�k��la kar��la�madan "Fujimoricilik terörizmi yendi" iddias�n� dile getirebilirken babas�n�n yarg�land�� suçlardan olan 270 bin kad�n ve 22 bin erke�in zorla k�s�rla�t�r�lmas� dahil Fujimoricilik'in ülke üzerinde estirdi�i korku ortada kal�yor. �u anda di�er insan hakk� ihlalleri ve yolsuzluklar nedeniyle hapishanede olsa da, Keiko kazand�� takdirde onu serbest b�rakmaya söz vermi�ti. Ayr�ca Keiko'nun kendisinin geçen y�ldan bu yana kefaletle d��ar�da olmas� gerçe�i de göz ard� ediliyor, beklemede olan para aklama soru�turmas�nda ba�kanl�k dokunulmazl�� olmazsa muhtemelen sonu hapishane olacak.

Uluslararas� medya, Castillo ve Fujimori'ye yer vermedeki e�itsizlikte hiç de farkl� de�ildi, Bloomberg, Castillo'nun ba�kan olmas� dü�üncesi elitleri titretiyor diye uyar�yor ve Financial Times man�etten "Peru'nun elitleri ba�kanl�k seçimlerinde a��r� solcu zaferi olas�l��ndan panik halinde" diye yaygara kopar�yordu.

Peru'nun ekonomisi son 20 y�lda etkileyici bir �ekilde büyüdü, ancak bu büyüme herkesin gemisini ayn� �ekilde yüzdürmedi. K�rsal kesimde milyonlarca Perulu devlet taraf�ndan terk edildi. Üstüne, (Kolombiya, �ili ve Ekvador dahil) kom�ular�n�n birço�u gibi, Peru sa�l�k, e�itim ve di�er sosyal programlarda yetersiz bir yat�r�ma sahipti. Bu tür politikalar sonucunda salg�n sa�l�k sistemini öyle bir k�r�p geçirdi ki Peru �u anda tüm dünyada ki�i ba��na en çok covid-19 ölümünün görüldü�ü ülke olma utanc�n� ya��yor.

Halk sa�l�� felaketine ek olarak, Perulular son üç y�lda dört ba�kan�n ba�a geldi�i, ola�anüstü say�da yüksek mertebeden yolsuzluk vakas� ile belirginle�en siyasi karga�a içinde ya��yorlar. Son yedi ba�kan�n�n be�i, yolsuzluk suçlamalar�yla kar��la�t�. 2020'de (kendisi de yolsuzlukla suçlanan) ba�kan Martín Vizcarra koltu�undan indirilerek azledildi ve yerine Manuel Merino getirildi. Bu hamle bir parlamento darbesi olarak k�nand� ve günlerce süren büyük sokak protestolar�na yol açt�. Görev süresinin sadece be� günündeyken Merino istifa etti ve mevcut ba�kan Francisco Sagasti ile de�i�tirildi.

Castillo'nun kampanyas�n�n kilit platformlar�ndan biri, halk�n yeni bir anayasa m� istedi�ine yoksa Alberto Fujimori rejimi alt�nda çerçevesini neoliberalizmin çizdi�i 1993 y�l�nda yaz�lm�� mevcut anayasay� m� tutmak istedi�ine karar vermesi için bir anayasa referandumu ça�r�s� yapt�� platformdur.

"Mevcut anayasa, kamu ç�karlar� yerine özel ç�karlara, ya�am ve onur yerine kâra öncelik veriyor" diye belirtiyor Castillo hükümet program�n� okurken. Castillo, yeni bir anayasan�n �unlar� içermesini öneriyor: sa�l�k, e�itim, g�da, konut ve internet eri�imi haklar�n�n için tan�nma ve garanti alt�na al�nmas�; yerli halklar�n ve Peru'nun kültürel çe�itlili�inin tan�nmas�; do�a haklar�n�n tan�nmas�; devletin �effafl��a ve vatanda�lar�n kat�l�m�na odakl� yeniden tasarlanmas�; ve kamusal ç�karlar�n öncelikli olmas�n� sa�lamak için gereken stratejik planlamada devlete kilit bir rol verilmesi.

D�� politika cephesinde, Castillo'nun zaferi, ABD'nin bölgedeki ç�karlar�na büyük bir darbe vuracak ve Latin Amerika entegrasyonunun yeniden etkinle�tirilmesine yönelik önemli bir ad�m olacak. Castillo ayr�ca Venezuela'da rejim de�i�ikli�ine adanm�� özel amaçl� bir komite olan Lima Grubu'ndan Peru'yu ç�karaca��na söz verdi.

Buna ek olarak, Özgür Peru Partisi, ABD devlet kurulu�u USAID'i ülkeden ç�karma ve ülkedeki ABD askeri üslerinin kapanmas� ça�r�s� yapm��t�. Castillo ayr�ca OAS'a kar�� koymak için destek olaca��n�n ve hem Latin Amerika ve Karayip Devletleri Toplulu�u (CELAC) hem de Güney Amerika Uluslar� Birli�i (UNASUR) ile ili�kileri güçlendirece�inin alt�n� çizdi. Bu zafer ayn� zamanda her biri önümüzdeki bir buçuk y�l içinde ba�kanl�k seçimlerine gidecek �ili, Kolombiya ve Brezilya'daki sol ad�na da iyiye i�aret.

Castillo, dü�manca bir parlamento, dü�manca bir sermaye s�n�f�, dü�manca bir bas�n ve büyük olas�l�kla, dü�manca bir Biden yönetimi kar��s�nda göz korkutucu bir görevle kar�� kar��ya. Uluslararas� dayan��man�n yan� s�ra de�i�im isteyen harekete geçmi� milyonlarca k�zg�n Perulunun deste�i, Peru toplumunun en yoksul ve mahrum b�rak�lm�� kesimlerinin ihtiyaçlar�n� kar��lamak için verdi�i kampanya sözlerini yerine getirmede Castillo için oldukça kritik olacakt�r.

*Orijinali, "K�rsaldan bir ö�retmen Pedro Castillo Peru tarihinde yeni bir bölüm yazmaya haz�rlan�yor" olan ba�l�k, ETHA taraf�ndan k�salt�lm��t�r.

**Medea Benjamin - Leonardo Flores'in Common Dreams'te yay�mlanan makalesi Ya�am Uzun taraf�ndan ETHA için çevrildi. Yaz�n�n orijinali �uradad�r.

ÇEV�R� | Castillo, Peru tarihinde yeni bir bölüm yazmaya haz�rlan�yor*

�lgili Haberler